Skip to main content

Full text of "Commentarius de abusu tabaci americanorum veteri, et herbae thee asiaticorum in Europa novo"

See other formats 


SEGNISSIMO TOTENTJSSlPfo 
INVICTISSIMO ‘ m 


J^ilpoyicoxwTo, 

limiti flitfit -<-C ezX>uj^ p+wZ- 

lUDO Vico xibtano 

tu' o^hS^r 

4„v~»S ‘Tfrfej- 

: ,-v il£ fi*^*'*' 0 *’ 

** ., 




■SwMiai 

%,Sv^ 


iV^ 1 


^TJpr 

•ff** 




SIMONIS PAULLI, D. 

Medici Regij, ac Praelati Aarhufienfis 

COMMENTARIUS 

ABUSU TABACI 

AMERICANORUM VETERI» 

ET I 

HERBAT THEE ! 



ASIATICORUM in Europa NOVO 

Dodonaei, 


Quae ipfitTima eft Cham&leagnos 
» alias 

irtm Br ah antica, Danice Poff?/ German. 

Gallice fiment Royal , Belgice Gagel di&a 5 
cum liguris teneis» utenfilia qu&dam CHINENSIVM 
eajj pretioJiJTmta repr<efentantibus~ 


Sumptibus Authoris Filij 
SIMONIS PAULLI, Bibliop. Wr 



Pecuniae (inquit) cupiditas haec tropica inftituit: prifeis 
enim temporibus; quum adhuc nuda virtus place¬ 
ret, vigebant artes ingenuae, lummuriique certa¬ 
men inter homines erat > ne quid profuturum fe- 
culo, diu lateret . Itaque hercules omnium her¬ 
barum fiiccos Democritus expreffit, & ne lapidum 
virgultorumque vis lateret, aetatem inter experi¬ 
menta ccnfumpfit. 



0ea. i 

JLLVSTRIBVS AC SXCELLEN- 

Tissrms rutis 

DN. GUIDONI PATINO, 

BELLOVACO, DOCT. MEDIC. ORDINIS 

PARIS1ENSIS, ANTIQVIORIS SGHOLiE MEDICAE 
DECANO, ANATOMES AC PHARMACOP. 
PROFESSORI REGIO, 
mc NON 

DN. IO ANNI BAPTISTJs 

MOREAV, 

DOCT. MEDIC. PARISIENSI, ET PRO- 

EESSORI REGIO, AC XENODOCHII £A- 
RISIENS. PRIMARIO MEDICO, 

<DNIS. AC oAMICIS $V!S ■ 

H02(0RATIS SIMIS 

S. P. D. 

VIRI CELEBRATISSIMI, 

"V JW Eritifsimovefl;ro vobis liunc me- 

|% /1 um botanicum medicum com- 

I Imentarium de Tabaci^ herba T heeabu- 

^ ob veftrumin rem literariam & ftudi- 

ofam juventam , ceu myftagogorum ad fecreti- 
ora adyta ducendi, nunquam latis laudatum Itu- 
dium, prae aliquam multis paffim In Europa degenti. 

* bus 



DEDICATIO. 

bus Illuftribus Viris, deliberato animo,dicare acinfcri- 
bere volui 3 maxime autem Tibi Illuftr. DNE. PATI- 
NE. Nam toti Orbi notum (quod fine ingratiis to¬ 
tius Europae Academiarum,quae reapfe pietatis, jufti- 
tiae, virtutum omnium Palladium, ac RerumpubL co¬ 
lumina Eunt, didtum, nec id cum illarum contemptu 
conjunctumvelim,) veftra Parifienfis, licet inter eas 
omnium vetuftiflimanon fit, attamen inter illas au~ 
guftiffima,fumma cum laude enitefcat,quippe 
-— — famam qm terminat afiris. 

Vos vero VIRI CELEBRATISSIMI,, in confeffu or¬ 
na tiffitno ampliffimoque tot illius Regiorum Parifi- 
eniium five Doctorum, rive Profeflbrum, five deniq 
Archiatrorum, i ta micatis inter hos omn-eis 
-— — velut inter ignes 

Luna minores : 

Haereo ergo, cum non minorvir tus fit tueri partam, 
qua m quaerere gloriam, utrum priores debeantur loL 
<£ft€aitrofio, & Claudio Clementi Scota , qui Doctore 
<aAicuino parario, rerum cum potiretur Cjalliarum Rex 
CAR OLUS cognomento MAGNUS procurarunt, ja¬ 
cerentur Academiae Parifienfis Anno Mundi 4741. poft 
Chriii nat. /92. tefte Calvifio,fundamina, vel anne pa¬ 
res utrique veftrum, hoc die regnante fhrijlianifimo 
Rege LUDO VICO XIV. Galliarum ac Navarra 

Rege, 



DEDICATIO; 

Regemere MAGNO, vivat \ vivati & regnet in ster¬ 
num ! illa ipfa Academia debeat * Qui certe Parifien- 
fis Academiae gloriam, qua per totfecula incanuit, ita 
fartam teCtampraeclaraveftra eruditione, confervatis 
ac tuemini, ut vos proxime praecedentium anteceffo- 
rum Joh. Riolani, ac Renati Moreau, Virorum incom¬ 
parabilium ad famam immortali veftra laude pergatis, 
fi nonfuperetis. Haec veftra utri usque incluta virtus, 
intaminatis, & ad invidiam ufque fulgens honoribus. 
Tuus DNE. PATINE mei lingularis nec unquam fpe- 
ratus amor, quo me extraneum tanta intercapedine 
loci a Te fej unctum, profequeris 3 & qua i mpari erga 
me Filiumque Carifs. Iacobum Henncum TduIU , ad¬ 
modum nuper Parifios advenam, benivqlentia es 5 in- 
fuper literae Tuae, ipfae Ghari tes, quas Tibi ad calamum 
dieftitarunt 24. Junii Styl. Nov. hujus anni ad me datae, 
quibus amicitiam ambis meam, faciunt, ut, cum tan- 
topereiniiscoUaudesamorem^uo antecellor Tuus 
jam p. m. Iohannes Riolanus , antiquior Scholae Medi¬ 
cae Parifienfis Magifter, abhinc triginta & fex annis me 
fovit, ego totus jam Tuus, in amplexus Tuos ruam, ea 
fiducia, ut cum ingenti & maxima fui laude, ille me 
nonomiflius dilexerit,quam Filium Pater, quem con¬ 
tra ego ad urnam ufque oCtogenarium, chari Parentis 
loco obfervavi, colui, veneratus Ium: Tu ceu illius 

* 2 Succeflbr 



DEDICATIO. 

Succedor,etiam in praefens ob recenfitum confuetum 
amorem,me quem cominus comple&i non poffis, 
pie defundi Riolani loco eminus redames. Tequo- 
que infuper rogo*imo obteftor,ut cum longe con jun- 
dins cum Riolam, quam cum pari dignitate & fama 
celebratiflimo Renato Moreau vixerim, ac inde acci- 
derit,vix ut illius Filio, J OH. BAPTISTAE MOREAV, 
paternarum virtutum ex afle haeredi aut aemulo, ego 
Lutetiae Pariliorum degens* innotuerim, fiimma jam 
dignitate & fuaipfius virtute Celeberrimo Viro,pro re 
nata meo nomine, operam, ftudium, amorem omnia 
meaobferaSjhominis; quide exigua in re,led fidei pleni. 

Caeterum cum non fufficiat, contrahant inter le 
Viri honefti amicitiam officiis cafTam,quaebenivolen- 
tiae exemplis confirmari poftulat, modo nolint , eaa- 
dutum di£fuatur,utiquein pr^fens vos Viros celeber¬ 
rimos exoratum venio, detis hoc mutuo noftro amo¬ 
ri, communibus vobilcum mihi ftudiis, & publica 
commoda prognariter, (ut Ennii vocem ufnrpem) 
provehere conanti, ut chartaceum hunc meae Miner¬ 
vae foetum,non vinum,aut olidum fuliginofumTaba- 
cum,fed lampada & oleum redolentem,mihi j am Dei 
gratia, tertium fuprafexagefimum agitantiannum,in 
Regia hacHafnienfi Academia domi meae,intervenh 
entibus antelucanis fludiis* & intempeftis nodibus 

natum, 



DEDICATIO. 

natum* ulnis veftris excipere, ac totius Regiae Parifienfis 
Academiae Augixftiflimo Collegio Medico; quo pareft 
cultu, & condigna veneratione ineo nomine offerre 
non dedignemini, idque aut potius iri eoP.C. exorare 
haud gravari velitis, hunc meum Commeritarium tolle¬ 
re ne defpiciant. 

Ego quiderri Gallicum veftrate adagium, veridi¬ 
cum effe comperi, nempe iaugrand ouurage , il faut 
grandcourage v aft ciun acceperimus Atlantem cum fo- 
lushaudfiippar effet coelo ferendo* aut firb illius vafta 
mole laboraret, id Herculis humeris rato mecaftor 
confijjo impofiiiffe 5 utique, mortalium nemo vitio 
mihi Vortet; fi ego Vos Viros Celebratifiimos irifub- 
fidiuril illius caiife, iri qua agitur de falute totius Euro¬ 
pae, Vocem. Quippe qui id mSximo ftuduerim opere, 
nec miriori alacritate contenderim, ut quemadmodum 
magno & ingenti labore ille Augias ftabulum repurga¬ 
vit 5 ita ego (licetforian {pe ea fruftrer* aut penitus ea de¬ 
collet* ob vedrigaiium lucrum, qux politici firmamen¬ 
ta Reipubl.hodie ftatuunt,qui fiia tradlent, ego mea) u- 
niveriam Europam repurgarem olidiffimo, foediffimd, 
revera bruto ac barbaro Americano medicamento. Ta¬ 
baco nempe 3 poft dein corilonefacere Europaeos Cives, 
(debeo enim id patrix, ipfiis Europaeus) ut quantum 
* 3 poffent. 




DEDICATIO, 

poffint, in eo elaborent, ut fint opera, Audio, labore 
meo cautiores quo definat deinceps, inodorum, uftula. 
tum, friabile, firibus in Europa pippemodum, fi non o. 
mnino caffum, aft nonjisdem in ea pollens, quibus fe 
Chinenfibus commendat, novum & incertum medica-: 
mentum Afiaticum, Thee nempe,magnis/iimptibus re¬ 
demptum, mangonio &yerfiitia Chrnenfiujm adultera¬ 
tum, in Europam transportare. 

Verum quo animo omnia haec tantopere urgeam, 
aut tam anxie efflagitem .veftrum officium, quaeritis ? Vi¬ 
ri Celebratifiimi DNI? aczAmi ci honorati fimi. Ego 
ideo iterato vos rogatum venio, ut non foliim P. C. Ex- 
gixVeftrx Parifienfis Academix hunc meum commen¬ 
tarium exhibeatis, fedquoq; ab iis impetretis, publicam 
fuper eo, illorum cenfuram, qua dignum eum xftiment 
legione Medicinx Candidatorum 3 vel fi non, nigro s-t* 
ad Garamatas relegent: ceuquorum fiiba&i judicii enu¬ 
cleatis fuffragiis flabo cadamye. gloriofiffimum interim, 
fi pereundum, Ajacis manu perire, nec indecorum ma¬ 
gnis excidere aufis,quibus generof 9 Phaeton femel,igna- 
viffimus Therfites nunquam excidit.Spero autem, imo 
prorfiis confido, cum iidem ad Hipp. Galen. Corn. Celfi 
normam dodtifint mecu haurire ex illorum fcriptis quafi 
limpidiffimos fontes medendis morbis aut xgris, Ipretis 

ac 



DEDICATIO. 

ac negledis impuris lacunis Arabum* una cum pom- 

E osa illarum polypharmacia aegris damnofa,me ob 
oneffiflimos holce meos conatus albo lapillo ab iis 
ceu vindicibus prifcae fapienriae& eruditionis abfolu- 
tum in- Res interim fuas libi habeant illius Medicinae 
cultores*quam lucumones * balatrones, blaterones* 
buccones* tenebriones* feuperfonati illi Medici auri¬ 
bus prominulis fub exuviis Leonis* verbo dixerim 5 nu- 
givenduli*fumivenduli* ciniflones illi Chymicafter- 
culi (Chymiam divinam artem fumme veneror , nec 
diffiteor Fabricio Socero meo & Sennerto vivis Praece¬ 
ptoribus, me eam excoluiffe Juvenem) 

femitam qui non Japimt alteri monjlrant •viam 5 
una cum imperitorum pharmacopaeorumturba, me¬ 
thodi medendi rudiffima, profitentur : Empirica* quae 
olim audivit* hodie, quas tanto in pretio,ut non erube- 
fcant fedae huic addidi * cordatis ac non proletariis 
medicis fefe proterve praeponere: cotidie interim per 
morteshominuexperimenta impune agentes 5 quod 
genus hominum procul arcendum,aptum bubulcita^ 
re,nonmederihommibiis: praedaret quoque, phar- 
macopaei fui officii edent memores, pararentque cly- 
fteres, trochifcos, eclegmata, elixiria, balanos, nafcalia 
&c. non iis mederentur aegris*vei clam Medicis,vel iis 
mviris*eeu quorum famuli lunt*non colleg^non focii 

quod 



dedicatio; 

quod efle aff e&ant,& apud aegros omnium elTe primi > 
tanta quorundam eft minime ferenda protervia: Qui 
lingantur, indignentur, rumpantur, obfequium ami¬ 
cos,veritas odium pariat, non curo 5 qui a Socrate apud 
Platonem monitus : Omnespopulijpernens honores , ve¬ 
ritatem^ confiderans,conabor revera quam maximepo¬ 
tero ., bonus vivere at^ mori. 

Quin nec caufe diffido meae,ideo quod veftras Re¬ 
natus Moreau , confummatiffimae do&rinae & lingu¬ 
laris judicii Vir, promilerit,y? (cripturum de XII. medi¬ 
camentis (fervo verba authographi pronuper Lutetia 
admemiffi) &cprimo loco de antimonio, cujus venena¬ 
tam naturam., malignas qualitates toti orbi volebat 
patefacere 3 alterum de herba Thee, alio medicamen¬ 
to barbaro, quod hodie vocatur China, China quo tarru 
multi (fuperftite adhuc DN. Moreau) abutebantur 
in curatione quartan&fed hodie negleffum jacet: in ea¬ 
dem cum D N. Moreau fententia fuit fup er ifto pul¬ 
vere Chi fetius in trallatu Antvverpia edito, fed hodie 
Medici eruditi barbarum ifud medicamentum negli- 
gunt,utpote cuius caufam non tollit, immo intermitten¬ 
tem febrim facit continuam, labem infert vijceribus nu¬ 
tritiis, hydropem provocat. 

Quae cum ita fe habeant, nempe nove inventis aut 
exoticis medicamentis nobis Europaeis multas & gra- 

viffimas 



t>EDICATIO. 

viffimasob caulas effeabftinendum, praelertim cum 
credibilefit, non fblum nobis illa ob coeli & diaetae di- 
verfitatem fumme dTe noxia, fed eadem novos corpo¬ 
ribus noftris ingenerare morbos, ac complures expu¬ 
gnatu difficiles reddere contumaciores,quod quidem 
ego in hoc tranatu defendo: M,cum, (utproverbi¬ 
um habet) ne Herculem quidem contra duos, a mul¬ 
tis verbofis velitationibus multorum, mihi non me¬ 
tuo folum,ied quoque ne me peifundent: Proin,cum 
Curiatiitergeminifratresm exercitu Albano adverlus 
tergeminos Horatios Romanos ferro decernentes, tum 
demum ab unico Horatio ^d unum omnes 1 e dialibus 
vulneribus confoffi, &obtruncati fint,cum illeid age¬ 
ret, campum ambiendo, ut juntlos Curatios fratres li¬ 
ve (educeret, fiveaftudivelleret: Ita vobis Viriseele- 
berrimis, meis quafi Commilitonibus,ac mecum pro 
falute totius Europae invidto atque adeo conftanti ani¬ 
mo pugnantibus,aut fclumvobis aequis arbitris,Spar¬ 
tam quam nactus fum,ornem 5 iterum caulae non dif¬ 
fido meae, cui fi patrocinabimini, (Deo Duce & auji- 
ce, eoque fortunante, quo nil dejerandum ) falvo la¬ 
tere,fcuto licet lacero&perfoifoevadam tamen 5 qui 
eo Ium animo,ut inftar muri ahenii,malis non magis 
cedat, quam ille arieti, vel rupes decumanis flu&ibus., 
qui pjwfy letho jlagitium timet $ 



DEDICATIO: 

ZN^on lUe pro caris amicis 
<zAut Natria timidus perirts* 

Iisdem animis, Viri Illujlres , cum vos quoque efle 
augurer,ceu qui non foliimpro gloria, exiftimatione 
& digni tate vefira aAcademu, fed etiam falute totim 
Europa pugnabitis, aut toto pectore excubabitis, ne 
Chinenfibus tota Europa ludibrio fit,aut omnes in ea 
nafo fufpendant adunco Medicos. Hinc fa&um, ut 
in tam ardua ac difficili causa , ad Illuftre Regia Vejlra 
Partfienfis Academia Collegium Medictsm ,tanquam ad 
aram aut afylum confugerim, non ad unius alteriusve 
umbratici Dcdoris judicium } quorum nemo mihi (b- 
ius negotium facefTat, rogo, cum iilirefpondendova¬ 
care non poffim, contra periturae parcere chartae per¬ 
velim. Argumentum enim hoc non unius arbitri,fed 
collegiorumres db Vobis vero parariis 6 mei , fi fal- 
vabor,proh! quanto mactatus honore ego i Tu vero. 
Celeberrime DN. PATINE, cum Tua ipfius manu 
Lutetia ad me perfcribas: Siquid requires ex hac urbe 
noftrdjmb vel ex tota Gallia, in eo me Tibi totum devo- 
veoyatfy omne genus officiorum polliceor, modo per Te in- 
telhgam, quid cupias? grato animo dicam , quod ille 
Romanus olim apudTacitum 5 Dii tibi Principatum^ 
dedere y nobis objequiigloria relidi a ell^c. ut ego de Te 
mereri poffim,non video > quo tamen interim honore 



DEDICATIO. 

meipfum Amiciflime DN.PATiNE non dignor,cum 
an^ormeiTibi haccbona verba diditarit, aetate me ali¬ 
quot annis majori,cujus proinego junior afiiirgo ho¬ 
noribus. Quin quoq$iisdeipfiffimisverbis,quibusmi- 
hi rneaeq, familias faufta ac felicia omnia comprecatus 
es,vota nuncupo,nempe ut dmfummoReipubliu litera- 
ru commodo , fummagloria falvm & incolumis nobis 
^^/&.Vive,Vale,Collegamq 3 Tuum, DN. MORE AU 
non folfi meo nomine officiofiffime laluta, fed quoq$ 
quapar eft,affabilitate, ipsu exora, utnon gravetur Te- 
cum,qua tantopere defidero. Regias Veftrae Academiae 
P.C. aequam cenfuram mihi fine ullo partiuftudio,pro¬ 
curare : Quam ubi Eilii meicarifs. lacobi Henrici Paulli 
fidei credideritis,ceu quem non amare foluffed demo¬ 
ri,ob illius lingulare candorem videris, nihil antiquius 
is habebit,aut prius, quam ut veftrae Regiae Parifienfis 
Academiae in nonore,eam vel Lutetiae Parifiorum, vel 
ego hic Hafniae Danomm publici juris faciamus. Ite¬ 
rum bene, felici terq* Viri llluftres Valete & Salvete. 

Qab. ex Mufao meo in Regia Hafnienfi Academia ' Vefter ex Animo usque ad 

XI. Julii fi. v. Die Pii Pont ficis RonU Aras & Urnam. 

primi memoria celebri. A • 

SIMON PAULLI, D. 

Medicus Regius, Primus in Regia 

Hafnienfi Anatom. Chirurg.acBotan.P.I* 
rude donatus, ac Prolatus Aarhufienfis. 



iAD VIRVU CELEBFRRIMVM 

D.D. SIMONEM PAVLLI, 

ARCHIATRUM REGIUM, 
Affinem &c Amicum 


Te oAbufa Tabaci Herba Thee eruditifiime 

differentem. 


D Eripimurpafiim/poliis Orienti*. Onufia 

Nos onerat, quicquidcredula navis habet. 

India mittit opes irritamenta malorum y 
Et gula Sinit icisfraudibus una patet. 

Dumfo per infidi as divendit Barbarus aurum 
Nos, nummos y vitas y & bona nofira rapit . 

Laus 7ibi (it PAVLLI, Flora decus. Artis Apollo 
£>uitandem nofiros difeere vera doces y 
lapponicistfc Tchiam, Sinis remittis amaram* 

LMercibusdr larvam detrahis 'at% fidem* 
Vatumreddefuis, avidifolatiafumi > 

Ne fecum infumos nefeiafata trahat. 

AEgrotis inventa Tua Medicina labore esi* 

Punitum fuhlatis fraudibus omne feres. 

Sic nomen famamtfi nigros extendis ad Indos, 

Ettecum aternii laude P ATINVS erit. 

L. M. Q; P» 

Thomas Bartholinus D. 

in Acad.Hafmenfi Re< 5 hPro£ 

Honor. & fac. Medie Decan» 



e ARCHIATRO %SCjIO 

D. D. SIMONI PAVLLI 

REI BOTANICA VINDICI 

FELICISSIMO- 

V Enit ab Heiperiis prasftantior herba Tabaci, 
VenitabEois nobilitata Thee. 
lltraque nofcenda eft: quid fit, quem prdbeat ufum 
Ignotis, Phoebo judice,nuHa fides. 

Optima deterior prave corrumpit abufiis. 

Saepe fualpecie res peregrina nocet. 

Difcutit herbarum vires & nomina PAULLI 
Et vocem & vires reddit ubique luas. 
Neperfonatis fallaris, < 5 c arcane fint 

Aurea: ne fumos ne<Sar habere putes. 
ProPhoebo facit hoc: atque hunc imitatus, in herbas 
Lumen&Eoas,Helperiasque jacit. 

Hamburgi 

R 

MICHAEL KIRSTENIUS. 


** s 


LECTORI 



« 5 §( 0 )$* 

LECTORI SALUTEM. 

SB. L. 

G Vm Quadripartitum meum Botanicum, quod 
abhinc triginta & amplius annis in DucaliMega - 
polit ana & patria Rojiochienfl Academia, 
thedra ad calamum auditoribus meis Med. P. P. diti it a - 
vi, pridem diftrattum ejfet, complures Amici e re Medi¬ 
cina Candidatorum efjeputarunt,ut cum idpaflim inEu- 
rop&is Scholis inclar uijfet, id iterato ederem, imo me roga¬ 
runt, id audm meofludio prodiret. E arui iis,facilis ob - 
fequi amicorum benivolentia, confdiis voluntati: Ubi 
vero in eo ad Chiis. tert. herbae Gerardi Hiftoriam per- 
rexiffem, occafio id tulit,&flngularis ob fervat io, lugubris 
cafus, de virulento pulmento, quod Capitaneum e medio 
juftulit, utfluido calamo pertractarem una ex Chy micis 
principiis b veram unicam & proximam caudam cum 
febrium malignarum & petechialium,tum morbillo¬ 
rum, fcorbuti, Luis Venereae 6 c fimilium morborum 
macularum , antidhac a nemine ita tra&atam 6cc. 
Ubi quocp in eadem claffe Ut. Ti Hifloria Tabaci excuti¬ 
enda mihi ejfet accuratius, opera pretium me facdurunu 
ratusJum,fifecundam Quadripartiti mei Botanici edi- 
tionem Deo volente & adjuvante proximis vernis, aut 
certo autumnalibus Erancofurtenflbus nundinis proditu¬ 


ram. 



AD LECTOREM. 

ram, infigni auBario, nempe non filum de Tabaci nfu* 
ftdquoq? abufu, tfprafirtim herba Theematfarem. Hos 
ergo commentariolos cum Viri amicifimi,mihiq^ conjun- 
htifiimi, quos inter familiam ducit, Affinis gf Computer 
meus THOMAS "BARTHOLINUS, nollent 
diutius in pluteis meis delitefiere sputantes vajliores effe, 
quam ut meo Quadripartito commode intercalaripof 
Jent 3 contra cumfiifcerent, mereri eos, ocyus lucem afib- 
cerentfmguli,quamumverfumQuadripartitum , nolui 
repugnare ittorum fuafoi,maxime, cum argumenti no-^ 
vitatemfummam mihi ex iis claritudinem parari pojfc 
augurabantur* Certe commentarii de febribus mali - 
gnis necdum me pcmituit 3 adverto enim VirosJummos 
infim(criptis eum magni faceregratari mihi,- ac laudare 
meumfiudium* Prafintem huncdeAbufu Tabaci gf 
herba Thee, quamfirs maneat y dus docebit . Tw inie¬ 
rim "B.L. eum aquibonieLfacias, enixe abs Te contendo* 
Sciasautem veUm,me ianonfiudmjje , ut laureolam m 
muflaceis qmr erem ,jed ut filum Medicina Qandidatu 
fiudiis meis commodaremQmbus infuper,fi otium ,JJ 
valetudo,fivitafuppetant y vel hac fenili & mea ingra- 
vefiente at at e in Anatomicisftudmm meum non deerit. 
ofMleditor enim, quemadmodum veterani milites mem¬ 
brafracti multkiaboribus, Martis in fano faa armafh- 
fiendebant, in Regia hujus Academia honorem, primus 

in ea 




AD LECTOREM, 

in en Anatomes P. P. \am vero rude donatus JucceJJbre.^ 
incomparabili Nojlrate ThfOMA ‘BARTHOLI¬ 
NO, cum Filius meus Jacobus Henricus Paulli defi- 
gnatus illius (uccejjor , S.B sl oJxC. Serenifimo Clemen- 
tiftmotfe interveniente fmgulariRegio conjenfu, omnibus 
medicis jludiisfefe abdicant, Theatrum noftrum Anato¬ 
micum exornare, cultris nonfblum anatomicis, ^ aliis ad 
anatomen praBicam exercendam, fed quoq? nove a me 
ipfo inventis, gj 3 prafertimad Sceletorum Synthefm ne- 
cejjariis inflrumentis, quomm^Jubfidio, dextra interve¬ 
nienti enchirefi ojfahumana, ahac^ altorum animalium 
ita perpoliri pojjuntinjlar eboris, ut renideant, imo id 
nitore juojuperent . Jfgautem exterarum Nationum 
anatomesfiudiojis hac invidijfe videar, omnia illa ari in¬ 
cidenda curabo, fimulfy ufam illorum peculiari commen¬ 
tariolo, Deo volente publici iuris faciam, Rubrica: Ma¬ 
china Anatomica. ValeBenev . LeB. meisc^jludiis ac 
coeptis porro fave (*ffklvcs. 


SIMO- 



SIMONI PAULLI 

PARENTI DILECTISSIMO 
Commentarium fuum 

de 

Abufu & Tabaci & herba: Thee 
edenti, 

gratdantur 

FILII. 




De 

D A N I A 

Ingenuis artibus, literarum ftudiis, ac Novis 
nove Inventis Celeberrimi} 

Ex Occafione 

Qmm (Dikttijffimi Parentis 

Dn. D. SIMONIS PAULLI 

dc abirili Tabaci Sc herbae Thcc .-i 

DISSERTATIO 

in lucem prodiret, 

EFIGR AMM A. 

N venta inventis fic jugiter addit, & auget 
jM|Jj Inventis laudem D AN IA Noftraibis. 

|k|W Prome PARENS igitur libros, viduraqtTabaeiV 
^Uf; Deq; Tfchia mentem detege * Care, tuam^. ! 

|g0f Wormius ut pileem docuit, jam nemo putauit,. 
Fronte unum cornu qvx gerat 5 eile Feram. 

Nec Bartholini jam Lympha negabitur unqvam, 

Eft, & in seternum primus Is auftor eric?. 

Stenonem celebrant Cor, Lingva* Saliva, Cerebrum, 

Mufculus, & Raja?, deniq-. Totus homo 
Gens ifthcec externa probat. Nec credo PARENTIS 
Seripta MEI applaufu polle carere liio. 

Scire igitur cupimus, qva? praeftantifiima dici 
Ex iftts mereat qvattuor Orbe plagis ? 

'Europa hinc prarftat, qvod noftro tempore, DANOS 
Cur laudent, habeant Stirps , Aqva , Pifcis^ Homo ; 

F*Lutetiae Parifiorutn 

JACOB. HENRICUS TAULLI , 

J in Re&iaHafn.Afd, Uijlor. T. f 

Ie 



\ Jit 

$ arentis fui Carifiimi, 

E)n. D. SIMONIS PAULLI, 

MEDICI REGII, 

ac 

Praelati Aarhufani 

Commentarium 

■ '* r ' di 

Herba Thei. 

Onvenere Patres: Podalirius, atq: Ma~ 

a i ” 

ehaon , 

Ceto, & Hippocrates, Pergajnensq * 
Deus* % 

l E xto 1 lu ntT Ua formam v ir e sq 3 Docentem* 
Mirantur, qvanta dexteritate probet. 

Succenfent tacite, Tua jam poft funera tradi> 

Qvae non nota libi, qvae fibi nota tamen. 

Accedit Phoebus, qvid, ait, fibi jurgia? PAULLI 
Ingenii fpecimen praebuit ecce novum t 
Atq$ Hinc major EI debetur Gloria, Vobis; 

. Hoc etenim , qvicqvid Vos latet, ILLE dedit. 
Aftra fu per yeftram Famam cum tranftulit /Etas, 

Hic Fama magnos maximus inter erit. 

&at\sbon%m&bat,jam}*m Portuam Dariorum 

Anno cio ioc Lkn„Menf.^fprili repetiturus, , , 

Daniel Paulli 

a ^ ■' v r ? i & R. Mds» Detfgnatus Bibliopola. 1 

; " 





Tarenti Venerando 

Dn; D. SIMONI 

PAULLI 

Ufum Tabaci & Herbae Thee 

toti Europae 

Difsvadenti, 

€t hujus loco, Myrtum Brabanticam commendanti, 
in Regia Hafnienfi Academia ^ 

Jure Mento 
applaudit. 

Vi Pri/cos latuit, fens venit U~ 
fus ab annisi 

Multa revelantur Pojleri- 
tatis Opel 

Sic referas > GE NlTOR,fumantis damna 

Tabaci, 

JztThee fub MyrtO delituife doces. 
Pro tahftudiojHec enim majora reqvirir, 
Dum vireat MyrtUS, Laude virere 

potes. 

Christianus Paulli.' 




SIMONIS PAULLI 

Commentarius 

De 

ABUSU TABACI 

HERB*1 thee 


T Afac»m.Geim.'Zobatf/V.ttoUan/ytitoti<M/'Xtt* 

WouifcS SEunS-trant/Sttilfonifd» tietalrtn Mit $\mn> 

^raui$taut. Dan. Sfliptian / ffacotian / anffc 

98unt>4W. Hiftoriam T abaci, cum NicoU Monardm m (impl, 
Med. Hifior. cap.XIV. optime expediverit, usque adeo ut caeteri Botano- 
graphi vel omnia vel pleraque ab eo, qnx de Ta baco difeu n t, mutuen- 
Uitj utique praedabit ab ipfo Monardo quam ab aliis nos doceri, quid 
fit Tabacum, ubi nafcatur, &in quos ullis colligatur. 

Piant a Tabaco (inquit l. c.) antiquitus in ufi fuit Indis , HiffanU 
profer tim nova accolis ; ad vulnera curanda , Paucos ante annos in Hijfa- 
niam delata magis ad ornandos hortos, quam ob ejus facultates ; nunc vero 
multo celebrior etiobfacultates quam propter elegantiam. 

Nomen legitimum apud Indos eH Pice It i nam Tabaco nomen ab Hi [pan¬ 
nis illi inditum ab infula quadam ejus nominis , ubi fequentifime nafeitur. 
\JMagna altitudine ajfurgit , & interdum malum <^A(friam, quam 

Limo - 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

Q timnem vocant,aquat, caule retio multis fragrantibus ramis brachiato j 
folio mahJffyria fere,fed ampliore, velutioxylapathi colore viridi dilutio¬ 
re, & aliquantulum hirfuto , uti tota planta efi. Florem fert infummis ra¬ 
mis CampanuUmodo, candidum medio purpurafcemem, qua decidente fuc- 
cedunt ve luti capitula papaveris nigri, quibus contineturfemen valde exigu¬ 
um colore ex cinereo nigricante. Radix crajfa eB,multifida, lignofa intus 
crocea & amara, qua facile corticefuo delibratur: aliqua tamen facultate 

praditam ejfe non intelleximus. 

Nafiiturplerisque India locis, humidis prafertim & umbro fis, & ex¬ 
culto levifcfolo. Seritur omni tempore: cumvero prodiit a frigoreprafer- 
vanda eB, & fecundumparietesplantanda ad eorum ornatum fiqmdem to¬ 
to anmviret citriorum modo . 

Foliorum duntaxat eBufus (tamet[i eorum defectu quidam femine li¬ 
tantur ) ca^ut ajfervaripofint,filo trajecta in umbra fujpenduntur & jic- 
cantur, deinde aut integris, aut in pulverem tritis utuntur. 

Calida & ficca eB in fecundo gradu sitafc calfacit, refolvit,mundificat 
& aliquantulum adjjringit,ut ex frequentibus facultatibus judicare licebit. 

Fotia hujus planta calefatia&impofitaprafens in CefhaUa &. Hemi¬ 
craniafunt remedium, ji morbus ex caufafrigida aut flatibus' ortus jk 5 fa- 
pius vero funt repetenda, donec morbustollatur: funt qui caput oleo florum 
mali arantijprius inungant. Idem remedium rigidis cervicibus frve Teta¬ 
no utile eB v & in totius corporis doloribus ab eadem caufa ortis. 

Dolores dentium a caufa frigida non modo finit,dente prius deterfo a- 
hquo linteo ejusfucco delibuto, dffolio inpilulam convoluto, dentif indito , 
fed etiam ne corruptio ferpat prohibet. 

Fetforis vittis, tujii veteri,ajfhmati &fmilibus ex frigido humore or¬ 
tis morbisfoliorum decoctum ex aqua dr eclegmaexejus decoiic,utiltdfunt . 
Ser apium efaccharo & foliorum de coito paratum,putres humores fetioris eji¬ 
cit. Jljlhmaticis interdum, eorum fumus ore exceptus opitulatur ; fed necefr 
far i as evacuationesprae e der e opus eB,fi moraferripojfit. 

Sub cineribus cale fati afolia & fordida non excufris cineribus Calida% 
fapiusimpofita ventriculo perfri&ionibus & flatibus laboranti, auxilio funt, 
Viridia fotia alij manibus oleo inunitis confrigunt &pc imponunt. Ventri 

‘ mb 



DE ABUSU TABACI ET HERBAE* THEE'. t 

fuh & lienis obflruffiiombwatfyfcirrhisfolia pauxillo.aceto intrita, diuque ^ 
illita dr adfnffia, utiliafunt,fedhi$ deinde folia calefaffia, aut Imut pan¬ 
nusfucco foliorum calente intinffiusfmgulis diebusfuper imponenda . Fo¬ 

liorum defeffiupulvis communi unguento obfruffiiones aperiente, excipitur , 
dr pars obfruffiaaut tumore affeffia diu inungitur. 

Indica mulieres valde commendant in puerorum, dr etiam grandio¬ 
rum flomachi cruditatibus : nam ventre inferiore prius inunffio oleo lucerna¬ 
rum, drfoliisfubcinenbus calefaffiis, altero ventriculi regioni, altero tergo¬ 
ri, qua ventriculumfj? effiat poft/s eas concoqvunt,dr alvum emolliunt fi quo» 
ties opus erit renoventur. Latas dr teretes ventris tineas expellit foliorum 
fuccus cumfaccharo coffim-dr depuratuspauca quantitate fumptus ; umbilico 
tamen etiam imponendumfolium tritum, dr alvus deinde clyf ere eluenda. 

Flephriticis drfatulentis doloribusfoliafub cineribus, ut ante calefa- 
ffia, dr quam calide fieri potest, appofita, magnum adferunt levamen, idem 
remedium, quoties opus erit repetendo. Commode etiam clyf eribus injici¬ 
entur, atep etiam fomentationibus dr emplafiris admifeebuntur. 

In jujfocationibus uteri folia probe calefaffia dr umbilico uterifo regio- jp> 
ni impofit a, prafens adf erunt r eme dium :quodf{utft inter dum) animi de¬ 
liquiumfubfequatur,fumus illorum naribus objiciatur.iliib liberabitur-.quod 
remedium Indicis mulieribus adeo vulgare eH,ut ea de caufaT'abaci folia dili¬ 
genter ajfervent dr magnifaciant. Sunt vero qui odorata umbilico prius ad¬ 
movent,deinde foliumfiiper imponunt. Maxime autem conferunt, aut T ica- 
mahaca, aut oleum de liquid Ambar,aut Balfamum aut Car anna r aut exhis 
omnibus emplafrum conflans drin umbilico afidue geflatum. 

Articulorum doloribus \_mo do humoresfigidifntvelfaltem non ni¬ 
mium calidi ] effcacifime folia calida adhibentur, aut eorum fucco calente 
pannus lineus intinffius : etenim humores refolvunt dr digerunt,i de ofe etiam 
tumoribus oedematodisfoliorumfitcco calido prius elotis,utili fime imponun¬ 
tur. 

Pernionesfanare fi ter aut quater hujus plantafoliis f icentur, deinde 
pedes ac manus aqua calida cum fale abluantur experientia docuit. 

Venenis & toxico perniciofifimo, quo Cannibales fuasfigit t as illi¬ 
nunt, r effere, paucis abhinc annis experti funt nonnulli : nam ante,fub li- 

A 2 matum 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

Q matam vulneribus inffergere,folebant. Toxici autem vires infringere hae 
ratione fciverunt Hiffani. 

Contigit ut quidam Cannibales inficis cymbis ad D.Johannem de Por¬ 
tu divite navigarentIndorumat que etiam Hi (fanorum (fi quos reperiffent) 
telis fuis venenatis conficiendorum caufia. Eo appellentes, Indos & nonnul¬ 
los Hiff anos conficiunt,pier osque aut em vulnerant: cumvero fiub limato ca¬ 
rerent, a quodam Indo doclifiunt, ut Tabacifiticcum expreffumfiuis vulneri¬ 
bus imponerent, & ipfia deinde folia trita:fiedatifiunt illic o dolor es'D'ei bene¬ 
ficio, & ea fiymptomata, qtu hujusmodi venena fiubfiequifioLedt, venenum fu e 
peratum, vulnera deinde curata.■ Ex eo foliis hujus planta adverfus vene¬ 
na uti coeptum ei!.. Rex ipfie Catholicus, ejus vires experiri volens, cani vul¬ 
nus infligijufiit in guttur e, dr toxico, quo Venatores utuntur, illini, drpaulo 
poB foliorum Tabaci fuccum fatis capiofie infiiliari & ipfia fioha trita fupra. 
vulnus ligari: liberatus eBcanis non fine omnium admiratione. 

Eodem modo venenatis peflifierisque carbunculis impofita crufias m 
ducunt, deinde curationem adfierunt: dt cid ictus morfimque virulentorum 
JT) animaliumprafensfunt remedium 

Recentibus vulneribus, impofita,Mico fanguinemfifiunt, eaque gluti¬ 
nant- quod fimajuscuta fnt, vino prius eluentur ,, dr labiis vuhierum con¬ 
junctisfiuccusfoliorum injfergetur, dr ipfia fiolia trita fupra vulnus' alliga¬ 
buntur :pofindie, reliquisque fiubfiequentibus diebus idem ordo fiervahitur, 
viclusque ratio necefifaria, 

Vetera ulcera, Gangr anas queJuccus infiilUius 7 dr fiolia trita impofita de¬ 
tergent, curant & ad cicatricem perducunt purgato videlicet prius corpore 
ex Medici confiho dr mifiione etiamfanguinisfii necefifaria fit facla-,. deinde 
objervata, cpua convemtviBus ratione: 

Porro non modo in hominibus ejusmodi ulcera cur are, fed etiam in a- 
nimalibus, ipfia experientia docuit', nam per umverfiam Indiam frequentia 
ulcera vaccas, boves,& alia animalminfiefiant, qua facile ob regionis humi- 
ditatem extremamputreficunf, dr vermibusficatent: qilibusfiolebantmfper- • 
gere fiublimatum, melioribus remediis defiituti:fed cum magno ifiic veneat, 
plerumque quod ulceribus inff ergebatur,pluris conflabat, quam animal cu¬ 
randum 



DE ABUSU TABACI ET HERBAi THEE'. y 

dum afiimaripotuijfet ‘.Itaque Tabacifacultates in hominibus experti, illim * 
etiam ufum ad putrida, foetida ,'vermibusque fiat entia animalium' ulcera 
tranfiuleruntatque adeo compererunt, fuccum ejus inftillatum non modo 
•vermes' necare,fidet jam ulcera mundare, deinde ad cicatricem perducere : 
prodesi etiam jumentorum exulcerationibus, ideoque Inde Tabaci pulverem 
fimper circumferunt. 

spuendam novi narium ulcera laborantem, e quofinies manabat non 
fine contagijfufpmomimeo confilio infiillavitfoliorum Tabaci fuccum : afe¬ 
cunda infiillatione multi vermes exciderunt, deinde paucior es, & posi ali¬ 
quot dies fanat um'esi' ulcus -, fed quo erofa erant non refiitua. Illius etiam fi * 
tiis impetiginessdi 1 capitis fcabies utiliter confiicantur. 

Hac e fi celebrata illa Indicisfacer dotibus piant a, quautifolebant aefre- 
fponfa danda. Etenim apud Indos moris erat i Sacerdotes de bellorum even¬ 
tu alusque magni momenti negotiis confulere. Confiltus Sacerdos ifiius 

planta fohafima urebat, dr eorumfumum tubulo feu cannula quadam in os 
excipiebat, deinde quafi in extafin quandam raptus, cadebat omni motu pri- ^ 
vatrn ficqueper manebat aliquandiu. Difcujfa ejus fumi facultate, adfi 

redibat, referebat que negotium,mm Damone comuliffe ,dr rejponfa dabat 
ambigua, ut utcunque eventusfuc cederent, illis facile perfuaderet fiicfi pra- 
dixijfe :evque modo barbaros illos homines mifere decipiebant..’ 

Cat erum vulgus etiam Indorum, eum fumum per os dt nares recipit 
animi gratia, cum infomnia videre interdum & extra;fi quafi rapi cupit , 
tum etiam defiorum negotiorum eventu, exinfomriiis qua' apparuerint pro¬ 
nuntiaturum. Nam ut impofior eftEiabdlus, herbarumque facultates no¬ 
vit, illos hujus vires edocuit,quo apparentibus hujusmodi infomniis, miferis 
hominibus imponat. 

c^Ttnon efl recens,plantas quasdam inveniri, qua manducat a aut in¬ 
tro ajfumpta vanasfpecies imaginesque cbverfari faciant : fiquidem Diofc. 
c. de Solano'JManiaco feu furiofo ejus radicem drachmapondere ex vino po- 
. tamfacerefpecies vanas imaginesque non injucundas obverfarifer ibit, fed 
duplicatum ejus modum ad tres usque dies mentis alienationem adferre,qua > 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

jn druplicatum interimere. Anifumfi quis dormiturus edat fomnia excitari 

jucunda & fvavia : contra Raphani efugravia & turbulenta: (fi fic de ple¬ 
ris que aliis. 

G ARCIA S ab Orta refert: B angue planta fuccum aliis admixtum 
mentis alienationem facere, wfomnia excitare (fi omni folicitudine libe ra¬ 
re, velutietiam opium, quod Orientalibus Indis admodum familiare eH .de 
quo multa apud Garciam. 

Sic & noftri Indi oneribus ferendis aut aliis laboribus defatigati , Ta¬ 
baci fumum hauriunt, & ilico quafimente alienati corruunt : excitati vero 
refocillatos eofomno, (fi vires recuperatas fentiunt. Eorum exemplum fe- 
cuti Aethiopes,pro mancipi is eodeduiti, nimisfrequentereumhauriunt-, quo 
fit, ut eorum pomini egregie eos caftigent, (fi illorum Tabaco exurant, quo 
anfam auferant flapius illo utendi . clam tamen uti non definunt. 

Ufus eU etiam Tabaci apud Indos, famis fiitisque fedanda gratia hoc 
_ modo-.conchylia quadam cochlearum fluviatilium urunt, deinde atterunt 
xJ calcis modo \ hujus (fi foliorum Tabaci aquas partes fumunt, mandunt que > 
donec ex utrisque majfa quadam fi at, quam m pilulaspifo majores formant * 
atque in umbraficcatas in ufum reponunt. Eacluri iter per defert a,ubi ne-? 

que cibum neque potum inventurosfleputant, harum pilularum fecum dela¬ 
tarum unam inter labrum inferius (fi dentes reponentes, ejus liquorem afii- 
dueforbent, qua abfumpta aliam reponunt, atque item aliam donec peregri¬ 
nationem triduanam inter dum, aut quatriduanam abfolvant: iflaque ratio¬ 
ne toto illctempore, neque famemfibi molefiam effle, neque flitim afferunt: cu¬ 
jus caufam ejfeputo, quodforbentes afiiduepilulas illas etiam humores pitui- 
tofos e cerebro eliciunt, qui deglutiti, (fi in ventriculum demifii, naturalem 
ejus calorem hume itant,fed ab eo tandem abfumuntur, aliorum ciborum 
defectu: ut in multis animalibus obfervare licet, qua tota hyeme in fuis lati¬ 
bulisfle continent fime alicujus alimenti copia, quia calor naturalis occupatus 
esi in pinguedine abfumenda, quam aflatif tempore collegerunt. 

Haic funt [ Monardusinquit ] quae de celeberrima hac planta Ta¬ 
baco, 


DE ABUSU TABACI £T H£RR«? THEE'. 
baco, ejusquefacultatibns colligere potui. Zacutus vero praeter haec 
omnia f£pe feliciffmie adverfus alopeciam liicd Tabaci vites expertus 
eft, Ut certlerC licet obfeWattone idib. l.de mdk* princip* hifiof. p. 7. Ilee 
mirum. Nam cum indicatum jubam propOrtiortem ad indicans obti¬ 
nere debeat) ac Tabacum calida ficcaque effe temperie *itemque' refol- 
vere, mundi fic?re,ac aliquantulum ad&ingere idem perhibeatur,illa 
vero Offlnia ex decretis Galeni alidrurrtque indicentur in alopecia * per¬ 
facile modo nominatus audor fcopum finemque hujus ufu in ea curan¬ 
da aflequi ex fententia potuit. Ipfus interim recordor, unam itertiquc 
alteram virgunculam, male habere caepiffe, cum ad detergendos capitis 
furfures eisComrnendatum effet lixivium, in quo macerata erant Taba* 
ci ficci folia* quarum altera vertigine leni corripiebatur j altera vero te¬ 
mulenta effe fibi videbatur: q&e in gratiam tyronum hic loci monen¬ 
da effe putavi: quos interim non dehortabor, periclitentur alias aliis rn 
partibus Tabaci Commoda, quippe Clar. HART MANNUS inter 
fecretiOra habuiffe videri poterit in paralyfi curanda, eflenttam Tabaci* - 
(quaelbk infuliotteex MalVaticd & viridibus Tabaci foliis paratur ) qua B 
deiilptaemiffis fudoribuS membra paralytica diUtitis perfricanda effe ju¬ 
bet, & fic refoluta membra facile reditui ac redirC affirmat. 

Sane Tabacum pnebantiffimarum eft virium herba, cujus abufuS 
[dequo moxagetur] minirhe ferendus. Quin etiam praeter Monar- 
dum AigidiUs EVERAETUS Tabaci vires & fifum eleganti commen¬ 
tatio Antvverpife Anno 1587*'editoilludraVit, qui Cum iterato hoc fecu- 
lo & qaidem Aiino 164. 4. pweldfubjiccf etuf ex officina Ibanndi ab H06- 
gen huyfen Ultrajeili proditur 9 ei varia optifeula de Tabaco,iit Mifocap- 
nusfive deabtdtiTabaci.5 tMagm Britannia, Regi f Jacobt Sexti 
gloriofiffim^ memoriae ex illius operibus defumptus ijohanni Neandri 
TabdcoUgia j Eptfioia ac judicia Clarifimorum dliefuof Medicorum 5 deniqj 
hymnus Tabaci Raphae li Thorij junda fiint, poft quosauthoresj^. 

Chrjfojiornus Magnenus in celeberrima Ticinenfi univerfitate Regij Me¬ 
dicina P. P. Anno 1648. exercitationes de Tabaco perdodas edidit. Cx- 
teroquirt cum non foluffl exbis recenfitis autboribus, fed quoque ex le- 
dione Andre a Cstfalpini de pianti - y Dalechdmpij hijloriageneraliplanta* 

fumi, 


> 4 - 



^ • '^iud a &£fif ”66 m- ! m;e h t. 

£ fllm ; Lobelij ddverfarior um ; Clufj m miis ad Monardum ; Bodonti&illi. 
usautfanj autfjoris Anonjmi ; Taberna montani $ Nardi Antonij Recchi re¬ 
rum Medicarum nova HiJpanU cum Tenent ; j Lyncei notis St c. confiet, 
qiiod praeterquam accurate natale folum, aut quomodo poft detedam 
adtinvdhtain a Chrifiophoro Columbo America VeJJfutie Florentino A- 

J mericam;, bognitio Tabaci ex ea in Europam immigravit, & quae huc 
fpedant 5 itemque illius vires & ufum defcripferunt 5 quidam etiam eo¬ 
rum plurima de abufii in (ua commentaria retulerunt 5 Utique cum ha* 
beam tot virorum bonorum exemplum, qui eorum exemplo mihi lice» 
te idem facere, quod illi fecerunt, putem 5 puto quoque a nemine mor¬ 
talium cujuscunque fint Nationis, minime mihi veniam efle impetran¬ 
dam, aut vitio dari, fi pofthabito omnium partium ftudio more meo 
Germanus (Germanorum enim eft rotundo ore loqui; nec aliud clam 
fum in pedore aliud promptum in lingua gerere; pervicaci ftudio hic 
loci contendam abufum Tabaci abrogare, quod quam difficile fadu fit, 
praevidi,vel in hijloriapmpinelU fanguiforba Claffe fecunda hujus mei£)ua- 

D dripartiti ; Quae dum molior in tranfitu, yeluti ex (JMagneni exercitat. i> 
paragr. i.p.$. hifiorix T abaci ingens Libavij paradoxon noto, nempe Ta¬ 
bacum noftraeEuropa»,nonffiiffehofpitem, &d indigenam & patriam 
plantam, ceu qui feripferit Tabaci plantas in Hercynia fylvae locis magis 
inviis fuifle inventas j quo loci author addit 5 at quis negat a ventis femi- 
ha hinc &mde deferri.kn ergo ex America usque in Europam perpufilla 
St ad atomos propemodum Democrati comparanda j an ex aliis Regio¬ 
nibus ex GalHis,He{peria>ItaIiaturbine quodam ada in Hercyniam iyl- 
vam fparfa ffint Tabaci femina Quod comentum mihi non placet, Ta- 
bacucum lui generis fit planta & Americae indigena 5 Sequis Hiftorico- 
rum ejusmodi turbinis meminit ?Longe lateque quidem & per aliquot 
milliaria /Etna noftras feu Hecla mons Islandise, uti navigantes fide di¬ 
gni referunt, dum ruptis fornacibus is undat, favillascineresqs fpargit j 
At tanta vertigine coelum rapi, aut tam vehementes ullos turbines aut 
typhonesexftjtifie, infenfiftimos alias Indiam petentibus, ut ex una or¬ 
bis parte in aliam? ex una Regione, Regione dico, in aliam, femina dif- 

femi- 



DE ABUSU TABACI ET HERM THEE'. ^ 

feminent, vero mihi non videtur fi mile; de loco in locum, exaequo in * 
afperum, ex clivo in jugum, vel contra j aut ex horto meo in vicini Uca- A 
legantis fubfidio venti transferri poffe, non nego. Sed his relidis Ba¬ 

dium decurro. 

Hac ipfa in Ciaffe cum lit. G. Galiij mentionem facerem, retuli 
quod nofrratcs Seeiandici Rtiftici id ( Latine herbam rixo- 

fam dixeris) appellent. Q vi vero Tabacum latine herbam rixiofam Indi¬ 
cam, Dani ce jJtemroe&ttW/ycl etiam herbam infanam Danice 

appellaret, anne is multorum puncta 
ferret; Quid enim frequentius accidit proh dolor i quam quod ij qui in 
cauponis aut lupanaribus, aut aliis obfcuris locis aetatem extendunt, in 
quib 9 a Sole oriente usq; ad illius occafum tabaci fumo caletur maxime, 
fefe eo invitantes, fubincje in capillos ac oculos involent,modo eos non 
exfculpent fibiinvicemPImoadeoTabacu & fenes & juvenes dementat, 
ut parentes non iiberorum a fe genitorum nec liberiparentu gran dasvp- 
r.um rationem habeant. Sic obfervantur nonnulliparent es comburere 
fjia bona,peculiu,ftipendiumye, ad fumantis Tabaci os,quorumq;. ji 

liberi domi exheftcrno j ure panem atrura vorare coguntur. Con tra fili¬ 
us,quod parens unciatim vix demefo de fao (ut cum Coinicoloquar) ili¬ 
um defraudans genium comparfit mifer, id il le univerfum tabernis taba 
catiis impendit, Thaide no procul remotaaiiqua,haud exiilimans quan¬ 
to labore partum. Hinc quibus jam ad reftim rediit res, usq; adcb ut ne- 
quidem domi murem alere queant, in foris fcrutariis utraque Minervae’ 
ac Martis arma,libros < 3 tgladios,quibusutrisq; Livio tejle alias gloria ac¬ 
quiritur, emptori venum exponunt viliffimo pretio, Hjecc ine vero extre¬ 
ma dementia eft,qua? complures Europaeos oepit.il t taceam S.R.M.Ma- 
gnae BritanniaeRegem reflari apudipfcs Americanos vix emptorem reperire 
jervum t qui fe Tabaco mancipavit ; adeo que tpfis authoribus m vifam ejfe 
hanc mollitiem. Et tamen nos Europati non refipifcimus ? fed quotannis 
transmare ad Americani usq; currimus, nullis parcentes fumptibus; no¬ 
dem intempeftam ac meridiem; malaciam ac tempeftatem ; fudum ac 
imbrem; valetudinem ac morbos; vitam acmortem juxta ceftimantes, 
ut ex ea Tabacum avehamus, & nonne ex ea reduces univerfam Europa 

B foediffi- 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 
fbediffima illa porrigine, ad cujus nomen merito exfpuitur, Americanis 
ob farcopha giam carnis humanae, uti Fioravanta putat, endemia infe¬ 
cerunt, quae alias lues Neapolitana German bte $>ocf<n/appellatur: 
Sed hoccine ut Carnei. Agrippa lib. de vanitatibus fcientiarum cap.24.. p. 
402. loquitur, revera eft Mortem magna pecunia emere Germanice dixe¬ 
ris bap fjeijff mif tw ^obacfsf^fctffc ttdkr 9>?cfm/£)tufe tm& £uren*Q$«tf<n txrn 
mt( soilM @po^«nfIrtd)cn in btn iXacben rennm. Qvid? quod ipfi In¬ 
di acBarbari ob abufum Tabaci tefte Monardoin iTthiopes aut man¬ 
cipia fua fatis fevere advertant, ea egregie caftigantes& illorum tabaco 
exurentes, ubi nimis frequenter Tabaci fumum hauriunt, ne, uti puto 
fonticos ac morbidos fervos alere cogantur ipforum domini 5 quis e- 
nimfonticumfervumredimeret fub hafta ? Tefte Viganeno in libro de 
ritibus moribus^ Turearum, qveminteftimonium citat Johannes Chryfo- 
Jl ornus Magnenm in exercitationibus fuis de Tabaco, exercitatione VI. §. 10. 
^>.81. Orientalis Imperij Tyrannus AmurethesIVtus, edido geiitis mo¬ 
re fere femper capitali cavit, ne quisquam fumo Tabaci uteretur 5 veri- 
tus ncob illius abufum fteriles nancifceretur fubditos. Sic magnus 
Dux aut imperator Mofchoviae, tefte Clariff Viro Dn. Adamo Olearie 
in btt wmttyttm Wlcfccmtiffitn sperfiamfc&m Mfo QStfc&rci&uns Anno 
1663. edita lib. i.cap. 6.p. 197« & cap. 2 o.p. 273. ob infignem abufum utri- 
usque Tabaci feufumofifeufternutatorij Anno t 634- interdido prohi¬ 
buit, ne quis didioni fuae fubjedis provinciis Tabacum inferret, vel in 
iis uteretur, fecus fi quis faceret, aut ipfi non pareret, ei paratifiimam fu- 
ftigationis aut virgarum fore pcenaj& alarum nafi bifidam,aut bipartito 
inftituendam fedionem,quorum ignominia hac affedorum, aliquot 
modo laudatus clariffimus authorp. 223-fibi ac comitibus fuis obviam 
occurrifie teftatur. Sic eodem tefte lib , 5 . cap. 31. p. <545. Perfa Schach Abas 
in caftris fuis exercitui fuo,quem contraTameran Chanconfcripferat,o- 
mnem Tabaci ufum interdixit^Qui cum aliquando per exploratores co- 
gnoviffet,quosdam militum intemperantiae fuae pofthabuifleipfius man¬ 
datum, eis nafum & labia praefeindenda curavit. Imo idem adeo fevere 
in Tabaci vendulum Perfam infeium interdidi in caftris promulgati, a- 
nimadvertit, ut ad vivi-comburium condemnatum in rogum una cum 
Tabaco conjiciendum ac concremandum jufferit. Sed 



DE ABUSU TABACI ET HERBAi THEE'. 6 

Sed his fimilibusque exemplis moverentur forfan nonnulli Euro* * 
paeorum, nifi peflima confremdo tabaco fele corrumpendi eorundem ^ 
animos adeo occupaffet, ut S.R. M. Magnae Britannia; Rex JACOBUS 
gloriofiflimae memoriae exiftimar it,^/* integramfjlvam Bntanniafumi- 
vendulisfujfocandisfufficere > Quem celeberr.Hofmannus lib.z. de medicam. 
officimHb. Cap. CtLp. 3.20. §. 30. teftatur publice in Oxonienfi Academia 
difutajf contra hanc fatuitatem: Ofienfis exemplis eorum , qui laboraffent 
quidem diu inJanahilibmpeBoris morbis , delirus-, infomniis, convulfionibus 
&c.poH mortem autem inventi fuerim , -pulmones babuiffe totos nigros ac 
retorridos non ficus ac (i fumo indurati e(fent. Idem Hofmannus audi¬ 
vit a militibus in Belgio verfitis, vidiffefe difficta capta eorum , quibus pa¬ 
tera Cerebri ab. Anatomicis di fla , tota interius ejfet nigra, licet a Carnifice 
interiiffent. Audivit etiam 4patritio Norico, qui in fuperiori bello, Bohc- 

mteo vidtt-, omnes qui m confli&u cum hoftibus interierint, Anglos ha- 
buiffe talia capita. Hinc dtfcant fapere (Hoffmannus inquit ) qmfapere 
alias nolunt. Quin & Nardus Antonius RECCHUS lib.V.rerumtMedi- 
carum Nova Bijfania p< 174. obferyavit, quod ij> qui auxilio Tabaci fie- B 
quentius quam deceat uti ajjvefeunt, reddantur decolores, lingyam geflent 
fqalidam , (fipalpitans guttur ; hepatis ardore afficiantur , ac in cachexin ac 
tn hy dropem lapfi, morte tandem obeant. Nae ergo omnes fimilem diae¬ 
tam inftituentes egregium ftultitiae Tuae praemium auferunt i 

Verum ne nimis longus fini in rebus apertiffimis, fufficiat hic loci 
dehbaffe fumma. fumi tamen Tabaci abufum, quam pulveris efie no- 
centiorem extra omnem controverfiam, verifiime defendi pofle augu¬ 
ror 5 maxime, fi hujus effati ratio, anatomicis exemplis iiluftretur, mox 
quod fiet. Sane dici non poteft, ut femel atque iterum laudatus S. 
R.M. Magnae Britanniae Rex fevere & religiose diffvadere fubditis fuis, 
ultimis mifocapni fui his verbis voluit, inquien Tundem igitur, 0 cives, 
fi quis pudor, rem infanam abjicite,oriam exignominia,receptam er rore fre¬ 
quentatamfluititia unde &ira Numinis accenditur, corporis finitas atte¬ 
ritur, res familiaris arroditur , dignitasgentisfenefeit domi , vilefit foris ° 
remvifuturpem, olfitfuinjvavem, cerebronoxiam,pulmonibusdamnofm\ 
&fi dicere liceat, atri fumi nebulis tartareos vaporesproxime reprafintam 
“m. B 2 Sed 





SIMONIS PAULLI COMMENT. 

£ Sed ex Tabacophilorum turba omnia haec temnentium, ceu quo¬ 
rum aures a fumo Tabaci ita occall uerunt, & cerebri nervorum quin¬ 
tum par illius a fuligine ita obturatum efl‘, ut falubria monita admittere 
nequeant, prodeat quis in medium, nec dum adhuc vitiofiis, qnaeratque 
ex me, an haec mens mea fit aut ratio mea, ur velim Pontificem maxi¬ 
mam, Imperatorem,Reges, Ele&ores, Principes, Duces ex univerfa Eu¬ 
ropa profcribereiterum aut relegare Tabacum debere ? Optandum fa- 
ne profcfiberent, ac relegarent ob recenfitos maximos abufus. Verum 
tale quid fcifcitantem,hic loci obteftor aufcultet prius Senecam,cui mox 
utparcflrefpondebo. Praecipit autem Seneca de vita beata cap. i.p.m. 
652. Nihil ejfe magisproflandum, quam ne pecorum ritu Jequamur antece¬ 
dentium gregem-, pergentes non qua eundum elt ; fed qua itur 5 Atqui nulla 
res nos majoribus malis implicat, quam quod ad rumorem componimur: c- 
ptima rati ea, qua maguo ajfenfu receptafunt, quorumque exempla nobis mul¬ 
tafunt $ nec ad rationem Jed ad fmtlitudinem vivimus : Inde ijla tanta co¬ 
acervatio, aliorum fupra alios ruentium. J$uodinjlrage hominum magna 
evenit, cum ipfe fe populus premit, nem otfa cadit, ut non alium in fe attra¬ 
hat 5 Primi exmojequentibmfimf: Hoc in omni vita accidere videas licet :■ 
nemofibi tantum, fed aliis erroris caufa & author esl.&c. Dolendum er¬ 
go maxime, quod nos Europaei hoc i n cafu ad confvetudinem Barbaro¬ 
rum vivamus, quos antecedentes feu pecorum ritu fequimur, cum nos 
deceret,non illos, fed rationem Ducem fequi,qna Dci gratia, longe lon¬ 
ge Americanos antecellimus, ut ex Commentariis clariflimomm Viro¬ 
rum conflat, qui coelum, mores vitamq; Americanorum defcripfcrunt: 
Jpui (ut mihi cum Saluftio loqui liceat ) dediti ventri atapfomno wdoctf 
incultifp vitam ve luti pecora, & Jicut peregrinantes tranfiguntQuibusqf, 
profelfo, contra naturam corpm voluptati minima oneri esi .Quorumego vi¬ 
tam mortemfp juxta ajiimo : vel non minus bel luinam vitam vivunt, qua 
i), qui Africae mediterranea loca inco!unt,quiteflenoftro Hippocrate de 
ttrorbofacro,p.m .282 .inpellibm caprinis recumbunt,& caprinis carnibus u- 
tuntur (Atque'Americani nonne ipfis humanis r) cum ne ftragulurn qui¬ 
dem , neq^ vejlimentumneq^ calceamentum aliud habeant, quam caprinum , 
Quaeomnia ne quidem fibi Americanicomparant nudi* defertis in locis 

ac 



DE ABUSU TABACI ET UERB^ THEE'. ? 

ac latibulis, aetatem extendentes. Quae cum ita fc habeant, quis ergo ^ 
Tanae mentis defendet, cum coelum & diaeta diverfis in prbtificiis habi¬ 
tantium Americanorum, £ noftro Europaeo, & rioftra diaeta (quo nomi¬ 
ne omnes fex res non naturales, ut m : fcholis medicis loquimur intelle- 
Qras volo )’maxime difcrepent expedire, ut jugem ufum Tabaci feu ad¬ 
mittamus, Teii in Europa toleremus ? 

Atque ratione quoque non cafet, quod paulo ante laudatus Cor¬ 
nei. Agrippa 1 . c. p. 4 o 4. p ut et, plurimum conducerefaluti hominum ac Rei-- 
publica, peregrinis omnibusexoticisfephdrmaciis ,■qua tanto prater ea pre-- 
fio, apradonibus, mercatoribus in Reipublica detrimentum adaucta funt, o* 
mnino interdicere &c. N ec minus caret: quod olim Romae Nero legem 
tulerit, qua iis duntaxat, qua nofier gignit orbis pharmadis, pharmacopola: 
uti compulfifunt, cum hac noftra Cujnscfe natura conveniunt magis, tum lon¬ 
ge recenfiora , electiora, minoridiff.culiate acfumptu haberipoffunt, mino¬ 
riqpericulo, quamperegrina,quorum maxima pars fufpecta eft,uf quafapijii- 
mejophijlica ta, rejeclitia, vel in navijkjfocata vel immerfa lacuna, dei ve* 
tujlate corrupta, vel non debito tempore & loco (unde fape plurimum immi* 
rtetpericuli ) co&e&d furit. Et quis dubitabit, cum quandoque accidat, 

Ut a veteribus quidem defcripti morbi, in Europa infeflent aegros, fed 
novfs & inauditis comitati fymptomafis, imo vel novi in Europa emer¬ 
gant morbi, quin/quae Afia, Africa, America in Europam mittunt five 
medicamenta five frudus edules, aut novas delicias, omnia haec femi- 
naria fint, aut fun dus rtoftrae calamitatis. 

Sed oppugno Tabaci abufum, a quo divelli aut' me abripi hic locr 
non patiar. Imo falubre efle medicamentum Tabacum non diffiteor, 
methodo medendi non tiegledanfCirpatUftiyqUo ipfus quotannis femel 
ubi:circa ver,fecunda vice ubi circa autumnum catharrho infeftor, noii 
apftinebdAliis notum omni populo,quod Ubi tufficula exafperavitv. g. 
Titi,Semproni), Petri,%el Paul i fairceS,iili non audeanf Medico n‘6 con- 
fulto ufhrpare velfyrupiim violarum, vel glyzyrrhizae; fedilliusconfili- 
rnn expetunt, una cum multis valetudinem fuam & quidem diligenter 
curantibus utriusque fexus xgds: & tameri complures imo myriades 
Etiropjeorum inconfulto mane vefperi,no&uinterdiu, coelo quocunq* 

£ $ nubi- 




SIMONIS PAULLI COMMENT. 
r- nubilo & fereno, Tabaci fomo penetrantiflimo, mfumant cerebrum, 
rationis fivepalladium, fivepalatium, autmetropolin ? Tollamus ergo 
barbarum hunc morem, falutis humana? aut valetudinis intcreft. 

Ut taceam, credibile eflfe, ut fubdola Americana Natio nobisEu- 
ropasis, ubi advertit, tantam vim Tabaci Europam quotannis abfume- 
re, lucri caufa imponat: Quin imo ipfi Europaei mercatores, ut nos e- 
mungant pecunia, variis dolis ac pravis artibus beneficio muriae, limo- 
num,aceti,vini euphorbij, jam dudum do^iTunt adulterare Tabacum., 
de quibus videndus clartftntm Neander in Tabaco logia. Infuper credi¬ 
tu difficile eft, ut quicquid funis in modum contortum, nomine Tabaci 
cx America, omne illud ex meris aut non yitiofis,fed folum felediffimis 
Tabaci foliis conflet: Quippe vel vulgo, notum. Tabaci bonitatis notas, 
five colorem, fiye odorem, five faporem, five denique pretium & pon¬ 
dus fpedes, oppido variare apud nos Europaeos i Qui condoce fadi fimt 
(fed honos praefandus eft) ex paxillo afiquandiu (ufpendere in cloacis 
Tabacum,ut beneficio. Salis vaidq volatilis urinae <Sc ludi/ aut ftercoris 
_ humani, corruptum, infipidum & leve j acrius & ponderofius ignaris 
D hujus peffimi doli venundetur,baritum Sruncf auff/wann 
<r fe fein ber««t fctjarff na^f^tnecfcf/qui ptqfit bibentibus. Egregia 

autem methodus capitis medendi, aut ex eo ducendi excrementa} dc 
quorum uberiori proventu, cqrrupta cerebri temperie eorum, qui indi- 
es ac cotidie fe tabaci fumo obi edant, mox agetur. 

His praemitis fi Tabacophil os vacivas jam prihi commodabit a u- 
rcsx decemam de illa ventilari coepta quaeflione,nempe alterutrum Ta¬ 
bacorum prajftet. Dico utrumque effc improbum, neutrum nifi deli¬ 
berato animo ulli commendandum ( recordor priorum & me ipfum a- 
verfari Tabacum)attamen minus noxium eflefternutatorium quam fu- 
mofumTabacum decernendum arbitror, ut paulo ante indicavi. Vo-. 
luntqvidem nonnulli jugi ufu pulverari aut fternutatorij Tabaci vifum 
acui, fed qvanto cum periculo conjunda htec medela fit, id elegantiffi- 
mis Anatomicorum Coriphaei A DRIA NI SP 1 GELII, corpor.human. 
fabr . lib. VII. cap. z.p. 243- rationibus confirmatur j poftqvam ibidem hoc 
problema propofuerat, nempe qva canjafuerit, ut multi ex pluribus (pra- 

fertim 



DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. g 

ferttm fibi de induftria concitatisfflernutationibus in caecitatem derepente a 
J [ a pfi fmt. Tit hoc ( inqvit ) velqvia arteriarum carotidum rami , qvi ner¬ 
vis opticis Jic vicini funt, ut tangant, repleantur, & repleti hos compri- 
ma^-vel qvia coptofus is^ pituitofus humor ex cerebro ad opticos nervos 
thd&fttfuit-, qvi obflruxit. Illos qvandoqjetaceo curatos vidi : hos qvi - 
bm ab humoribuspituitojis malum hoc enatum fuit , nunqvam convaluiffe 
memini. Qvin & Joh. Chryfoftomus Magnenusexercitat8.de Tabaco 
fi. i. p. 105. defendit, Sternutamento violentius agitato capite, disrupusfe eo 
impetu meningibm, laxataf cerebri compaginatione non nullos interiijfe\ 
Qyam fuam fententiam ibidem exemplo piflorisfuburrani, cujus Fami- 
aniis Sttada meminit, confirmat, cui, cum vigefles qvaterflernutaJfet,con - 
tinuefuccedens proxime, flermtamentum vige fimum qvintum exitio fuit, 
difruptis arterid membranis cerebrum circumcingentibus. Idem fi 4to. 
p. 109 . teftatur vidijfe non neminem, cui infanus hujus pulveris ufus cri- 
flallinum corrugaverit humorem, unde&fluitantia cernebat objeci a. 

Sed Tabacophilus rara dixerit exempla narras ? Rara funt fateor, 

Sed anne qvoqve nofti qvod qvae raro fiunt, fiant tamen j & qvod alij B 
contigit idem Tibi aeddere pofie. Qvod fi ergo non illico tibi falx dilrae 
menyngis,Herophili neq$ torcular (Apoplexiae lethalis locus)afternuta- 
tione artificiofa tabaci hilcant, tune tamen putas, qvinqve tuis fenfibus 
praeclatifiime profpedum iri, modo prolicias ex cerebro fubinde pulve¬ 
rato Tabaco blennam aut mucum ? & qvidemper nalum, aut potius os 
ethmoides, TefteGal. & aliis Anatomicis, non cerebri excrementis ex¬ 
cernendis deftinatum organum, fedolfa&us r Erras ergo mecaftor,erras 
toto cdelo. Tantumenim abeft, ut dum forte oculis perfpicere, aut a- 
cuere vifum geftias,qvem corrumpis interim,ut infuper olfa&u priveris. 

it Hicin Nobiliflimo hoc Regno Daniae, fiqvis capitis diminutio- 
nem patitur, magno probro is audit: $in brep g CDtann: aft qvi 
qvinqve fuorum fenfuum diminutionem patitur, cuiqve integri folUm 
tres fuperfunt, caeteros cum prae artis Medicae five contemptu, five impe¬ 
ritia, imo fua ipfius intemperantia, fibi ipfi nefarie ac petulanter corru¬ 
perit, qvo nomine illum appellabimus ? Murcum puto deficiente como* 
dioriRomano vocabulo,velfi mavis caujfariuwAo. qvibus vocibuscon- 

fule 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

^ fui zLipfimhb. i. de militia Romana dialogo qvarto p. 30.31. Atqvc rcmo- 
t.o joco poleis exempla hujus inlortunij illiusqve rationes ? fufficiam tibi 
utraqve ex Magneni de abufu Tabaci exercitat . 6 . §. 15 .p. 99■ pcti,ta, cujus 
hafe funt: duo olfatlum ab abufu Tabaci m multis aboleri, idplures mihi re¬ 
tulerunt , tum qvi pulver e tum qvi fumo abutuntur, Ratio eB , qvia nimis 
exiccanturproce(fm mammillares > unde cum ficciores qvovis odore reddam 
tur , nonpojfunt ab iis immutari. Odor enim est a fucco fuperante humidum 
ftnforiaq, ab objetfisfuis immutari poteil. ^Anfi. lib, 3. de An, Idem exer¬ 
citatione $2. §.l pag 105. refert, fe ncvijfe hminem qvi die unica pulveris 
Tabaci optimi uncias qvatuor nafofuoperdiderit. Qvipoftea illam qwe- 
ftionem vejitilat, qvifat, qvod tabaci pulvis excitet infolitis fi er nutamen, 
tum, ajjvetos autem non mpveat f itemqveeam: Qvid damni aut utilitatis 
aberat pulveris T abaci ufus. Ultimo legitimum T abaci pulveris ufum 
in errhino & ptarmico docens, qvae apud ipfijm authorem legi, haud 
commode huc ea omnia transferri poliunt. Inter alias autem rationes 
&hancadfert, qvodpulvis tabaci offis ethmoidis meatus fubire ibiqve 
hasrere aliqvandiu poffit.Qvotus qvisqve ergo eft,nifi ipfus fit architab ar¬ 
carius, a.tqve adeo animp occupato, qvi non intelligat, qvod meatibus 
aut foraminulis offis ethmoidis t a pulvere tabaci obturatis, cum cere ; 
brum per os .ethmoidis, neq; aer,em, ut ep ventiletur neq; rerum odora? 
bilium fpecies admittere poffit, qyin necefiario olfa&us intercidat Sed 
leviculum ac forfan momentaneum hoc effiet malum ; aft cum Taba¬ 
cum infigni narcotica vi pra aliqvam m.ultis fimplipibus fit praeditum , 
calidum,ficcum,unduofum, penetrantiffimum, h^c illius vis aut fpcci- 
fka facultas facit, ut odavoSP IGELll vel noftratis B ALIHINI Vi¬ 
ror una nemini eruditorum in tota Europa non notorum primo nervo¬ 
rum cerebri pari plfadui dicato fentiendi feu olfaciendi potentia, fen- 
fjim^tandempmnino adimatur, ceu qvpd inproce/Iiim mammillarem 
traducatur: qvi interiori perebri parte ad os ethmoides dura matre inve- 
ftltum,fiti funt,ac regione aut fedem iftam occuparunt,cum ergo ad na- 
fi radices usq; pulvis TabaciNarcoticus magna copia violenter attraha¬ 
tur,& pun&um temporis Natura otiofa non fit,ac in vivo corpore ex de¬ 
cretis Hippocr. noftri omnia fint permeabilia,ac tranfpirabilia, utiq; ali¬ 
ter 


DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. p 

jer fieri non poteft,ut innui, qvin panes olfadui deftinats, a narcotica \ 
Tabaci facultate mifere affligantur. Atqve hxc in gratiam Tabacophi- A 
li protuli 5 jam me urget turjba capnophilorum Tabacariorum, ac in¬ 
flat fibi qvoqve, ut fatis fiat, Faxo. Ita autem cum vulgo comparatum 
eft, ut exemplis magis qvam rationibus ducatur. Qvare pace erudito¬ 
rum mihi liceat procurrere, aut illico ad exempla confugere: Verbulo 
interim non meminero eorum, qvas fuperius intrpdudi Authores in vi¬ 
res Tabaci commentati funt; id etiim ftudeo hic loci unice, ut demon- 
flrem qvam penetrantiflimum fit Tabacum fiveNicotianapharmacu. 

Vir celeb errimus inclutiffimx famae Johannes HEVRNIV S lib.i. 
method. adprax.p. m. 86. fane fingularem penetrantem Nicotianx facul¬ 
tatem comperit, cujus haec funt; uMira vifuffltu admiffapr adita ettNi- 
cotiana &c. Etenim hac mira ubertate ore ac naribuspituitam evocat. A- 
rida folia carbonibus igne cande/centibus injiciuntur ac fumus excipitur orer 
hianti, dr infundibuli anguflafiftula ; totum enim cerebrum pervadit , & in 
aures eadem arte infertur, dr qvotf utero. Verum id affirmare pojfum , 
hanc herbam peculiari ratione cerebro dicatam effe y facile<f eo viam affecta- B 
re, ac id ab omni inquinamento eluere , cum ego ipfeante antium, vehemen¬ 
ter ex dente laborarem, hanc decoxi ex aqva adjectis chamamelifloribus $ 
tepidi hujus decocti cochlear ore tenebam, expuebam, ac idem agebam horis 
duabus \ dolor mitefcebat'.pofindie cum ex more meo hortulum jn fuburbiis 
accepjfem, mclwatoj, capite qvidgraminis evellerem, liqvor. croci flavedi- 
nem referens, copiose e naribus meis effluxit. Nicotiana odorem referens ; 
ac omnis dentium dolor evanuit - Mihi toto vita curriculo nec fangvis nec 
qvidprater ferofampituitam e naribus fluxit unqvam, ac nihil e<io vidi hoc 
effluxo liqvore flaruedinealtiori tinEtum. Hadenus ille. Haec & fimilia 
vivus olim meus Praeceptor, non fine fumma veneratione mihi nomi¬ 
nandus, fummusPhilofophus, Anatomicus, Botanicus ac Medicus in- 
fignis.S. R. M. Danix ac NQR\VAGIi£ Regis CHRISTIANI 
QVARTI gloriofiffimx & xternae memorix Archiater Henniwrtts o/r- 
nifeus, non negare de Tabaco qvidem, fed infuper fuo more perdode, 
de omnifumo ore captato ita decernebat $ nempe, eum ob acrimoni¬ 
am efle penetrantem 5 atqve adeo ceu per tedos cuniculos perrepere 8 c 

C alte- 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

£ alterare univerfam cerebri maffam, utramqve meningem cerebri, o~ 
mnis generis vafa & in iis contenta &C- Qvi cum femper ipfo adu qvo- 
qveeffet calidus, dum ex calyce tubulorum ignito & flammante Taba¬ 
co ore exfugeretur, fieri per rerum Naturam aliter non poffe, cum ex de¬ 
cretis Ariftotelicis caloris effet, colligere homogonea & fegregare hete- 
rogenea, qvin funderetur pituita, cujus metropolis aut receptaculum 
glandularum qvafl omnium maxima ab Hipp. cerebrum ftatuknr. Ne- 
qve dubito (falvis aliorum opinionibus) rem ita fe habere, uti: Arnif&us 
decrevit. N am puto, prodromos catarrhorum fternutatlcmcsTputatr- 
ones, falivationes omnes hos adus (non de generatione materiae, aut 
materiae morbificae caufa ioqvor) a calore proficifci autilluefle canfam 
fine qva non catarrhorum. Sic incomparabilis Boffmannus hk 3. inftt- 
tut. medie, cap. 193. p. 453. §■ 6 to. Solum calorem , etm% utplurimum exter¬ 
num ut eH ignis Solis , ab exercitiis y a vino, ar ornat is y inter qua cinamomum 
dr crocus eH, quo tam libenter condimus cibos 5 fundere pituitam aut acre 
ferum; defendit. Qvod fi ergo qvis ellychnio ex emundorio corrafbr* 
-L' funis igniarii militaris ftupei praefegmtne, vel dcniqve terra bitumino- 
fefoflilis, & prafertim Hollandicze fruftulo calycem tubuli tabacarfj , 
(«jamutmr raurb* mit ftcttt Saadjt Pt>« 6fdaup 

flficfUi» ww tomun/rter &<f?m $orff*/«ne ^oeacfs^fetffr 

«n anfulUn) loco tabaci (qvibus dolis malis milites praefi- 

diarij fe invicem decipiunt) referferit: Utiqve non minus qvis (putabit, 
qvi Angulorum horum ineenforum fiimum, per tubulum Tabaearium 
foget,qvam fi optimae notaeVirgineanoTabaco calycem tubuli replevit 
(et. Et nonne milites, vel nautarum, operas cernis aut advertis, eandem 
ex incenfa papyro vel voluptatem vel effe&nm percipere, qvam fi illo¬ 
rum cerebrum ipfo tabaco infumaretur? Politis ergo his & cancellis , 
nempe: acrem fumum Sc calorem qvemeunqve, dido modo intromif- 
fumincerebrum fundere pituitam, eamqve, qvadantur portae, ut funt 
©sethmoides& fph<Enoidesruere,ac illae prater naturas mftitutum per 
nares emungi, hac ac per palati coel um eandem percolari, ac oris bene¬ 
ficio naturaliter excerni, ut in difputationc mea anniverfaria de catar- 
ihOjRofloch. Anno 1637. thef 23. 34 -defendi. Qvid ergo caufce fit, utftar 

tuatur 



DE ABUSU TABACI ET HERM THEE'. , 

tuatur pra ceteris T abacum mira ubertate ore ac naribus pituitam evocare , 
vel peculiari ratione cerebro ejje dicatum,facilefaeo viam dffe£larc,ac ab omni 
inquinamento eluere , ut Clarijf. Heurnius loquitur , caufam nullam video ? 

Qvod cum antea calidum,ficcum,un&uofiim ac penetrans elfe de- 
monftravi,nunc dico ob has qvalitates facile flammam concipere. Aft 
cum idem prse aliqyam multis fimplicibus, infigni Narcotica vi fit pro¬ 
ditum, hinc ratione fulphuris fui Narcotici ftupefacit, & corrumpitee- 
rebri temperiem, usqve adeo, ut cum ex aliis fimplicibus concitatis fu¬ 
mis, v. g- majorano, betonico, roris marini, fuccini maftiches & fimili- 
um pituita a cerebro citra noxam eliciatur, moderate ufurpatus 
a Tabaco illius femper diflolvattir. Atqve hoc narcotica Tabaci 
qvalitasin caufaeft, ut Capnophili Tabacariiad urnam usqve fint Ipu- 
tatores vid. HifioriampimpinelU Clajffecunda. Quadripartiti mei novifii- 
m& editionis, potius prifco ritu in rogo comburendi, qvam hodierno tu¬ 
mulandi, ut igne concrementur mortui, vivi qvem veluti fitivetunt. 
Non ergo ideo, qvia ab ill ius freqventiori ufii mira ubertate pituitae ve¬ 
luti ftiliet cerebrum,peculiari ratione cerebro id ceu fpecifiaim aliqvod g 
dicatum, fed qvia narcoticum aut narcotico fiilphurecitra omnem con- 
tro verfiam abundat, tota fiibftantia cerebro ac nervis infenfiim ac noxi¬ 
um eft? infignisergo hic committitur caulae fallacia: nam contrarium 
verum. Hinc non folum permulti, ut antea demonflxa vi corruptis a 
fiilphure Narcotico Tabaci olfa&oriis nervis ©lfa£hi privantur? led qvo- 
qvc Capnophilos Architabacarios,non exqvifito efle guftu, qvarto fe- 
ptimoqve cerebri nervorum paribus affe&is, qvamvis obviam cerevifi- 
am ingurgitare,vel etiam langventi efle appetitu,& ftomacho fexto ner¬ 
vorum pari in eum defeendente ftupefa&o, facile obfervabis,ceuqvi 
ultro de his malis conqveruntur. Qvis jam deinceps peculiari tatione 
Tabacum cerebro dicatnm,feu Litegoaccipio,efle cephalicum autcere- 
broproddfe, aut ei falubre elfe remedium, cum id usqve adeo inimi¬ 
cum nervis fit, ut eos ftupefaciat, unqvam defendet ? Qvis non per bo¬ 
nam confeqventiam fic argumentabitur r Tabacum eft calidum, eft val¬ 
de tenuium partium, eft maxime penetrans. Ergo ob hxc omnia, qvia 
Narcoticum una eft Tabacum, tanto eft nocentius, qvanto eft penctran- 

C 2 tius. 


o <1 



SIMONIS PAULLI COMMENf. 

£ tius. Cur ? qvia narcotica Tabaci vis, tarda alias, ceu cicutae & opii ad 
agendam, ac veluti torpens beneficio recenfitarum qvalitatum* exalta¬ 
tur & in adutn producitUt,feu ut aperte dicant qvid velim, ratione acri- 
moniae, qvaj fali vel fixo vel volatili tribuitur, narcoticum fulphur viri¬ 
bus omnino integris ad nervos capitis provehitur. Permanere id au¬ 
tem fatis diu integrum, &qvidem in vivo corpore crocetis ille liqvof , 
qvi e naribus Heurnij poftridie ab abufu decodi Tabaci, & floraffl Ca¬ 
ni omilla: copiose effluxit, Nicotianse odorem adhuc referens, evincite 
Nec Tu credas velim , qvod fitnul ac nares tuse non amplius fu metit 
Tabaco, tibi ab illius fumo finciput non amplius caleat, omnem fu¬ 
mum evanuiffe una, qvem pofl biduum auttriduurrwubi fternutasjoles 
aut exfpiras. Hoc ergo narcoticum unduofum olidum fulphur, mem¬ 
branis adhaerens cerebri, vel ventriculos, gyrOs, aut aiiOsillius occultos 
meatus Occupans, fibi foli relidum, caffum fiimo, caflum calore, infeii- 
Cbiliter in vivo corpore magis ac magis univerfam cerebri maffam cor¬ 
rumpit, unde jugiter fereare ac exfpuerecogeris. Sputo veroabunda- 
J^tiori cerebro a caicotico furno Tabaci debilitato cum neqj W<&.««*»feu 
arvlfis, neqveThymus (de cujus ufu negledoab aliis ego ex ihftitutd 
in DigrefTione mea de febribus malignis §. 17. egi.) omnia apta nata ad 
imbibendum naturales excremerititios humores, ceti fpongice amplius 
fufficiant, tum ArchitabacOphili hiare, rauca ac ftridula voce mu¬ 
ginari, foetere ahimam, ceu lue Venerea infedi occipiunt: qvibus Ana» 
tomicis his meis demonftrationibus, ceu face, prxluced obfetvationi- 
bus,de corruptis pulmonibus Scc.heluonum, qvoram in hac Digreflio- 
ne de Tabaco fada eft mentio. Haec cui non fufficiunt, is comparet fi¬ 
bi Neandri Tabacologiam. 

Atqvejam abunde fatis fadum effeputo fcifcitantibus aut ex me 
qvxrentibus, utrum praeftet pulverem an fumum captare Tabaci. Fu¬ 
mum autem illius,ob allatas de narcotica vi rationes fefe penetrantem 
intime in cerebrum eflenocentiorem palam eft. VerUm qvilibet a- 
bundet fuo judicio, obledet fe cotidie tabaco, non intercedo, exorare 
tamen illum contendam, femper meminerit iftius: Latet anguis in her* 
ha. Nam ut 



DE ABUSU TABACI ET HERB£ THEfc*. 

Impia fub dulci meile venena latent , 

Sic fub **>%,&*> generofi iifuqve Tabaci, 

Saepe qvod excruciat vkyv&m efle folet. 

Ovae omnia de Medicinali Tabaci live abiifu five ufuintelleda volo. 
CaeteroqvinTabaco fumantes Tabacophili, infignis Hieroglyphici loco 
vobis omnibusinferviunt, fragilitatis humanae fubinde nos admonen¬ 
tes > fcilicet > qvod filius meus cariffimus Jacobus Hernicus Taulli infuis 
non inficetis phaleuciis iri hymnum ad Tabacophilos ^CaroloBona- 
Jnico confcnptum, ita ludens indicare voluit: 

Jpuid fit vivere, quid reapfe vefci 
Sii illa atheria Maronis aura. 

Si cognofeere quem capit lubido 
Ciim Tabacophilisbibat Tabacum * 

Ti tubo genitos trahere vapores , 

Et reddet tenuem per ora fumum. 

Re cie conveniunt. Ter inde vita 
In leves cito difipatur auras, 
figuumnbn aerafpiritumnobis 
Fas eB, ulterius reciprocare, 

ExtinHo Calido quodinfiar ignis 
Omnes corporis impulit canales. 

Opulchra effigies! uterfc tandem 
^ Vergunt in cineres: Homo, Ttbacum? 

Herba nobilis & voluptuofa 
Tantis deliciis. 


it 

A 


B 


Hadetius pt6 Europaeorum valetudine tanqvam pro aris ac focis 
pugnavi,ac excubias agere toto pedore contendi,ne ipfi effient valetudi¬ 
nis imo fuae ipforum vitae prodigi qvam Deo benedicente prorogare 
multimodo Audio arteque nOftra exoptamus. VerUm fi forfan Medi¬ 
cinae Candidatus compererit: cis pauculos anUOS > aut proximis abhinc 
luftris ex Afia & orientalibus five infulis, five Regionibus ad nos Euro¬ 
paeos, tranfportari coeptam effie, herbam Thee vel Tchia didam viribus 
Tabaci omnino contrariam, ceuqvae fbmrium prohibet omnino,qvem. 

C 3 Taba- 




SIMONIS PAULLI COMMENT, 

Tabacum conciliat,atqve adeo,ut illudinfenfumfitobvim narcoti¬ 
cam cerebro, ita hanc videri ob multa multorum authorum elogia, ceu 
polychrefton, capiti, nec non vifceribus nutritioni dicatis gratiffimam; 
meqve is rogaret fuper hac herba meam (ententiam : Huicob publica 
commoda promovenda, qvas unumqvemqve maxime movere, haud 
propria debent, ut Claudianus praecipit, gratificarer peri ubenter, modo 
mihi id liceret, ac certo mihi conflaret, cujus generis aut fpecieieflet 
herba Thee,aut ad qvamEuropaearum herbarum fpeciem vel referenda 
vel comparanda eflet. Tabacum enim Hyofcvami cognomine Peru- 
viani? Herba Thee nullo gaudet, ad qvod genus Europaearum herba¬ 
rum qvaefo ergo referes? Imo nec dum liqvere ajo, Thee vel Tchia, hcr*? 
ba fit Graecis dida vel fi^rbxwpufillus frutex aut fuffrutex. Quae vo¬ 
cabula Ruellius, Marantha, ac alijpatfimconq verantur apudDiofcor. 
& Theophr. ac alios rei herbariae Dodores faepe confundi, unde etiam 
propemodum tam magnus controverfiarum& litium botanographo- 
rum, 

£)uam magnus numerus Libyjfa harena, 

D Aut quamfidera multa cum tacet nox-, 

fimtj Ut illa ex Catulli Phaleucio ad Lesbiae fvaviumbafiationum nume¬ 
rum comparata, huc transferam. Sic ex Pma.ce Bauhinip. 414. noto Pli¬ 
nium hb. 24. Cap. XI. Rhus fuffruticem ('celebratiffimis Botanographis 
Clufio & Dodonseo arbitnsj Belgis ©rtgef/a noftratibus^orp a Megapo- 
litanis ^poff didum, herbam appellare; Sic idem in pinacepag. 70 j&fcrt 
Benzon. lib. i.cap.i<5.Tab.acum appellare arbuftum, qvod dupondius 
tyro in rebotanica novit efleherbam. Prae omnibus tamen Authori- 
bus,qvi Latino fermone in herbam Thee commentati funt, ftudiofifli- 
me ex Hifpanico, Gallico, Britannico, Belgico idiomateconfcripta, in 
Latinum tranftulifle vel in compendia contulifle, videri poterunt Nico¬ 
laus TVLPIVS & R. P. NICOLAVS TRIGAVTIVS, Magninomi- 
nis, nec minoris audoritatis Viri, qvos ipfos hic loci in fcenam introdu¬ 
cam, qvofi fieri poffit, illis veluti ducibus folerti conjedura afleqvar; 
primo cujus generis aut fpeciei fit herbaThee Secundo an Afiai fbli fit pro¬ 
pria aut omnino in Europa exulet vel non, vel tertio deniqyc, qvat ex 
• . Euro- 


DE ABUSU TABACI ET UERB^ THEE'. 12 

Europaeis herbis illius fuccedaneum effe poffit, aut neceffario illi furro- ^ 
gari debeat; idqve tanto confidentiusTacio, qvanto promptius tanta in 
eonfufione authdrum. Vir Clariff Dn. Olearius lib- V. *Ptrftanifdjm 

Svcife^efc^rdbung/cap. 14. p. m. 600 femel atqve iterum in hoe com¬ 
mentario laudatus, etiam fiiumLedorem ad ptioris Tulpii nempe lib. 

IV. obfervat. medicar. Cap. 59. pag. mihi 400. ableget. 

Aufcultemus ergo Tulpium: Indit orientali (inqvit) nihilfamilia- 
nm esi potione decedi a exherba quam Chinenfes Thee autJaponij Tchia ap¬ 
pellant. Cujus notitiam ab illis qvi cum liimmo imperioillic praefuere 

mihi communicatam eqvidem lubens pofteritati tradam. Sunt itaqve 
huic herba utfolia oblonga , acuminat a-, & in ambitu crenata ,Jic radices fi- 
brofa ac in minimas particulas difperfa $ crefcitqve tantum non in Chin& 
acjaponia, verum etiam in Ghiam. AteOdifcrimineqvod Chinenfis 

folia fint ex nigro viridia, Japonenfis vero colore dilutiore ac fapore gratio¬ 
re. Unde fit, qvod Japonenfium Tchia longe pluris etiam aeftimetur 
qvam Chinenfiom Thee 5 veneatqs non raro una ipfius libra centum ar¬ 
genti libris. Qvippe creditur hic paffim, nihil Mc herba falnbrkis,cum \ 
ad vitam in extremam fenedutem prorogandam 5 tum ad impedienda 
qvaecunqve fanitatis incommoda. Nefy ipfam reddere folum corpora ve¬ 
geta, atqve arcere calculi dolores, qvibus his neminem dicunt obnoxi¬ 
um, verum etiam tollere dolorem capitis, gravedinem, lippitudinem, 
deftillationem,fpiritus difficultatem, ventriculi imbecillitatem, intefti- 
norum tormina, laffitudinem ac fomnum , qvem tam evidenter compefcit > 
utforbitionem hujus deco&i ajfumentes$videas interdum integras no fies lu¬ 
cubrando confumere , ac fine ulla molejlia evincere inexpugnabilem catero- 
quin dormiendi neceptatem. Calefacit enim modice & adftringendo 
ventriculi ofculum, refrenat coercetqve usqve eo vaporam ad fomnum 
conciliandum neceflariorum adfcenfiim, ut nihil impedimenti offera¬ 
tur illis, qviferi bendo ac meditando fatagunt nodes tranfigere 
Videtur autem ha:c planta non longe cognita fuiffe Chinenfibus , 
admodum diu in ufu , defunt enim ipfis avita, qvibus eam defignent no¬ 
mina 5 fi ve hieroglvphici illi charaderes (qvales ferme funt omnes Chi- 
nenfiumiiterac) qvibus exprimant ipfius naturam* 





SIMONIS PAULLI COMMENT* 
q Differuntqvc etiam haud parum inter fe difcrepantes hae natione? 
V (drca utendi rationem; permifcentibus Japoniis pulverem hujusplanta 
in lapide ophitide contritum aqvs calida Chinenfibus vccbipfam plan¬ 
tam cum paucis falis faccharive granis exliqvorealiqvo decoqventibus. 
Qvoddecoftum deinde calefadum officiofiflim£ propinant cum con- 
vivis invitatis, tum qvibuscunqve honoris caufa ipfos falutaturn ve¬ 
nientibus, idqve ea animorum inclinatione,ut principes etiam viri 
non detre&ent, qvin potius honori ducant, fuis manibus hanc herbam 
vel amicis decoqvere, velalioqvin ei mifcendaetemperandaeye operam 
fuam impendere. Exftru&is propterea in palatiorum fuorum interio¬ 
ribus conclavibus ac foculis ex pretiofiffimis lapidibus lignisve ifti ope¬ 
ri fpeciatim dicatis, inqvibus curiose aflervantur ollae, tripodes, infundi¬ 
bula, calices, cochlearia aliaqve perpolita hujus culinae inftrumenta, 
qua aliquot aureorum millibus redempta ac ferio s integumentis involuta in* 
timis folummodo amicis ofendunt, netfe minori habent loco, quam apud nos 
adamantes, gemmas, ac braccatafummi pretij monilia uti videre eftapud 
D Johamem cMaffaum rerum Indicarum hb. VL & XII. & Ludovicum 
Almeidam fele fi. epift. lib. IV. & Petrum jarricum Tom. II. UL^li. cap. 
17. & CMatthaum Ricium de Chrifr. expedit, apud Sinas lib. 1. Cap. VII. 
& Aloifium Trois in relat.Japonica& faebbum Bontium dialog. VI. Ued. In¬ 
dorum &]oh annemLinfcotum Cap. XXVI. Huc usq$ Tulpius. * 

Jam prodit R.P. Societatis Jefu NICOLAVS TRIGAVTIVS, 
qvi in luo tradatu de Regno China. Cap. 3. cui titulus aut inferiptio : qua¬ 
rum rerum ft ferax Sinenfis agerpag. 34. de Thee haec refert: Omitto ne- 
ceflaria multa, marmora diftinda coloribus, pyropos aliosqve lapillos 
& gemmas, colores ad pingendum non ineptos, odorifera ligna & bi¬ 
tumina aliaque fexcenta. Sed tamen praetermittere nec poffum nec * 
debeo, duo triavenoftris incognita. Acprimum ftfrutex quidam ex cujus \ 
frondibus celebris illa Sinarum Japonumqve ac finitimarum gentium 
potio, quam Cia vocant, decoqvitur. Ejus ufm apud Sinas omnino ejfe 
nonpotefl antiquifimus. Nam in yetuftis eorum voluminibus, nullus 
ad eam fignificandam hieroglyphicus charader[quales funt omnes Si¬ 
narum literae ] reperitur. Undefortaffe nofros etiam hacfronde faltus mi¬ 
nimi 



DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. .,j 

nime urere licet fujpisari {Europaeus autem Trigautius ; per ta noftris & V 
faltus noftros Europ?eos, & Europam intclligensj Haec folia verno coe- A 
lojegunt, eaqueinumbra exiccant, & ad qvbtidianam decodionem 
affervant, qvam prope continuo in potum adhibent, non fub menfafo- 
lum, fed qvoties in aedes hofpes, amicum vifurus ingreditur. Hac 
enim potione invitatur,eaqve fecundo ac tertio,fi moram aiiqva m fece¬ 
rit cplloqvendo. Calida femper bibitur aut potius forbetur & palato 
non eft temperata qvadam amaritudine, infvayis, fed revera faiutaris,& 
ad multa freqventater illius ufus, Nec una eft hujus frondis praedantia , 
alia aliam foletfuperare,atqve ita hbramuno aureo> Scfkpe duobus ac tri¬ 
bus fi praeftantior habita fuerit? comparabisjapudjapones praeftantiffima 
decem aut f&fe duodecim aureis venit , apud qyos etiam illius ufus aliqvan- 
to differt a Sinenfi, NamJaponesfolia haec in pulverem redada , fer- 
yentisaqvae cyatho immifeent, qvantum duobus aut tribus cochleari¬ 
bus continetur, eamqvepotipnem jtapermiftam epotant. Sinaevero 
in aqvae ferventis yafculum, aliqvot ejusmodi folia injiciunt, inde calida 
pofteaqvam horum vim imbibit, epotatur? ipfavero folia relinqvuntur B 
&c. Capite verpfeptimo ? cujus inferiptio de Sinar um ritibus nonnifllisp^l, 
hac exfiant : cuni qvifpiarxi ad folemne epulum invitatur, pridie vel et¬ 
iam pluribus diebus, ante couvivij diem,is qvialterum invitat, libellum 
mittit ex iis, qvos fupra defcripfimus cum in convivi) domum ven¬ 

tum eft, folitis falutationum ritibus, ut fupra,expletis, in prima aula con¬ 
fident, & fuum illud Cia bibunt: inde ad convivij locum itur. Solet is 
fplendide adornari, non periftromatis,qvorum apud eos nullus eft ufus* 
fed piduris, floribus,vafis,&ejusmodi antiqva fupeiledile; Hadenus il¬ 
le. Atq; hax fafiicere qvidem vulgo poftent, fed haud Medicinae Candi* 
datis, qvi a me plura exfpedant, ceu qvi adhuc ignari funt, herba fit an 

frutex, an fuffrutex Thee vel Tchia. Qvippe hi modo nominati autho- 
res,& qvos loqventesintroduxi inter fenon conveniunt, qvorum prior 
feu Tulpius 7D Thee Chinenfcvel Chiniticnm herbam ejfe dteitfoliis ex 
nigro viridibus ,> oblongis , acuminatis , ac in ambitu crenatis , radice fibrosi 
ac in minimas particulas di(persa : Japonenfem aut Japonicam 
foliis colore dilutiore ac fapore ejfe gratiore &c. pofterior vero 

E> Trigau- 




SIMONIS PAUELI COMMENT. 


c 


D 


Trigautius fruticem ejfe afferit,ex cujus frondibus celebris illa Sinaruro 
Japonumqve Cia decaqvitur. Prior Thee herbam crefcere non tamumin 
China ac Japonia, verum etiam in Chiam: pofterior etiam putat fufpicart 
licere (arrigite qv»fo aures Philobotani Medicin»Candidat i)mfiros et¬ 
iam (inteiligo p er eos Europaeos ) fait tu minime hacfronde carere. Qvjg 
inferius mox mihi excutienda accuratius veniunt. Noto interim ex Q- 
leariol. c.p. 6oo.Maffeum derebus Indicis teftarijaponios ex herba qua¬ 
dam expreflum liq vorem nomine Chia admodum faiutarem hauri te* 
Linfchotamm de Infula Japonia ex herba qvadam Chaa fibipotum para¬ 
re», Atqve hi Authores neqve fruticis neqve frondium meminerunt * 
fcd unoore Thee herbam effe afferunt, jieobus Bontim in lndiis orien¬ 
talibus, civitatis Batavi» nov»ininfulaJava Medicus ordinarius de Me- 
dic.Indor.lih.2.de conferv. valetud.DialQg.VI.p.m.97. dicit» Herbulam uw~ 
deThee conjicitur bellidisfeu cofolid'<£ minorisfolia referre cum parvis: in am¬ 
bitu incifur is. Qvem fane miror, cum feqventi capite pag.ioo.referat^ho 
mines illic in exteris rebus Idiotas, tam exaclam herbarum ac ftirpium. 
nancifeifcientiam, ut fi vel doctiffimus Pavius noftri xvi Botanicorum 
princeps e mortuisrefurgens huc veniret, miraretur fe ab his hominibus 
barbaris doceri poAe*. qvod fpreta illorum informatione adeo perfun? 
ftorice ac fecit defcripferit nobis EuropxisThee, exteris feu Hifloriogra- 
phis cum id vitio nondari, ipfi vero commetanti in Indicas plantas po£ 
fit. Grati» tamenilli agendx, qvod ex parte delineet ac ping vi Miner¬ 
va depingat Th ee, qvod pro herba aut ha bere occiperempropei.no- 
dum, qvippe illius folia cum belli dis perpuisill» herbx comparat r par¬ 
vis in ambitu incifur is qvas T ulpius etiam, ei tribuit. Obfervatu di¬ 
gnum Tulpium,Trigautium ac Bonfiium aliosqve authores ad unum; 
omnes unanimiter in eo convenire, qvod decorum Thee fubam arum 
aut non ingrati amari faporis fit. Subfidium ergo mihi fubmittatur: 
caufa qvam agopoflulat. q.vQmihi venit Reverendus?at er Akxamler.de 
Rhodes de U compagnie deJefus > in fuotradatulo cui titulus iSommaire des 
divers voya^es (frMifions^Jpofi oliqv.es DuR.P.Alexandre de Rho des de U 
compagnie de Jefus a laChme & autres Royaumes de i Orient,avec fm retour, 
de h ChmejiiomejBe puis i anrni iGlSpusquesa 1 ’Arnee 1653,a Paris,Cht& 

Plorer* 


DE ABUSU TABACI ET HERB/£ THEE'. 

Florentin Lambert , ruefaintJaques devant S. Tver a /’ image faint Paul M. 
DCLIIL Privilege du Roy , loc-opag. 25. qvcm locum ut Philobotani ac Me¬ 
dicinas Candidati nondum Gallice aut Italice dodi, accurate intelli- 
gerent, S. E. M. Damas ac Norvvagix Regis ac Diri. Dm. mei cie- 
mentiffimi Secretarius ab epiftolis Latinis Monfieur Thierri Giinther 
Friederici F. Galiicam adeoaccurate callens lingvam , ut vernacula illi 
videriqveat, ita in Latinum tranftulit 5 font ergo tam periti Gallicas lin- 
gvas interpretis hrec ipfi ffima verbaEx rebus hujus regionis raritate no¬ 
bilibus eftTay, cujus ufum univerfo Orienti communem, etiam Euro¬ 
pa: innotefcei-e videmus,eftq ve fane inter res maxime falubrcs q vas ego 
qvidem in hac regione confpexerim, merito numeranda, <4 haud' fcw 
an expracipuis caujisfirma qrnhicpopulus utitur valetudinis ^ ultimatj ad 
quam ut plurimum pervenitfeneButiB Felium id eB magnitudine folia m- 
ftra maiipumca&quans arbufeutarum myrtofimilhmarum. Necinuni- 
verfo orbe prsterqvam in duabus Chinse provinciis, Nanqvin videlicet 
& Chim, Cheau, repentur, quarum mcoUhorumfoliorum mefibm perin¬ 
de ac nojlri {intellige Europaeos) vindemiisfuis occupantur.co\\t&%m lic¬ 
eant in furnis, affer vantqve in vafls dii igenter obturatis. Freqvens ejus 
in univerfa China,Japonia, Tunqvino, aliisqve Regnis ufus eft, tantus^ 
proventus, ut exiguopretioveneat ; qvapropter & hepius in die, vel ut ve- 
riusdicam fingnlis horis ea utuntur in hunc modum: folia in ferventem 
aquam conjiciunt - quam eo ipfo tempore ab igne retrahunt , mox in imum 
defidentibus foliis, quod intra horas qvadrantem fieri confvevit, hauri¬ 
unt hanc aquam, quam poffunt calidiflimam, ejusque tres experiuntur 
admirandas virtutes, qvarum prima eft, qvod caput levet* reprimat f va¬ 
pores i Ego qvando hemicrania vel alio qvodam capitis maloinfeftarer, 
potu hujus aqvse ita omni dolore liberabar, ac fi detradutn manu mor¬ 
bum mihi aliqvisademifiet: Cogebar ftepius audiendis confeflionibus 
nocte integram vigilare,urebar eodem remedio, qvo adhibito non mo¬ 
do per totam nodem fomno non premebar,fed &die feqventi,perinde 
ac fiomnino non vigilaflera,nihilfentiebam moleftite,volui aliqvando 
hujus rei per fex nodes continuas experimentum facere, fed ut verum 
fatear, laffum oppido me fadum feftfi. 4 Secunda * hujus aqua aut decocti 

D 2 virtus 


14 

A 


B 



r 


SIMONIS PAULLI COMMENT. 

£ virtUseH, ventriculum corroborare 5 Tertia renes calculo & arenulis 
txpurgare &c. Hadenus Alexander de Rhodes.Subfidioetiam mihi ve¬ 
nit BernhardusVareniUi Med.D.in defer iptione Regnfapoma cap.2$.p.i6ih[$ 
fuis ipfiils verbis * ubi inquit; inprimis vero ipfi(Japonenfes) non minus 
acChinenfes deledantur hauftibus aqvae pene fer veritis,inlperfo pulvere 
T Cix. Herba eH Tfia non tantum ipfa viridis coloris, fed quemlibet etiam 
liquorem eo imbuens colore, in certis -, non omnibus erejcit regionibus, ejus 
quadampraftantiorafolia magno cenfenturpretio. Divites haec in urceis 
duarum Hollandicarum menfurarum vel qvatuoirafifervant, in fingulis 
nimirum unum vel alterum optima fpeciei parvum vafciculum injiciunt, & 
deinde accurate orificium claudunr ad aeris ingreJTum prohibendum» 
Teruntur illa foliain pulverem &c. & paucis intermiffis falubcrrimum 
hoc potionis genus,& guftu fvave eflfe dicitur, imprimis pro delendis crapu- 
Japracedentis diei moleftiis dr omnibuspituitofs ajfeilibus , & vulgus pro¬ 
verbio dicere folet de divitibus: Jllene fanus non fit ? bibit de optima Tfia 
&c. Paulo fuperius darifiimi Olearij qvidem memini ac retuli ex eo, 
D ipfum amandareledorem fuiim, cognitionis herbae Theeavidutn ad a- 
liosauthores; verum qvae ipfe deTheeiri Perfico itinerario commen¬ 
tatus eft, his illius verbis loco citato pag. 599- accipite. ifUfatt/jf 

lid) tttt <?. (Saptttd pag. jjr8.) bitfc* ftjofbm / Mfca« Ifphahan m 

SDfapbatt unter «nixren jfrugm aucfo unet/ ttxfcfjen ftc Tzai, Chattai, Chane 
^dffm/tmfdbigcft/wtctfttchaft^nbcrttDerfemmnffenfie (mmMtdj bi< ) 
ctni)et(5fd)a)<w$ OSaffet tt>eldK$ gefocfjt trnrb aup rinem ^ra«f / 

arm/vem chattai w^rftm IdngMjt fp$eQ3(ari 

ux/ttm m gotl Lwg uni> einen MknMt/fUfyt mann^^urm fcfynar^ 
Itrij/tollct unb fmmmct ftc^ ate §ufammm/ee $ ahrefcm bae /n>a$ 

tne ©imfer 2^ee/bie3apaner tmb 3tttMnarChia twbcha mnrnn/fc<mn feep 
bt«f«n Sfhmenm tijj Jhaut in f)of)m <2Bwf) gefjaton tritb/bteipafh tcften 1$ mit 
tiafctn 2Ba(f«t/2tni{i ob«rScncfed/critche rf)im audj nxntg tftegdfenbtfriu / tmb 
twfuffetus mitgticftr/fjat etrte conftringiertnb* obtraufammenjiebmbe t jj. &■ 
*»trb btefem &on ben / Saporum itnb ^btamm dtie 

fuwtjfftc&c 5trafft uttb ‘SBinfung jugcfc^riebfn:®^ foB Dem $fagen/£ung/unb io 
&er/t>em ©ebiuK/ja aflen vifceribus btp SD?<nfcfjen fetjn / fdbiig< rdnigen / 

I?5rcfm tmb bm @tcm mtuiUn/ Mi JD<mptft>e()e t>nb <\U u&rigt $aic&rf3Mttn / 
u?ortww& bnc tt^unb fc&(4ffrt3 aitt» Umfyn tm. ^*m^r b«r bt| yjfcfc 




DE ABUSU TABACI ET HERBAS THEE'. ^ 

jfr fleifiita 0rau$t/fbll t^ac^t itiunt er iinl> mtWm ofjw U[$m* A 

rung be§ 0c$dff$ fi&eii/imb £opff;2lrteit mtt lufl nerwtjtcn fomtw* 5B<u A 
^m5fft9^mofentt>it&/foa^bm^mfc^irt tiicfet<iadttrtaci€tt6c9gttfer ©efunN 
^dfetphm/fon&emaud) sudnen^^n 2Kretbvtngetu €*$ t(l £raut Thee 

htmmebr mfy in £)olfdhb wobibefanbt/ unb fcnngen te bk £)p Snbten * $« j# 
rcr$mtt|efaufj/mfin t&n «$iu 3 mbfhtbam fjafc&djfiiMr&en /m<w ol msdjnichr in 
^roffcr Iftltmt / mikn Mi id) bin bmdjw «NMttt / bte gra^ofm ^ fei>t an jtc& 
fonff&u Hadenus Clariffimus Olearius. Qui cum tlzbeekorum Tar¬ 
tarorum meminit* liceat mihi qvaedam ab inftituto mex> non aliena, ex 
Johann. de Laet defcription.Perfm Cap.l.p. 11$.petita, hic intercalare,pro- 
greMiro adutum ad alia, u t iermoni de Thee finis aut modus fit 5 cujus 
haecfrtiitl fe&^&finqvit Tdx^^cftoi^i^mti^rvvinciaquaUm fuperi- 
oribUs feculis Perfafuerit fubjefla , hodie non tantum ab ea fparata eB,fed 
& Perfs bellum infert , & nonnullam f artem Perjix decerpfit . Sed juvat 

qvoque nonnulla accerfere ex popularis mei Robilifimi Viri johannisAU 
berti von MandelsloMegapolitani itinerario IndiaeOrientalis,cujus imma¬ 
turam mortem tanto fero familiarius,qvalito illius Parens Vir Robilijtu 
mu* Dominm Ernefima Mandelslocxim meoParente Henrico Paulli olim JJ 
vixit conjundius, atqve adeo praerepta nobis occafio fit, ut ob viven¬ 
tem pqft funera virtutem, parentum utrinqve fufcitare pedoribus in no- 
' ftris confveti parentu amoris igniculi non potuerint.Sed ad rem. Is vero 
poftqvam fumffiam humanitatem & benevolentiam imparem Praefedi 
Britannorum, qvatpfumSuratae inlndia advenam excepit & complexus 
efi, membrafiet, de her ba Thee 1 ibri citati Cap.XI.p.42.memoratu digna 
haec memoriae confecravit. ©onfigc-frraudjfm Bep 
frtmmmfunffr bt% stdfconMm fcb&amn / foDem $rawt 
Theegefocfjt roirb/fcitfc* Thee ^Bafftrtriwcf m ift tn 3 nbiai garg<mdn/unbftnt& 
ntcfct «Udimn b«n3nbianmt/ fetibtm tmc& uenbm ^ngeaanbtmunb $cMn+ 
Dem fertbefkBettmls ^mttt/(oU ag«nfau{m©d)Idttt mipfubttn/bmS^agmtwar» 

t«m/unt> befcrbdn/te>trtm)ftdmbaiTdbetaglicbDrei)mabt/mm^ 

Jtcp$ ^orgcn$fvu|r/nad; ter 0h'tt age tBRafyw/unb auff tm 2tfcmb/ 
bk ^rfemincfm and) einfdmrf) QBnffev Cahwe gsnanbf/ijl btefietn anfrtr gar# 

U gtdcb/misjfm bettbegarijeit «muncf m ivet&en/fja&en aber ajie&etawige qfeir# 
cf ungen/tamt ta$ xahwe foW fc§r fuMw/twt tahertietftatiir «nfhicf)tfahr 
ma$M/b$wegm ee aucfe t>K^ci(m $ufrr geme gebratpm j &i<fo Theeabet 

£> ii) fb£ 



SIMONIS PAULLI COMMENT* 
r feflben^agm/imb bieinncr(i^ft©ltc5«nn^tt>teentmD(IWm: <$«& 
^ $ate tc&glnftficft bafut: t wnt ©cbraudj biefe* Thee, n)d(ce etne$ufam< 
tnemte§cnbe£t\# ^af/memelej&eabefc&wemns ficfc ankrte/unt» t>ert&mc^ 
fc^(uf>auffl)brCte. Ha&enus Nobiiiftmus Dominus johames Albermk 
eMandeslo. Opportunehic loci recordor Dn.T V L PIV M ex relatione 
eorum qvi cum fummoimperio IndiaeOrientaiis provinciis prafuerunt, 
ea pofteritati tradidifie, qva;cum ipfo de herba Thee communicarunt j 
Qvem merito inprafens imitor, in fidem & teftimoniumea qvoqve 
producens, qvae Noftras & Patria Dantis TDil§C(m Let(/per literas hoc o£ 
fidum a me rogatus poft fuum ex India orientali reditum hic Hafnhe 
mecum communicavit, cujus hasc funt: ^33dCcm^3a*ic^f i>ott fccm 5lmuf 
ChaoherTheej^if^cImM/g^njefctter Gubernator unb Commendant tlt £)(?' 
Snbia/t&egen Sbre ivontgf. $u ^armcmarrf/^erwe^n efc.nuffbeu> 
$effuns£)am|&urgf/unb mi baran dependiret, unb fon#emnbteIenS4«tt 
l)£cljflgebacl}ier jlonigl. 9)2nje{?<ff ^Dienf?en in gebadjten OflSnbta in vtelen Oefyr* 
«m/foMl inTerra firma <fl$in t>en3nfulen/(<tbexntcfjt tnChina,tt>eiI Uint fxemb* 
beSfcuion ba fornmen mod)re) freqvenderet,berictjfet me ex bon ben(Sf)tnefern auff 
P S$nftllJa y amajor,item Maca£ar,in Celebes,unb anbem£)ef)rreminformiret/ 

ba$ gebacfot effCha cberThe^ inChina uitCathaya a?ac^fe;bag fceffe abex aup Catha- 
yatomme/mltiei hinb ben ^arratn gefioref /unb tmrb felbtgea jfraur gcnanbrin 
Dfr<S^nfftfehcr/SapeHtfdier/^attartfd)«r/^«rpfd)a/2(rabif^er/%iircftfd<rutt& 
<#inbuflani$jet ©pradje/imb aUm ben ^nbemCha, n>orne&enfl $ua>i{fen / baf 
fra$ Ch-eben alfo m ei »011 bm ©paniern unb ©ngtfanbem pronuncieret j in ber 
$etjtfc&en/2(ra&tfchen unb ^urbftr<^cnaber<gmtfif)rm53uc^flabenalf0^^ 
fdjm&en nocrbe. 216er »on ethdjen dljmefem bie anbaa 2D2err $tU$tn/mrto ea 
getwm&tThe. ©stdrb jaf)r(icf) ungfaublidbe$©elb anfelbtges jtrauun obgebacf}* 
een £5nbem confumieret, beffen jvtaffr bnb <2Bircf ung tfl: S)af? e$ ben Sflagen con- 
fervire, uh macbe gute digeftion,ett»armer bie©Iieber/Micf ner afle bofeSeuc&ftgfeu 
ten/txeibet b iefel&e attcf) burcfe bie Urin/tmb fonffen fcrr fjm weg/ fimbert unb feentmf 
ben ealcidum, wwetbef ben ©tein unb graveel, unb aHe^obagrifclje$(uf] r e / a(fo 
fcafHdj fel&ffen tnf# *>ieien Sa&ten tcba^ba getuofincf/burd) beften ©ebrnudj nec&jl 
©e«fichen©egen/feine >}>iage »on ben podagrifdjen humfoen geljabf/ ftjcrmtndj 
i^tger ^etr/unb fb batb id) au&er tn Europam gefommen/nid)i n>entg belafliget wtx* 
be- UnbtDiflenbte^meferinChina, ba| auchnotabelbcnfemem calculo jufa* 
gen: ©ummabab Theerfjdlf ben (etbfrtfchunb gefunb: Unb mnn jemaub trun^ 
den \p macfet ea ba(b |emac^ wieber twefeferm %tm tvofern man be^ut in 


DE ABUSU TABACI ET HERBdf THEE r . 
^^^fet^fonffmtvac&cnbauM/fogebMucBcmfln fefner. ttUU «fe* 
bamt einen tange tueile nxwbenb j. ober vigilant imb (ufft3sufein<t5foni^amgt> 
SDtan gebrmtc fy ak r nur ba$ SSaffer bauon / unb anxit fo nxirntgemjncfen / a\i 
mugiti iil/fet)c6ma6( mm QDc^ctbtf? anbcttfal6n?eni^er bbermchr/nad) beme 
dnenjebengeliSjtef; befj $?orgens ttucftf em mir em tuenig emgemadjret confector 
ton 3ngfdr, oUv fcnflen $Km& nad) ber Wlablm / <nicf> tuor stotfdjett ber 

btfibafot nad) ber $Ral)lmt/ ober fonffen nkt$ ement geltebef / 
tueri es femen Sdjabm f&uf/ofcm.attes$jen utelge&rmrief/ beffen deco&ummuf 
affo gefdjefm •• 3» etnem ^opffgenommett emeti fjal&m ^offgttf QBajJer / btiffelk 
gefeir/imbatabann einen loifel uoH uonfel&tgettjtraur Dartnn getfjan/bea £opff 
tuol mgebedef/unb taflfm bap&e eme uteweKSmnbe (Mjen/ unb tmmmelfl efltdje 
mabl umBgefc&umlt; (jer na i M$ Suffer afietti gemmefen/unb tuet es fuegen bef 
&t r teten ©efefemaefes fo ntdjt trmcfen fan/ber tl)uebar&ep W 

eo m$ Dem 3?ccJ)er rrmefmtmH >aber tetmrSet feeffer aufferjul&beg guefere/ 
unb affo fan fel&iges tew jtwpmafcf tm28ajfer etmdrmef/unb mif^u^en gebran* 
c&etmetben/gi&f abermc6fm#r^tdfre/af^ jn stvetjmaftfen m\ ftcb- %btx t>it 

58orne^mffe«mChina tute audj tnf mbtxb eit bie p poni Jaben )hn befuttt>erficf$6 

Jleffdn bar^ti/f ocf^irDae ®af[er abfonberltcfe/unb tnerffentvag ^raut abfom 
btvlwl) mattber 0efdjtrr / fcegtefTm barim* fetotgeo Aratie mtt bem fceijTen B 
2Baffer/Menes \wfyiwmX> taf\m&alfo m vuml @ttmbe fcfyn/immite 
telft fcpttmfieeo bi§bdlmumS> / barimch trmdm fte e$/tmb 
$4glic^ 

W. LeyL 

Jam porro mihi:fubfidi) ftihii rdiqvi eR,qvo incfagare aat aleqvi va¬ 
leam qv-id fitThee aut T’ehia Chinenfium: qvippe qviinftar Herculis 
Xenophontij in Bivio conftituti, dubiusfiim alterutrum defendam^her- 
bane feu »<tr an fapriauorfai pufillus fit frutexThee,led prius inqvirendu 
an,utpaulo-ante i anui, in Alia fola(non profiteor Geographicamomine 
Afiaeomnes regiones feucontinentemdnfulas,peninfulas Orientis,Tar- 
rariJE.partem comple&ens> aut eas regiones, qvarum in prioribus fada 
eft mentio ) an etiam in Europa eadem germinet $ aut fi non: Qy snam 
Europasarum plantarum deinceps fuceidaneum (ut pharmacopsilo- 
qvuntur) effe pofiit modo didzefive herbsfive fuffruticisThee Ex- 
cutioergo priorum authorum deThee commentaria, qyo feu punctis 

(ea 







SIMONIS PAULLI COMMENT. 
q (cu fuffragiis illorum colle&is, per majora ut J&i ioqvuntur, concluda¬ 
tur 5 herba fit aut fuffrutex Thee. Obteftor autem hic Medicince Cam 
didatos,ut non partium ftudiis occupatis,fed omnino defaecatis animis, 
nec nifi perle&o Hipp- libro de aere , aquis & locis ad mea hcec legenda a- 
nimum appellant, qvo gnari fint, qvantum omnia haec inter fe conve¬ 
niant, aut difcrepcnt, ac eadem plus minusve in hac vel alia Regione 
valeant, aut varient, quaecompendifeciffe Celeberrimus Hojfmannus lib , 
2 . demedicament.offcmalib, capij.p.4,69.§.io.dc myrto verba faciens, 
his verbis videri poterit, cujus haec fujit: non negligendus eH locus natalis 
piantAyob quem vel latior velfirigofior est, & confrequenter facultates non 
funt eadem ; qvod ego in Qvadripartito meo paflim, praefertim vero in 
hiftoriaBetonicae ac Gallij fub finemfitemq; exemplo Cardui benediCti, 
Cochleariae,Trifolij fibrini, Ari, Qa?pae> Cicutae, Draconti), Scillae velut| 
ad oculum demonftravi.Verum haec qvid fib; velint, nec dum capere 
pofiimt Medicinae Candidati ; (edicitote p mei, eohzec collimare ,ut feu 
defendam tb Thee efle herbam, vel efle fufFrutjcem, credibile videri non 
D folumOrientalis India? Regiones aut infulas, quarum in prioribus fe- 
qvutus veftigia laudatorum authorum feci mentionem, ut funt China^ 
Japonia>Ghian,Nanqvin,Cham,Chian ejus efle fertiles, fed qvoqve 
ex ingeniofa conjectura R.P. Nicolai Trigautijfujpicari nobis licere,fortafi 
fe nofiros etiamhacfrondefaltus (nempe Europaeos) minime Thee carere , 
in qvam fententiam ideo facilis propendeo, qvod Clanjf. Olearius retu¬ 
lerit, UzbekenfesTartaros (qvos divifum imperium cum Perfis habere 
authoritate Clariflimi V injohannis de Laet fuperius demonftratum eft) 
TheeexCattajoin Perfiam importare ; fed qvoqve S . R. c M. Dania ac 
Norvvagia arcis Regia Vamsburgicaw CarmandelProfectumDn. Wilhel- 
nrnm Leyl Nofrratem magna authoritatis & fidei plenum , in fuis literis ad 
meteftari,fein Java majori, Macaffar&CelebesabinqvilinisdoCtum 
efle, qvod qvidem ii Cha five The in China & Cathajo crefcatj aft optu- 
mum ex Cathajo Regione Tartaris parente exportari. Notum autem 
eft,Tartariam ob poli elevationem in multis cum Europaeis provinciis 
fub eodem climate fitisconvenire, adeo,ut minimeabfurdum videri 
debeat, complures arbores, frutices, herbas aeqve laete in his feptentri- 

oni 



DE ABUSU TABACI ET HERBAi THEE'. j 7 

oni fubjedis Regionibus fuccrefcere, quam in Tartaria, varia facie> cli- a 
yoCz) laltuoia montana, campeftri, aprica, irrigua. Sane cum Tulpius 
una cum R. P. Nicolao Trigautio defendat, videri Thee non longe cogni¬ 
tum fui de Chinenflbus, nec admodum diu in ufu fuide, ideo quod ipfis 
a vita nomi na, quibus hanc plantam defignent, fivehieroglyphici illi 
charaderes defmt, quibus iliius Naturam exprimant, utique ex Oleanj 
Itinerario Ver fico drmfiratis VVilhelmi Leyl literis magis magisque con¬ 
firmor, Cha five Thee Longe uberius in Cathajo, quam ipfa in China 
fuccreicere,qui docent,ChaTartaricum ede vocabulum,& tefteW-Leyl, 
quosdam folum Chi.nenfium ad littus fitorum occepifie 70 Cha appella¬ 
re Te. Cum itaque Europaei five Chinam ipfam vel cerre adjacentes 
ei infulaslonge frequentius frequentent, quam Tartariam, Chinenfes 
ve,rb Cha Tartarorum fua & vernacula lingva Thee appellent, hinc ufu 
venire arbitor,utTartariae alias indigenas, five herbae five fuffruticis fo¬ 
liola, aetate imperfecta delacera, & quafi dimidiata, rariffimeintegra, 
pofthabito Tartarico vocabuio,Chinenfibus familiari,Theenempe Eu¬ 
ropaeis vendantur. Notandum autem quodT %lpm referat,Japonenfi- B 
um T’chiam longe pluris aeftimari, quam Chinenfium Thee; venireqve 
ipfius unam libram centum argenti libris id ed,ut ego interpretor 40 
Joachi micis feu quadraginta unciis argenteis: Trigautium vero aderere, 
longe viliori pretio, nempe libram unam, uno aureo, faepe duobus aut 
tribus; apud Japonenfes praedantidimam decem aut fiepe duodecim au¬ 
reis venire; Contra R. E. e. Alexandrum Rhodium tradidide, nufpiam in 
univerfo orbe, praeterquam in duabus Chinae provinciis Nanquim Sc 
ChimCheau reperiri,mox tamen addere ob uberrimum proventum 
exiguo venire pretio. Haec quidem non cohaerent, quae alij concilia¬ 
bunt, ac mea nondum refert vili an magno aut quanto pretio Thee ve¬ 
neat. Ego folum id ftudui hadenus, ut demondrarem Cha Tchiam 
aut Thee Tartariae indigenam ede five fudruticem five herbam; Quam 
cum ab Heroicis usque temporibus non notam fuide Chinenflbus Tulr 
pws & Trigautius odenderint; Olearius vero & VVilhelm Leyl tedentur 
ex Tartaria in Perfiamaequeac in Chinam importari ; in eam devenio 
fententiam, forte ab irruptione admodum nupera Tartarorum, feu 

E quam 



SI MONTIS PAULLI COMMRNT. 

£ quam China 16+4- fuftinuit, occepifie eam inclarefcere, ac cx Orientali 
India in Europam tranfportariprimulum: aut quia ij authores, quorum 
mentionem fecit Olearius atqueadeo ante hanc irruptionem teftente* 
notum fuilfeThee Chincnfium 5 Tartari vero non femcl devaftarint 
Chinam, defendi tamen pofle videtur» afum Thee 4 Tartaris ptimum 
effe dodos,ut nos hodie eum a Chineiifibus docemur, nullius ut puto i 
in Tartariapretij fruticis. Nam fi tanto pretio, quanto Tulpimrefetr 
in China Thee veneat, vel etiam ejus unica libra iplainjaponia decem*, 
fiepe etiam duodecim aureis fi prarftantius fit Thee venire i'olear, quk 
AmftelrodamivelHamburgr libra octo Joachimieis venundari poffit 
non video: mercatorum cum proprium fit ( in quarto modo ) femper 
lucrum facere tefte Mercurio Plautini Amphitruonis. Cum itaque 
longe lateque TartarisRegnum pateat,ac in quibusdam illius provin¬ 
ciis Thee Chinenfium fuccrefcat j verofimile videri arbitrorvidretiam in 
ericetisaut fruticetis aut fimilibus incultis Europaeis locis, ratione coeli 
folique cum climate Tartariaecongruentibus repertum: iri. Jam ergo 
jy quaeritur: Quid fit 70 Thee herbane an fuffrutex/’praeter illos authores, 
quosex-ItinerarioPerfica Olearii introduxi, affirmantes effe herbam?, [ 
Bonttut-, Varenim, Olearius,Johannes A Ibertus von Mande Isio ydem^VFttr i 

hebnLcyU quoque herbam id appell antv Aft Re ver. Patres- Jefuita; Tn- 
gautius & Alexander Rhodius fruticem arfeutculam ve Tbeexfie promrnf 
tiant. Si ergo majora vota primas obtinent, firmiter concLudendum 

Thee effe herbam. Aft cum flurts fit oculatus tefies unus ejuam auriti de¬ 
cem, ut illaexTruculento Pia uti huc acccrfam, ac modo didi R.Patres 
jpfi Indiam orientalem peragrarint, quis non his duobus potius quam 
caeteris omnibus-(pace & fine iliorum ingratiis illa & praeff&ine dixe* 
rim ) fidem haberet 5 caeteri ad unum omnes (quorum authoritati ne 
qmdemtantillulum, quantulum ramentum plumae pendet detradum 
velim) inter Botanicos nomina non profitentes fua, tuto delitefcere, 
veluti fub umbone vocabulorum improprio fignificatu, &. omnis erro¬ 
ris abfol vi poflunt 5 qux faepicule confundi apud botanographos. fupo 
rius in hiftoria Tabaci demonftratum eft. Proin confarcinanda omnia 
illa utrinquefunt ex relatione priorum authorum petita, quo poft habh 



DE ABUSU TABACI ET HERBiE THEE'. ? 3 

tlsTogicorum tricis Academicis, Botanicis, folemni more , quafi quae- \ 
dam five definitio, fivedefcriptio compingatur, &.quidem primo Her- A 
bx Theefuffriitiois; Nemo mihi qvod vitio -vortet. Nam cum J 3 eo- 
graphi de nova Zembla, &.Auftralkerra incognita qvjedam commen- 
tentur,qvamvis eas regiones ipfi nanqvam oculis ufurparunt,cur mihi, 
etiam fi in Afiam nunqvam delatus fim, non liceret quoque delineare 
exparte Afiaticas five herba: five fiiffinticisfolia,Theedidain Mulko 
meo, qvo prohibeam deinceps, ne ob abufum Thee, qva: magna copia 
in Europam importarij & in officinis paflim venundari occipit , univer- 
ja iterum Europa orbis J^egina, fimili peftilenti fiderehocfeculo ex O- 
riente affletur, qvam Patru rn noftrorum me moria*exAm erica fufiinuit, 
atqve utinam fiiftinuifiet, fed adhuc fijfHnet, modoqve eam non affli¬ 
geret: id eft ut verbulo me expediam, Corrupit America prifcosnoftros 
Europaeos mores & diaetam, olido Tabaco : Jam Afia fuum Thee qvi- 
dem Chinenfibus Xaluberrimuna mittit medicamentum, attamen ob¬ 
trudit idnobisignaris,qvidfit wThee. Qvod ita ceu herbam mox ceu 
fuffruticem defcribere aufim j Nempe Thee efi herba foliis oblongis , acu- g 
minatis ac in ambitu crenatis* unciam quafi longis (quacirfollex mechumcis 
dicitur ) latis dimidiam* m China ex nigro viridibus*favore amaris , injapo- 
nia natis* colore dilutiore ac gratiorefikpore $ viridi £ olor e quemlibet liquo- 
rem imbuentibus* qua exiccata nigricant* fet^ vermis in modum cmglome* 
rant * radice fbrofa ac mminimos f articulas difrerfa. Hui! videris iplam 
Betonicam his verbis ceu penicillo depingere qvis dixerit? ficeft,non 
intercedo, imoEuropads potius perivadendum, hanc ufurpare occipi¬ 
ant, ceu innumerarum virtutum nodfiimam herbam, qvam ut pergant 
eis omnino ignotum Thee Chinenfium,magnis lumptibus redemptum 
decoqvere, & cum ea fua bona; cujus moderatus ufus, ut mirifice cere¬ 
brum ac nervofiim genus, infigniter citradnfignem calorem reficit5c 
exiccat: Ita immoderatus non poteft non efle nobis Europans non mi¬ 
mis noxius qvam vini* Thee vero ceu fufflutex ita deferibi poterit, 

nempe: Thee eBfrutex quidam myrti formis* aut myrto fimillimm ex ni<iro 
viridibus foliis* magnitudine folia malipunicafeu granata aquantibus *fed 
f arvis m ambitu incifuris , m bellidis foliorum ambitu conticuis fimiUbm* 

E 2 qua 



SIMONIS PAUILI COMMENT. 

quaftudiofe verno tempore colle ii a in umbra vel etiam furnis exiccata invd. 
fis aut urceis fatis capacibus diligenter obturatis , aut accurate illorum orifi- 
ciis claufis ad aeris ingreffum prohibendum in Chinafervantur. En jam Ti* 
bi fruticis Thee maximis fumptibus in China redempta foliola. Caste- 
rum fi mihi idem qvis, qvod Laberius tefte Macrob feptimfatur- 

nal.c. 3 .p. m. 480. Cicerone ipfum adconfefliim non recepturo, hicloci 
objiceret, nempe,me duabus fellisfedere, acmodo-n Thee in herbarum 
clafTem, modofufFruticum conjicere, is hoc rdponfum a me auferret ,. 
me non quidem angufie federe , ut Cic. illi refpondebat (nam interDa- 
niam&CathajoTartarias provmciam fatis ampla illi mecum eft fefFio, 
ut quafiin hemicycliis confidentes fermones ultro eitroqve fuper folia 
Thee pofiim 9 coferre) fed nef me effefi de lubrica qvodtanto viro ac Con- 
fuli Romano Mimus ille objiciebat 5 ac me neqve in definitionibus iftis 
duabus plufculum qvam concedit veritas, indui fi ffe rationi, ut cuilibet 
replicanti priora,ac utrasqvc defcriptiones concinnatas ex Virorum pro- 
batae fidei relationibus inter fe comparanti manifcftifllme conflabit: 
Nifi mihi idem objiciat. Bontium deferibere herbam haut fruticem^ 
aut afleveraxeThee effe herbam,atqve adeo meqvas corrigere velim,ea 
depravare videri,,qvod olim vitio Epicuro dabatur dogmata Democri¬ 
ti tradanti ; Qvae tamen parcius mihi objicienda meminerit; Qyi contra 
ipfi Bontio Botanico fiimmo, non mihi imputabit; qvod brevi loqvem 
tiam colens obfcurarit hiftoriam Thee, folia illius ex parte crenata ad, 
bellidis herbufrulaeparvis in ambitu incifuris comparans; & cur non 
potius cum fruticis aut fuffruticis aiicujus foliis comparavit? Atqvi hade« 
nus anim j oculis fatis fuperqve tecum contemplati fumus Thee, Medi¬ 
cina Candidati inqvient,qvi Pyrrhonium aut fcepticae fedamcaddi- 
dum clamabunt; ceu femper pergentem aliud ex alio cogitare,rem 
« confiderare, nec unquam decernere: Jfuamvispropter e afecla hac ( ut in¬ 
comparabilis Johannis Vofii fermonem ufurpem ) non in totum damnan¬ 
da : quando etji multa certafunt , longe tamen plurafunt incerta-, qua per mi- 
fia verisfimilitudine veri fallant , in cujusmodi utile esi Imx^v ac verum ru- 
(pari. Cic. lib. 1. de Natur. Deorum: Non fumus ij , quibus mhil verum effe 
Videatur,fed ij, qui omnibus verisfalfa quadam a djunii a effe dicamm:,tan- 


DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. pp 

ta fimilitudine, ut in iis nulla infit certa judicandi acaffentiendi nota . vtd. ^ 
yojfdefettis philofoph.cap. io.p. 108. Nunc ergo omnibus duabus ratio¬ 
cinationibus relidis, rem fi vobis integrum decernam, Vos Didonis 
apud Maronem verbis invitans» 

£)udre agit e i o teB isjuvenesfuccedite nofiris , 
ut capefiamus Dodonaeum, ac ex eo conferamus defcriptionem Betoni- 
cx herbae, itemqve chamelaeagni fruticis,cum utrisque meis,qvas dedi, 

« Thee Chinici defcriptionibus Et pofthabito partium ftudio illorum 
attributa, & praefertim Chamelaeagni, i»‘ Thee Chinenfi accurate,aut ad 
ungvem examinatae, convenire arbitror, non curans me haec detenden¬ 
tem multum qvis ridear, jam Dei gratia lexagefimum fecundum agi¬ 
tantem annum j cutn me admodum adolefcentem Epidetus docuerit 
In fiio Enchiridio cap. 29. p-17. nempe. Sapientiafiudimnfufcipere cupis ? 
fiatim tepara,quafifuturum fit ut deridearis y ut multi tefubfannent : ut di¬ 
cant T ? fubitophilofophum extitiffe: ut rogent , unde [upercilium ijlu d. Tu 
autem fupercilium ne habito, ea vero qua optima tibi videbuntur , fic teneto , 
qua fi a: Deo fis in eafatione collocatus. C at erum memento tefi in eodemfla- B 
tupermanferisyiistandem admirationi fore, qui te prius deri[erunt,fin eis 
fuccubuerisdupliciterfore deridendum. Sed Epicieto relido, revertor 
adDodon.a quoBetonica quoadfolia & radices his verbis pemptad. 1. 
lib. 2. c. 20. p»m. 30. defcribitur. Betonicafoltis exitoblongis , latis , vi¬ 
rentibus y aliquantulum affer itper ambitum ferra modo incifis quercus cu- 
jusdamfimilibus,fedtamen minoribus efic. Si autem priorum recorda¬ 
ris, nofti ex Tulpio Folia Thee effc oblonga, acuminata & in ambitu (er¬ 
rata, eadem ex Oleario pollicem quafi efie longa, lata dimidium; iterum 
ex Tulfio icadem efle in China ex nigro viri dia, in Japonia vero colore 
dilutiore, videnut fecundam hanc defcriptionem Thee Betonica: fit fi* 
milis. Idem Dodon. ftirp.Hiftor.pemptad.6.1;b.2.c.20 p.780. Chamalea- 
gnum ita depingit. Chamaleagnus humilis & exiguus esi frutex, cubiti alti¬ 
tudinem raro attingensrarmlospromit nonmllosfohola circa hos latiufcu- 
la, oblonga myrti foliis haud multum difimilia,fed duriora, &fubinde lon¬ 
giora &c. Totus frutex cum gravitate quadam odoratus esi,prafertim fe- 

rnn & ejus oleofapingvetudogaudet locis incultis & ericaftris , a,liquantu- 

E 3 lum 



'SIMONIS PAULLI COMMENT. 
jQ lum aquofis & palaflnbus. Quae ad florem fpe&ant fciens volensqvc 
hic loci praetereo. Nihil enim de floribus /eu (emine Cha feu Thee ia 
commentariis eorum authorum qvos repiicunhiflariam Thee ut con¬ 
venienter pertra&arem, relatum comper i ;.nec etiamfi accurate luftra- 
verim omne Thee qvod marculis Fieifcherianae officinae aliqvando 
Hamburgo ad ve&um fervabatur, ne qvidem foliolum unicum floris, 
flamen, apicem, vel deniqve calycem; ncqve julum, neqve femen, alit 
feminis filiqvas,-neqve bacculas, aut qvicqvid his Angulis vel omnibus 
analogonreperi praeter unum itemqve alterum .praefegmen albicantis 
caricis aut arundinacei graminis, unde inferre licet Chinenfium Thee, 
aeque ericcta aqvofa & paluflria amare -loca acnoftratcm Chamaelea- 
gnum. Jam conferatur haecDodonad Chamaz! eagni deferiptio, (nam 
cur Thee qvoq; cum Betonica compararim, inferius patelcetcum mea 
adumbrata fruticis Thee figura ; qvam R. R P. P, Tngautio, ^Alexandro 
Rhodio , &clariff Viro Bontio foeneror. Et nonne prior patrum folia, . 
Thee exfrondibusfruticis cujusdam carpta,aut leBavafeWvct Sinis Japoni- 
busqve ac finitimis gentibus ait, ut celebrem illampotionem , quam Cia vo~ 

^ cantifibi ex eis decoquant? Nonne pofterior Thee folium effe fatetur ar- 
bufcularum myrto fimillimaram, mali punicas folia aequans: q vae ffudi- 
ofecrenata depingo, licetDodonaus in defetiptione Chamaeleagni, ne- 
qve ipfi modo laudati R. R. P. P.Jcfuitae ne vel literula crenarum in fru¬ 
ticis Thee foliis conlpicuarum meminerint, qva e Olearius circiter polli¬ 
cem longa, dimidium lata. &m cfttttt (ang unD <tnm falbtn bitit faca- 

ta nigricare, (nigricant qvoq ve chamael eagni folia fiecata, Sc lon¬ 
gitudine pollicem quafi jeqvant) Tulpius ex nigro viridia, oblonga, 
acuminata, dcinambitja cre nata: Bontius parvis in ambitu incifuris injlar 
bellidum deferibit ; Caetera qvae ad natale folum pertinent, a Do domo al¬ 
lata ipfus excut€V& conferto cum mea deferiptione, ac mecum accurati- 
us perpende, anne probabilia tibi videantur illa, ad qvae fuperius digi¬ 
tum intendi,nempe inTartaria qvoqve nafei chamaeleagnumjmihi cer¬ 
te probabiliffima (ut ita dicam) ea videntur, ac Cha Tartarorum feu 
Thee Chinenfmm nihil effe aliud, qvarn noftratem vulgarem Chamae- 
1 eagnum, feu myrtum Brabanticam Danice §)orf/in Germania inferiori 

m 






DE ABUSU TABACI ET HERB^ THEEV t O 

poft in Belgio®a jd didam. Quam cur crenatam depingam,hujus rei * 
hanc rationem accipite. Qvod grandiufcula Thee Chinenfis folia ex 
Oriente ad nos in officinas noftrates allata, coda, ac utcunqve explicata 
erenata appareant, ac noftratis Chamarieagni complura folia licet non 
omnia erenata fint: asqve ac non omnia Thee folia, fed folum inter ea 
majora erenata legantur. Interim aggeris Dodonaum velle,qvod Cha- 
mseleagni folia myrti haud multumfunt difitmilia. Myrtum autem ve¬ 
ram non effe crenatisfoliis. Sic eft; & cate me mones, fed horum non 
i mmemorem. T u qvoqve recorderis obteftor te, qvisqvis es, Botanir 
eorum Rofcium ac Homerum celebratiffimum Cajparum Bauhinum de- 
fiderare qvaedam in figura chamaeleagni lati nae editionis Dodonaei, ade- 
©q; figuram Belgicaeeditionishuic praeferre ; meveroreqvirere ejusdem 
ftudium tam in figura Chamaeleagni, qvam i 11 Tll ius deteriptione, .nem¬ 
pe qvod neqve verbulo crenarum, neq; lufusNaturse (qvod palmarium 
in hac caufa, inChamaeteagni foliis meminerit, neque qvod ea modo & 
potiiTimum in apicibus erenata, praefertim fi nondum ad flatam aetatem , 

ac juftammagnitudinem perveneruntproferat-Sedfimilis lufus qvibus- B 
dam plantis non omnibus familiaris eft. Exempla defideras Philalethes? 

En tibi malvam folio variantem Bauhini, in qva ne unicum qvidem fo¬ 
lium alteri fimile in uno eodemqve individuo; fie cannabila Indicai?*?- 
d&i a Stapelen , five Eupatorium Canadenie foliis Enulje Jacobi Cormti&c 
Lyfimachia lutea major minorqve, ac Pfeudolyfimachia mire in folio¬ 
rum formis ac numero eorumludunt;& qvem fugit, ut admirabilis Pe- 
ruviansefios inNobilifllmo Europaeo feocDaniae Regno, admirandoNa- 
turs artificio plus minus ve pingatur aut varieqqvam inAmericanoPeru. 
Nectamen qvisaferet,fpecie eam differre ab Americanajquippe folum 
numero inter fe differunt. Et nos, cumvelhis in Europae, provinciis 
ac Regnis oppido ludat in foliis Chamaeleagnus; omnia noftratis cha- 
maeleagni folia ad ungvern examinata, aut lynceis oculis adT-artaricum 
aut Chinenfe Thee, vel illud contra ad Ghamaeieagnum comparata, lu- 
ftraveris, fi forfan tantillum, & folum fecundum magis & minusin ma¬ 
gnitudine, colore ac crenis varient,illicb non eundem fpeciefuffruti- 
cem, cum Afiatica Chamaeleagno feu Ghia ut Sinenfi Thee dicemus \ 

Xu. .urges ac inflas, illanon ex meofolius cerebro deprompta hic con¬ 
geram- 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

C geram, fcd ut zfuthoritate Botanographomm, qvod ita ludat noftras 
Chamxleagnus probem. Probabo id & q vi dem ex modo laudato^. 
hino , fed doleo, qvod neqve in noviffima Tabernamontam editione, ne- 
qve in Ebrodunenfiherbario hujus Chamxleagni ut deceret,habita fit ra¬ 
tio, & exuberantius tibi poflem fatisfacere. Sed Bauhinus nobis fit in- 
ftar omnium, qvi in Pinace XL annorum magni ac indefefli ftudij ac jti- 
dicij acris opere Lib. XI. fed.l V.p. 415^ in Chamxleagnohxc obferyayit: 
RhwLMyrtfolia Belgica (feu Chamxleagnus) variat foliis aliquando lati - 
oribus^ aliquando anguflionbm \ aliquandofoliorum arbutiinfar crenatis, 
ut Rojlochio nomine Rosmarini Septentrionalium, feu myrti nojlrat is d Do- 
Bore Backmeijlero accepimus.Ha&enus BauhinAHujusChamxleagni Me- 
gapolitanx furculu anno i62Z.in ericetisRofiochienfibus(in fcer iXoflodtt 
Jytxjbt ) mea ipfius manif verno tempore, aut certe nondum fe in florem 
induentis defradum ramulum, cum in botanotheca mea mihi ferve il- 
liusq; foliola feu teneritudine feu magnitudine feu colorem, feu crenas 
fpedes, omnimode Thee Chinenfis foliolis fimiiia funt,proin Megapo- 

D litanx Chamxleagni unicum tenemjja & venum folioium itemqve ali¬ 
ud &xftivum, feu durius & numeris omnibus abfolutum ex officina 
Dm. Chriftophori Herfordij petitum, qvibus par foliorum in China nato¬ 
rum junxi qvb candidus Ledor veritatem caufx cognofceret, qvam fieri 
potuit accuratiflimezeriincidendum curavi, cuj 9 figuram reperies in ea¬ 
dem tabula depidam, qvx Cochlearias Amagrienfescontinet, vid.ergo 
hiftoriam Cochlearia; No. VI. No. VII. No. VIII. No.IXTsio.X, in Qvadri- 
partito meoBetanico fecundx editionis.Sed ultimo prodit ArgusPhila- 
iethes pradicx Medicinae deditus, multis dubiis onuftus, inqviens, for- 
fan ita fe reshabet, utampiiter demonftrafti, nempe Thee Chinenfe di- 
fcrepare ideo a noftrati Thee feu Chamxleagno, aut Myrto Brabantica; 
qvod illiusfolia primo vere, & qvod mirandum in Nanqvin&Chim 
Cheau tanta hominum freqventia aut ftudio legantur tefte Rev. Patre 
Alexandro Rhodio, qvanto Europxi in vindemiis fuis occupantur, quae 
ftudiose vel in umbra.vel in furno ficcata, ita conglomerantur, potius ut 
oculos aut gemmas fruticum arborumve exiccatas, q vam folium reprae» 
fentent. Noftratis contra Chamxleagni ramulos vel media vel f ara x- 



DE ABUSU TABACI ET HERM THEE', 2I 

Itate ftifpendi in officinis una cum foliolis,vel negle&os jacere dc exiccd* * 
ri nulla arte, floribus, feminibus, qvod maximo oblcrvandum opere, 
veluti foetos cum cernas. Sic eft,haecqvoqve mens mea,& fic animum 
induco meum, nempe qvod ob has circumftantiasmagnum intercedat 
difcrimen inter recenfita folia. Atqve nofti Idis arbitris, lenem circum- 
ftantiam variare totum cafum>& tamen qvis decerneret nullum inter 
ChinenfisChamaeleagni & noftratisEurqpaeae difcrimen virium aut qva- 
litatum adverti: 1 Idem Argus porro qvaerit, an expediat noftris Europaeis 
loco TheeChinenfisnoftratem myrtum Brabanticam aut Chamaelea- 
gnum commendare. Maxime expedit. Atqve ferit caput, inq vies, fe¬ 
rit & caput Betonica , & hilaritatem aut potius agilitatem cerebro & 
membris conciliat. Ob qvam Ipecificam facultatem tantopere,Thee 
Chinenfium expetitur a publicis Perfonis Reipublicae caufaab legatis, 
qvofupparesfintexpediundis negotiis jungentes intempeftas nodes fo- 
lidis diebus j qvibus (fed id jocularium, nccindementius id didum, aut 
ob hoc ringi qvenqvam eorum velim) Plato Itb 3. de Refubl.p. 433. Z>. i- 
tcmqve publicis Medicis folis indulget,ut mentiantur,inqviens: Revera g 
Diis mutile eH mendacium,homimbm autem pro medicamento eH utile->qua- 4 

re publici Medicis concedendum, privatis autem hominibus minime a,ttin*: 
gendum. Patet Igitur Rempublieam admmijlrantibuspracipuhfi quibus altis, 
mentiri convenit , vel hojlium vel civium saufa ad civitatis utilitatem. At¬ 
que regeris; perhi bent Danicum noftrum vel Megapolitanum^off 

vel Belgicum ©agelfeu Chamaeleagnum Dodon. cerevifiae coqvendaj 
remiftam, enormes ciere capitis dolores, unde infers,fulphur illud capi¬ 
ti effe noxium. Heus tu, nonne nofti ex Seneca, etiam optimarum rerum 
ejfe quandam intemperantiam & none oppido tibi caput dolet abufti vini 
Rubi Idaei, vel in qvod pimpinellam fangvis orbam maceraveris, q\x o 
omnia nolo hic repetere altius, vid. illorum hiftorias loco proprio in 
meaQyadripartito Botanico fecundae editionis. Sic fi minimum Cha- 
maeleagui cerevifiaecoqvendsremilcuerisfemine gravidatae, illate de¬ 
mentabit, fi tantillum condimentiinftar reficiet non minus dubio pro¬ 
cul tibi hic in Europa fpiritus,qvam fi in Afia degeres ubi Thee audit;hic 
Hafniie finapi vocatur 0 ennq> in Belgio SDhiflatfc: eft tamen finapi & ma- 
netfmapi feu eadem fpecie herba inauditum fed infigne paradoxo dixe- 



L SIMONIS PAULLI COMMENT. 

Q ris. Scio. Tu vero pergito callidilfimam Chinenfium nationem in o- 
mnibus imitari, nec tu minus hic in Europa obferves velim, commo¬ 
dum Chamxleagnifoliorum colligendi tempus,qvam inAiiaChinen- 
fes(noffi autem ex prioribus id vernum elfe )& accurate ea in umbra 
aut furno ficca, reconde in vafcula capacia probe operculanda; poft de- 
in confidera, qvx ex Hipp. libr. de aere-, aqua, & locis fuperius citato do- 
dus es, utiq ve ingentem qvidem inter Aliam &Europam coeli differen¬ 
tiam intercedere, diffiteri mecum non poteris,aft me qvoqve probaffe 
ex coeli politu Tartariam ac Danix Regnum Sc vicina loca non multum 
declinare a Tartarorum climate, qvi promi condi elfe videntur fui Tha 
qvod in China itemqve Perlla Thee audit. Haec fi contuleris interfe 
invicem, ftudium porro non reqvires meum fcio, ac herbam mihi live 
prelfo live contorto pollice porriges. Concedo itaqve: porto Argus 
nofter argutabitur, Chamxleagnum myrtum ve noftratem fylveftrem, 
feu noftrate porg / feu Saxonicum Poft ipfilTimnm elfe Tha Tartaro¬ 
rum, &The Chinenlium Perfarumqve r Attamen per iplum tuum Hip- 

J) pocratem per bonamconfeqventiam convincerisinqvit Argus Philale- 
thes nunqvam tam prxftantem Chamxleagnum live hic in Dania live 
Germania autuniverfaEuropa repertum aut obfervatum iri, qvam live 
in Tartaria live China: qvodforfan de China concelfero, de Tartaria 
non item, obrationes antea allatas & coeli clima 5 in qva dubio procul 
exiguo imo vel omnino nullo venit pretio, Tartaris Botanophagis ut ex 
eruditiffimo Joh. AntonijCMagini commentario novarum Geographicarum 
Tabularum Veneriis Amo: 1596- odito p. m .21 x. conflat, cujus hxc funt : T/- 
rim immundifimifunt acfor didi ( Tartari ) mappis enim non utuntur , non 
mantilibus nifiperpauci : bibunt aquam lac ac cerevifeam ex milio collam. 
Vinum apud eos ut plurimum non nafeitur : advellumficut cat er i homines a- 
vidif ime bibunt m%adebrietatem 7 qua apud eos ett gloriq. Laudant ace - 
tofum lac , quia flomachum eorum confortat, & medicina purgativa vim ha¬ 
bet. Herbis variis maxime autem iis qua juxta Tanaim crefcuntfvaviter 
vefcuntur , & Inter cat er as magnifaciunt herbam illam quam vocant BAL- 
TRA CAN, qua maxime eos nutrit , vigoremtfe eis prajlat: cum igitur hac 
herbafrullum producit ( Anonymmin Dod. Author.part. 2. lib. 20. cap. 12. 

p , 495- 



DE ABUSU TABACI ET HERM THEE'. . 

p 495. de radiee id affirmat non de firuttu) libenter Tartarifua defert4, &fp- 
littidines permeant, in qtiibm nihilpro vittu invenitur. Namfi alhm^h 

tfum non habent, haefola herba ipfisfufficit, quam frequenter inveniunt ac 
fuper currus & equos eam deferunt . Sed pateantur herbis Tartari, non 
curo,fuis: ego iioftratem myrtum feu C hamadeagnum ut caepi, contem¬ 
plabor accuratius. Conflat aut palam eft in Islandia noflrati, coelo ri- 
gidiflimo, praeftantiffimam totius Europa Angelicam creteere; itemq; 
Norvvagiae nobiliftimum Regnum, Islandico coelo qvidem mitius, aft 
hyeme valde inclemens, tamen, unde 
non dulces educat uvas 

Gentianam optimam proferre qvidem tanta abundantia, utqvotannis 
Rhopopolx ex Germania & Belgio advenae, illius ( una cum aliis/ medi¬ 
cinalibus herbis, pyrolis, & fimilibus) ingentem copiam ex Norvvagia 
exportent; Etnoftratem myrtum Danicam, aut Chamadeagnum nulli¬ 
us ufus aut pretii dicemus? viribus pradlantiflimis, ut moxinnoteteet. 
SedChinenfium Thee autChamaeleagnus,mqvit, Argus inclaruit, aut 
potius T artatorum Cattay Regionis (de qva fcio diteeptare inter feGe- g 
ographos, qvorum -ego litem meam non faciam, qvi de herbis in ea na- « 
fcentibus, non de finibus his fermonem hic inftituo ) aft Europaea Cha- 
maeleagnns nondum. Confeqventiam nullam video,qviita argumen- 
teris; & qvod illa prior inclarescere coepit, qvid hoc ad temperiem aut 
qvalitatemillius attinet? Sic noftras Islandica Angelica, fic Gentiana 
Norvvagica clarent, qvibus fimiles ac bonitate noftratibus minime ce¬ 
dentes ipfaTartaria,alisqve regiones,qvibus nobifcum idem clima,du¬ 
bio procul proferent, modo periclitari illarum vires incolis earum effet 
integrum. Si vero hic loci, ubi maxime feria trado, Socraticum in mo¬ 
rem, jocari mihi licitum, dico Thee Chinenfium idem accidere , qvod 
in proverbium apud nosDanos abiit (Det er ftHlUtten for £>rDe jbm 
IjattjeferJ non qvod Koagienfes Chirotecae praeftent Britannicis aut Ita¬ 
licis ambram, mofchum, ftaden, cafiam redolentibus, fed ideo clarent, 
qvi a prius inclaruerunt, anteqvam ex Hefperia, Britannia & Italia fvavif- 
fimaivaveolentia & tenerrima aluta ad nos perlatae funt Chirotheca?. 

Tantum valet, ubi infedit ac inveteravit in pedoribus aut venis aut me- 

F z dullis 





'SIMONIS PAULLI COMMENT. 

Q diillispraeconcepta opinio! vix ut furca expelli poUit. Mera ergo eft 
opinio, noftratem Chamaeleagnum leu myrtum Danicam aut Cimbri- 
eapraeftantia ac viribus cedereTartariae Tha vel Cha,ChinenfibusThee 
dite aut eam omnino efte negligendam neu inotfidnas introducenda: 
Aut nifi i pia eft ipftfllmum Thee Chiniticum,.ideo, qvia. hadeims a 
nemine mortalium (licet alias lupuli loco qvibusdam Europaeis iniervi- 
at)unqvam eum in modum deco&a eft, qvomodo Thee linam deco- 
qvunt Chinenfes aut qvia obfcuri ac ignobilis huc usqve fuit ufus, dein¬ 
ceps neqve cani Chi niticum in modum coq vi, vel furrogan Thee Chi- 
nenfium vel pofle vel debere. Ego non diffiteor,me defcaiderein 
hanclententiam(aqva tamen perlubenter rationibus melioribus me 
dimoveri patiar ) commodiftir/ie myrtum noftratem,. fen noftrum 
^or§, aut Megapolitanum Ghinenfi Thee lurrogari pofTe. Sic 
S cor dium Creticum omnium qvidem praeftantiffimum creditur, Creta 
qvod profert. Aft diu Germania ac Dania defierunr id ex Creta usqve 
aut Venetiis petere,poftqvam iis verum Scordium innotuit, cujus tanta 
inLalandia noftra copia&abitndantia, ut ejus veluti uberrimam mef- 
r* feminftituerepoffis, nec minor qvoqve Ari Afiatico- aeqvivaiens copia 
in ea reperitur, ita ut Afiaticum meritiffimb prae noftratifpernamus. Sic 
ubi explorata & probata ablynthiinoftratis vulgaris & ruftici vires aut 
qvalitates funt, ac certum fit id illinon cedere, qvod in Ponto Aliae ad; 
mare Euxiriumnafcitur,neqve qvod Romae undeRomanum dicitur,un¬ 
qvam amplius id vel Roma vel ex Ponto petimus. Sufficiunt montes 
( dexterrime de his judicans, Incomparabilis H ofFmannus inqvk lib.z- 
de med. offic.p.i o i. 5 to. )Europai qua maxime perflatilesfunt. Nobis qui¬ 
dem prabent agri nofiri. Vonticum autem feu Romanum hortus■ Medicus 
Aft Thee vel Chiniticam Chamaeleagnum Europaei ex Alia petunt ta¬ 
men-, prae foribus illis qvae crefcit in Europa \Sapere quidem eft , tefte Co¬ 
mico, non quod ante pedes modo est viderefed etiam illa• qua futura funt 
projpicere ; afldefipere eft, domi fuxelfe divitem, & foris ftipem collige¬ 
re j-autdefpicere patria., profpicere exotica. Abundamus Chamaeleo- 
gnoEuropaea & Chiniticam leu The^ a Chinenfibus emendicamus, Sc 
magno pretio redimimus virib ? propemodum callum, utiinfra dcmon 

ftrabh 



DE ABUSU TABACI ET HERM THEE'. 
ftrabitur- Verum qvantopere tu commendes Chamsleagnum, velis- 
qveidipfiCimumefleCha Tartarorum vel Thee Chinenfium, me ta¬ 
men inqvit Argus Philalethes in partes tuas non trahes: nifi tuam Da- 
nicam vel Germanicam Chamaeleagnum, aut myrtum aut potius illius 
folia decoxeris, coxerisqve Thee, colaveris? fapueris an inter fe conveni¬ 
ant Hic me argute, mi Arge, obtundere vel le videris, tametfi intelligas 
qvid velimqvafi non conflaret ex prioribus, me velle prius flato tem¬ 
pore myrtum noflratem feuChamaeleagnum & colligendam, & fecun¬ 
dum omnes circumflantias, & expraeferipto Chinenfiumexadifiime e- 
andem hic inEuropa e fle tradandam. Qyze dudum periclitatus fuiflem, 
nifi menfibus hybemishaec commentarer: Condonabis ergo mihi & fe- 
xagenario majori ob vitae fummam brevem, fi potius hoc loco confili- 
umdem,qvam ut perfimdorie ac feftinanter, ceu canis eNilo bibere fer¬ 
tur, pertentem omnia; & qvammulta dubia obtruderet propterea Phi¬ 
lalethes. Diffindendusdies eft/ubi nonliqvetjurkperiti ajunt, & ego 
aliqvantisper folum haec differri poftulo: ipfas Horatius cum velit, qvae 
qvisqvam faipler.it nonum usqve in annum efle premenda: hic cum 'g 
periculum in mora fit, qvippe cum agatur caufa toti Europaelucrofa, ne 
Alia deinceps pecunia nos emungere pergas. Rogo itaqve, i» 
moobteflor omnes qvotqvot in Europa degunt five Medicos pradicos 
five Pharmacopaeos, non philargyros, folicitius, fi Deo per mifericordi- 
am fiiam*placuerit, mihi defloccato-jam feni, vitam prorogare ulterius 
meam, explorare data in rem eam oportunitate meeum Audeant,, vera 
aut vero folum. fimilia pofteritati tradiderim-. Norunt enim ex priori¬ 
bus Ciceronem decrevifle, omnibus veris falfa qvaedamadjundaefle; 
Atqve Philalethes inftabit, ac multa qvidem movere ,.fed parum pro- • 
mover e me dicet,meqve monftrare folum aliis viam ceu Hermae folent, 
qvam ipfi nunqvam ingrediuntur. Sic eft; verum inpraefens Te falve¬ 
re valereqve jubeo Arge, qyi poft dein non indignabor, fi perges 
ut coepifti mper herbaThee verba publicitus mecum commutare: mihi 
inpraefens cum Medicis pradicis in arenam cum defeendendum fit. In¬ 
flabunt ergoilli, ac me fummae temeritatis poftulabunt, qvod Thee Chi- 
nitieo noflratem five Danicam five Germanicam fylvcflrem feu Cha- 

E l nwelesu 





SIMONIS PAULLI COMMENT. 

£ tnaeleagnum fubftituam, qvae ut caput tentet vel vulgo notum eft. Sed 
pace illorum mihi porro liceat vagari latius, qvi non puto hoc in paffii 
me errare, humanum qvod eft, qvod neqve a me alienum in aliis puto. 
Notum autem ex prioribus eft, Reyerendos Patres Jefuitarum teftari fo. 
lia efle fruticis myrti habitu 5 qvae altius rcpeten da funt. Atqve nonne 
noftrati Danicaeac Germanica; Chamaeleagno folia perfe&aeaut maturae 
seftatis feu xftivae j nifi qvod crenata fint in apicibus, myrto usqve adeo 
funt fimilia,qvam ovum ovo r Qvae effe&um fi confideras, qvoqve myr¬ 
ti foliis fimilem edunt. Committenda ergo hic Thee Chinenfe; myr- 
tus vera & fylveftris feu Chamaeleagnus funr; ut inftituta inter Thee Chi- 
nenfe & Myrtum veram ac Chamaeleagnum feu noftratem myrtum fyl- 
veftrem comparatione, de horum trium fruticum foliorum five viribus 
five facultatibus nobis conflet accuratiflj me. Vires autem ac facultates 
Thee funt teftibus prioribus Authoribus &qvidem Tulpio, Corpora red¬ 
dere vegeta, at parcere calculi dolores, quilon* nemo Chinenfium obnoxius 
eH ; tollere dolorem capitis,gravedinem,lippitudinem,deftillationemfiiritus 
D difficultatem, ventriculi imbecillitatem, intefiinorum tormina,lafiitudinem 
acfomnum evidenter compefcere 5 calfacere modice & adfiringendo ventri¬ 
culi ofculum , refianare, coercere^ vaporum in caput adfcenfum ; cujuspotio¬ 
nem calidam Trigautius revera ad multafalutarem ejfe putat. Qvae ut non 
nego, ita ut ipfi Chinenfes credunt & perhibent, nihil efle foliis Thee ad 
vitam in extremam fenectutem prorogandam conducibilius autfalubri- 
us, funt, & ad hyperbolen Rhetoricam pertinens locutio eft 5 cui fi- 

milisilla, qvandoipfe Cicero in L.Calpurn. Pifonem p. m, 753. de reditu 
fuo gloriofo ita diflerit; mihi ipfa Roma propefedibus convulfa ad contem¬ 
plandum confervatoremfuum proce dire vifa cH ; quem ita accepit, ut etiam 
moenia ipfa viderentur ac tecia urbis ac templa Ut ari ; Cum hxc Chinen¬ 
fium felicitasaut unice fit accepta ferenda, ut caufis fecundis, 

Chinenfium coeli clementiae, & longe tenuiori eorum vidus rationi, 
propemodum ad Pythagorceorum accedenti (non loqvor.de Tartaris 
humanafacie beluis) qvae apud nos Europaeos longe plenior, ac proin 
morborum qvoqve feracior. Unde mecaftor, incomparabilis nofter 
BARTHOLINVS amicorum fummus, affinium honoratiflimus, falu- 



DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'; 
foerrimum qvoqve omnibus nobis in Europa degentibus confilium fuf- ^ 
ficere in confiliofuo Medico de Cometa praelatae eruditionis live in¬ 
genii fui lingularis lufu, videtur, tenuem cum commendet diaetam, ple¬ 
nam cum diflvadeat; Cujus haecfunt.l. c pag. 145. Carnium efm farcior 
imperandusyinde emmputredines ingentes , & multorwn malorum origo. 

Ne fienim ex mafophagis, dicebat Diogenes apud Porphyrium de Abjlin. l.i. 
fures & mi lites,fed ex xpw<?dy>isfycophantn. Hinc quadragefimalejejuni- 
/ um imperatur inconcih Laodicen. Canon. 50. cum feu pane,fiale & 

aqua, ut ex Epiphamo explicat Chnfoph. Jufiellus. Parum igitur carnis , 
plufculumjuris expedit. Hinc tenuis nempe diaeta, Afiaticos ad grandae¬ 
vam fene&am provehit; noftra haec feu plena nos Europaeos gradu qvali 
dejicit, contendentes ad illam captandam. Tantum coelum & diaeta ad 
vitam prorogandam, & potius vitam aut valetudines confervandas va¬ 
lent 5' non folum Thee vel etiam Chocolata 5 qvorum prius ex Orientali, 
pofterius ex Occidentali India allatum, inclarefcere occipit, de qvo An- 
tonijCohiierideLedefmaopufculum ex Hifpanico in Latinum trans¬ 
latum CMarco Aurelio Severino interprete legi potefi 5 Meum efl pergere B 
hic loci in hiftoria Thee: Qvod vero illud fit admirandarum virtutum 
(ut R.P. Alexander Rhodius-docet) quodfi caput levet reprimatfi vapores, 
usqve adeoutfpecificumin hemicraniavideri poffit, ceu qviipfusom&t 
vel alio quodam capitis malo infefiatm effet , apotu hujus aqua ita omni dolo¬ 
re Uberatus fit, ac fi. detractum manu morbum ipfi, aliquis ademififiet\ Quod¬ 
que fomnum inhibeat, quod.fi ventriculum corroboret, quodfe renes calculo 
'& arenulis expurget ; Jfuodfi ( ut Bernharclus VareniusloqVitUr)' inpri- 
mis pre delendis crapula prae e dent is diei molefii is & omnibuspituitofits ajfe- 
ciibus• fitfialuberrimum ; Qvodqve ( ut Olearius affirmat ) conftringendi 
& adftringendi facultate fit praedirum ;• qvodqj ventriculo, pulmoni, he¬ 
pati, fangviniimo omnibus vifceribus humanis fit falubemmum 5 ea- 
qve extergeat,corroboret, calculum'pellat 5 qvodqve dolores capitis o- 
mnesqve exuberantes humiditates, qvns caulantur homini pigritiem, & 
fomnolentiam auferat: qvodqve popularis meus a CWandelslo referat , 
qvod Thee datam, (liceat mihi ita loqviipfiushie loci interpreti) illam 
aqvam non folum Indiani, fed qvoqve Belgae plurimi faciant, & fre- 
► qventer 




SIMONIS PAXILLI COMMENT. 
q qventer ufurpent, ceu educentem omnem pituitam, corroborantem 
ventriculum, & omnia vifcera calfacientem ac corroborantem; Qvod- 
qveipfusfibi omnino perfvadeat,qvod ab ufu Thee,cujus aqvamco¬ 
tidie tribus vicibus forbucrit Surattaj, qvia conftringendi facul¬ 
tate fit praeditum Thee, corporis fui moleftia ac Diarrhae aceffarrt; 
Qvodqve noftras WUhelmus a Ley/teftetur, qvod ventriculum cor¬ 
roboret, ac conco&ionem illius adjuvet, calfaciat membra, exic- 
cet omnes excrementities humores, expellat eos per urinam vel 
aiiam viam 5 qvodqve praecaveat, ne qvis calculo neu podagra in- 
feftetur, ut in le ipfo prae fide Caftri Danisburgici in provincia Car- 
mandel Indiae Orientalis comperit ^-qvodqve redux in Europam poda¬ 
gra tortus fit; qvodqve ebrietatem abigat; qvodqve agiles ad toleran- 
doslaboreseffidat, fomnumqve inhibeat, horum omnium nihil in du¬ 
bium vocabo- Aftli iisdem viribus, imo infuper aliis egregiis, Myrtum 
effe praeditam comprobavero, Thee cum videri myrti fpecies qveat ; i- 
mo fit: nonne cum myrtus noftras Danica & Germanica Chamadea- 
D gnos alias difta, ut ex prioribus conftat, naturaliter qvidem ludens in 
foliis ;fimillima facie fit Thee, imo eam ipfifiimum effe Thee arbitrer, 
deinceps conchi dere 1 icet, congruere etiam inter fe Thee Myrti ac Cha- 
maelcagni vires rQyod mihi probandum incumbit in hoc mco^^ 
Botanico. Dum ergo excutio Hipp.ac illiusauthoritateindago, qvan- 
tum valeat in medendis ac expellendis morbis,.myrtus 5 docet ille defu- 
yerfcetationefeci, i-pag. m. 4<5. v. 40. Ubi uteri ofculum connivet {miror 
interim, cur rerum Chinenfium Scriptores verbulonon memincrintan 
vel non Theeutriqve fexuiprofit) dehifcere illum a fuffij:u,ad qvem ad¬ 
hibet inter alia myrti folia viridia contufa 5 cur viridia, non arida ?illa fale 
& fulphure maxime volatilibus abundant, haec minus, fed vehementer 
ob partes terrcftres, &fimul tantillum calidas, ut ex Gal. conftat, exio 
cant, ob qvam illius crafin & partium diverfitatem cum leviter ac vix ca¬ 
lida fit, etiam frigidam myrtum appellat Gal. de qvo loqvendi Galmo- 
do memini alicubi in Qvadripartito meo me pluribus egiffe. Hic er¬ 
go effe&us, qvem nos Hipp, docet, tenuium effe partium myrtum,eam- 
qve valenter ficcare evincit. Idem Hiff. lib . 1. de morb. mulier.fe 61 . V. 


DE ABUSU TABACI ET HERBA- THEE r . j 

pag, m , i9 3; yerfefexto inter alia corruptum foetumcjicientia > myrti bac* 

'cos,juncum odoratum & lentes in vino decoquit; ac paulo poft foliorum 
myrti acetabulum in eundem finem commendat; vide iterum eundem 
de Natur.muhebrfecl. V.p. i&v. 35 » ubi ad fubdititium, & uterum aperi¬ 
as medicamentum parandum Myrti nigrifiuBum aqua maceratum po¬ 
lenta immiffa bibendum exhibet. Galenus vero nofter j.fimpl. 123./. 128. 
aperte docet: CMyr tum plantam ex contrarius conflarefubfiantiis, vincere 
tamen ineafrigidumterremm. Habere vero etiam tenue quoddam cali¬ 
dum .> itaq £ violenter defice are. Porro tumfolia, tum germina, tumfruBus 
tum fuccum, non parum inter fe in adfiriBione difiidere . Folia item arida 
viridibus plus deficcare &c. ac refiringendi vim hac omnia habere, tum fo¬ 
ris impofita>tum intrafumptaiit corpus &c. Idem lib.2.de aliment. facult. 
cap. 18. p. < 58 . Tom- 2. decernit* frudum myrti nutrire tenuiter , «que ac 
frudum Juniperi, facultatem tamen habere contrariam. .Quandoqui¬ 

dem valenter adfiringit, & ob id ipfum alvum fifiit ; non tamen pro ratione 
adfiriBionisfrigidiusfacultate eB{ haec maxime confideranda & perpen¬ 
denda funf in excutienda herba? Thee ? ~Myrti ac chamaeleagni tempe- g 
rie, ut mox conflabit ) propter e a quod afiri Bionem habet non folam,feda- 
crimonia etiamquafiamadrriifiam. Porro,cibis omnibus, qui qualitatem 
medicamentofnm habent vehementem, eB commune, ut cum eam qualitatem 
(velim iterum afterifco aut ungvi impreflo notentur, aut ut cum Barba¬ 
ris barbarizem Notabenentur haec Gal. verba )coclione aut ajfatione aut 
maceratione depofuerint,exiguum corpori dent alimentum,prius autem pror- 
fus non nutrire, id enim ipfum & c cepis & porris accidit. Atq ve h«c ex 
Gal. de myrto. Diofcorid. haec funt. lib. 1. cap. 156. Pxiihi 160. ita feriben- 
tis. Vis & myrti & feminis adfiringit drc. Succus virentibus baccis ex- 

preffus eosdem effectus exhibet, fiomacho utilis, urinam c it, pro deB contra 
phalangij morfum drfcorpioms iclum in mero &c. Sed pene omiferam 
quod ex eodem Diofcor. conflet, myrtum duum efle generum; Et Thee 
duum generum in Europam quoque mittitur a Sinenfibys. Verum ab¬ 
eo ad c, Athenai Deipnofophifiarum lib. decim. quintum p. mihi 67 5. C. ubi 
refert apud Graecos in Sympofiis, iis quorum caput meri potione tentare- 
tur, opus remediofuiffe. Promptifiimum id eB ex Horumfasciculis ac fertis 

G prafer- 





SIMONTS PAULLI COMMENX 
Q prafertm Natura duce atfo magjftra . Nam ut inquit Andre as , cum ali- 
' quem for te dolor capitis urgeret , ejmcomprejfu levatus, vinculum intellexit 

ejfe doloris prafens auxilium, ( hoc experimentum proh! quantum lu¬ 
men accipere ex non ita pridem invento Harvaeano & fangviniscircula¬ 
tione poflet ?) Hac igitur medicina opitulante siorum qui nimium bibiffeni, 
caput revinciebant,hederacea pracipue corona, qua planta citra cultum u- 
bivis copiofa provenit,facie alioqut noninvenufta, corymbis &foliis vir en- 
tibusfrontem opacat\ ajlrt Bionis % vehementiam patitur, drpoflremo refri¬ 
gerat citra odoris gravitatem. Ob hanc rationem coronam diam, vita ('I 
VuQ-) Baccho dedicaffi videtur,qui & potum invenerit,& maiisinde nafc en¬ 
tibusfuccurrat. At jam inde voluptatibus illecti homines prster eam vim 

qua ebriet at is incommodis medetur , & confert ejusrmrdi corona, oculorum 
quoip & narium deleBationem expetiverunt: ac tum myrteam coronam qua 
adfiringit, & ‘vini exhalationes arcet, tum e rofis qua & gravitatem capitis 
nonnihil[edat, & afruantespotione refrigerat, ufurparunt : lauream vero 
qua calfacit, & gravem odorem fpirat, compotationibus inutilem ejfejudica- 
jP runt, tum etiam violas , qua odore caput feriunt, & quicquid'gravare aut 
cpplere alioqutpojfet, rejecerunt &c. poftea p-. 675-C. PhilbnidisfeMentias; 
his verbis fubfcribit, inquiens ‘. Verum% idprorfits arbitror a Philonidepro¬ 
ditum e myrto coronam meri vapores prohibere i er. ofii autem refrigerare & 
gravitatem capitis lenire. Noto ex Eradit ifT Bodai a Stapelen Comment, 
lib.IV.Hiflor.Plantar. Tfeeophr. p 3 76. ipfum ex Clement. Alexandn 
©bfervafle, myrtum efficacem ejfe provocando rtfui, qui plerum% eB comes 
Venerie additque: fingi myrtum adeogratam fuifie Veneri,ut omnes qui 
Veneri celebrandae operam impenderunt,redimiti fuerint myrtea coro¬ 
na. Idem p. 377* ex A thenaeo probanlxsbiostnyrti ramulis implexis fe 
coronafie, qvos hypothymidas vocamnt, refertque Nomen hoc accepijfe, 
quodcerebrii fua fragrantia quafifuffiant ac refocilient. Infuper cui haec no¬ 
dum fufficiant, aut qvi plura de myrti viribus cognofcere cupit, is adeat 
velim hifror.piantar. univerfal. Ebrodunenfmm herbariorum lib:V.c:\.p. 
507-& perlegat usque adpag. 517. in qua vel priora confirmantur, vel iis 
fimilia proponuntur. Reflat ut nunc vires & qualitates noftratis myr¬ 
ti feu aut Megapolitanae ^0(1 alids quoque myrtus Brabaruica& 

Qiamaj- 




DE ABUSU TABACI ET HERBAE THE£\ 2 ^ 

■Ohamadcagnus didat indagem ac fcruter. De huius quidem myrti vi- * 
ribus, quae quoque BotanicommPrincipiBauhino Rhus myrtifolia Bel¬ 
gica appellatur, usque adeo multa, quam dc vera & priori in commen¬ 
tariis veterum .neu recentium audiorum relata non funt, attamen prae- 
ftantiltimarum ede virium inde condat, quod iplus Plinius//'A 24. Cap. 

XI.p. mihi 1108- referat quod ipfi herba dicta, quaeque interpretibus 

ac arbitris fummis botanicis Clus.& Dodon.Chamadeagnosnoftraseft, 
venena & tineas pellat, infigni argumento: earuftve viridem aut recen¬ 
tem, live exfuccam aut liceam, lingulari fale & fulphure utrisque volati¬ 
libus abundare jpartim quod ejus acerrimus odor, at non ingratus, & 
lapor amarus; partim ededus quos edit comprobat. Vultis Viri expe- 
rientilfimi id authoritate aliorum comprobem ? faxo: Praedo aded Do- 
don. qui loco fuperius citato cum de forma Chamaeleagni agerem, per¬ 
docte de viribus aut qualitatibus illius hunc in modum diflerit: hujus 
femina, (inquit) impense calida & ficcafunt, ad tertium usfy gradum acce¬ 
dunt, Folia quofe calida & facultateficcafuntfed multo minus, Fructus 
cerebro molefus , cerevifu inter coquendum addiFtm ( quod a pleris^ Ut) B 
admodum caput tornantem, & cito ebrietatem adferentem eam reddit. To¬ 
tus frutex cum factitandus, vefiimentis interpofuus , a tineis & vermibus , 
ea tuitur $ addo glires abigere, vid.hidoriam Chamaeleagni in Clade fe¬ 
cunda mei Quadripartiti. Praeterea ab Illudri Heroe Germano B aro- 
ne, Holfato Patria, optime mihi cupienteacfavente ftudiis, bona &pri- 
lca fide relatum eft: Polonos dodos ede, ufu Chamaeleagni fcu myrti 
noftratis enecare pediculos porcorum. Si enim luibus in haris fubder- 
nas Chamaeleagnum (patio aliquot horarum pediculi intermoriuntur 
omnes, neclendes poft deinanimantur. Quin & in faltibus in quibus 
Chamaeleagnuscrefcit,nunquam dabulanttir, aut cubilia fua habent 
ferpentes j imo ne quidem accedere ad eos, multo minus eos perreptare 
unquam vili lunt. quam lingularem obfervationem Ibeneror fylvarum 
Regio praefedo, olim domedico meo ad fecundum ab hac urbe lapidem 
habitanti. Quis nunc negabit, Chamaeleagnum prxftantiflimarum 
elfe virium, haec quae pratftare&alia adhuc potis ed. Audiamus er°x> 
quae iueamherbarij Lugdunenlis Authorfcu Celeberrimus Daiecham 

G Z pius 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 
j£ plus lib. i. cap.38.pag. iio.eft commentatus: Rhus fylveftris Dodonaei St 
Plini) Rhus altera videtur ejfeplanta , quam alij myrtum vocant alij Pfeudo- 
myrfinen & myrtum Brabanticam German. ©aget. Humilis ea esi , ligno* 
Ja, dura-,fur culis multis,in quibusfolia longiufcula, Buxi arborisfoliis fatis fi¬ 
mi lia. Inter fur culos ramuli exoriuntur , multas v eluti/pieas ferentes pri¬ 
mum fof culis multis onuflas, deinde feminibus multis congeflis, ahgulofi) 
pingvi qvodam liquore refertis faponsfoliorum,florum,frutiusfur culorum 
amariflimi ,fed odoris jucundi. Rhotomagenfes in quoftim agro plurimus 
hicfrutex nafeitur,perfaltus herbidos (fi uligine madentes vocantfualin- 
gva, PimentRoyal, quafiUelyffophyllum Regium. Ruflici aflate fur culos 
foliofos, (fifeminibus onufios, in manuales fasciculos collecios, vendunt 5 non 
ad alium ufum, quam ut vefles odorisfuavitate commendent, (fi a rodenti¬ 
um vermiculorum noxa cufl odiant. Sapor tamen egregie amarus infignem 
habere vim flccandi (fi difcuiiendi monftrat,fed'pr&Tertim valere tam fum- 
ptum quam admotum ad lumbricos necandos (fi pellendos. Majo menfe (fi 
Juniofloret,Julio (fi Auguftofruclumperficit. Ex anonymo Auctariorum 
-p. in Dodon. Authore noto haec Belgico idiomate: Deefen Gagel heet 
^ oock Gold in t’ engelfchnae de goudgeeleBloemen, oft klamme geele fol 
ferachtige vettighejdt , die men tufehen de Saeden oft fchelferen vindt, (fic. 
denGagel vvordt vanfommigevoor goed gehouden in al’ t ghene daer 
men den oprechten Myrtus toe ghebruyckt doch t onrecht. DeBloe- 
men, ende ock de Klamme folferachtiche vettigheydt, die tujfchen de fchel- 
fern der Saeden fchy fchuylt, achten fommige veel teghen de uytteerin- 
ghe, ende alie Gebreekcn van de borfl; Jaeoockin’ t goudt maecken. 
Andere ghebruicken dit heel ghevvas tegherft vergift. Sommige 
doen Gagel in’t Bier, om de Hoppe te fparen, ais ghefeydt is: maer an- 
andere doen hem in den moft , fegghende dat den VFyn daer doGr vvelr 
rieckendewordt,demagheflerckt , ende de herfenen ni et en befchadight. 
Ha&enusille. Quae ultima hujus anonymi verba proh i quam praecla¬ 
re noftratis Chamaeleagni vires praeclaras deferibunt, quibus cum Thee 
Chinenficongruunt, praefertim cum ante docuerit,multo lento fublu- 
teoque rore,aut rolcido lulphure eam lcatere,ddpicatui hadenus habi¬ 
tam, quafi nullis aliis polleret viribus, quam ut rufticis noftratibus. 



DE -ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. 

.& Germanicis inferviat lupuli loco, quo ocyus eos inebriet, qui effe&us 
exuperanti in Chamasleagno Sulphuri unice acceptus eft ferendus. Ve¬ 
rum adverto me abripi ad chymica principia,ad quse explicanda hic loci 
iterum non abibo,cum publica monumentapraeclarze eruditionis Viro¬ 
rum abunde teftentur, me ipfis fatisfecitfe in digreflione mea de febri¬ 
bus malignis, falis acfuiphuris prasfertim volatilis,naturam, genium,in¬ 
dolem,^ illorum effedus ex inftituto excudentem: quo nomine, feu 
quod adeo benigne hoc meum ftudium interpretati fint,hoc loco pu¬ 
blicitus ingenteis ago & habeo gratias 5 poftdein mihi ipfi grator, quod 
huc usque,dum .ab anno 1629. quaedam in rem medicam commentatus 
lum, neC duni compererim, quenquam in dubium revocafte ea. Quid 
jam mihi fiet, dum hoc profero paradoxon de Thee» ptceftolabor, per- 
fonam induens Apellis pi&am tabulam in pergula fiifpendentis, led 
dixerit infmum quis me totidem audiet 
ut proverbium vetus habet. Quas cum ita fint 5 ac ex inftituta inter 
Thee Chincnfe, myrtum veram ac Brabanticam feu noftrate Danicum 
9^orp/ ac Germanicum tyoft / comparatione, evidentiflime conflet, B 
quod, ut Thee cum myrto congruat quoadformam > ita etiam concor¬ 
det cum ea quoad vires & facultates: Chamadeagnus etiam fimilis fit 
myrto, ut Thee fimile eft myrtO,imo fucCedere in Veri myrti locum, aut 
ei furrogari * aut-illius fuccedaneum eflc poflit> Quis ergo, cum Cha- 
madeagnus noftraS ipfiflimum fit Cha Tartatorum, aut Thee Chi- 
nenfiuni (quod puto me abunde probafte) deinceps patrium fuum & 
Europseum Thee quam Chiniticum pluris non faciet, aut domi natum 
non longe petito praderebEfteuutemTheenoftratem Chamadeagnum, 
hoc iyllogifino infuper probatur % 

Quaecunqi forma & viribus conveniunt illa fpecie funt eadem, 

Atqui toC ha Tartarorum & Thee Chinenfium & noftras ChamaJ- 
leagnus, tt>rma & viribus conveniunt, 

E. illa ipecie iiiht eadem» 

& per confequens minime inter fe differunt, feu ut Botanici loquuntur,, 
unius ejusdemqlic generis aut fpeciei fuftrutices funt,folum numero 
aionfpeciei differentes: Atque Medicinas praefica Dodores Celeberri- 

G 3 mi 





SIMONIS PAULLI COMMENT. 
r- mi dicent, me hxc detendentem adhuc inftar Herculis alicujus fub one¬ 
re laborare tamen ob contrarios effectus, quos TheeChinenfe; teu 
Chamseleagnos Chinitica,& noftra Europaea Danica aut Germanica dec¬ 
edunt; Quippe cum omnes effedus, quos Chmcnfes aut Indi Thee fuo 
tribuunt, ex partium diverlitate modice calidarum, & impcnfc ftccarfi, 
craffarum & fubtilium aeque ac verae myrti proficifci videantur: hinc u- 
traque nempe Thee & myrtus vera praefervat ab ebrietate, imoThee 
infiifum,in(pecieadmirando Natura: opere in China citra ullum in¬ 
commodum forbentes aliquot nodes infomnes fervat. Quin & iidem 
objieient mihi, tantumabeffe ut Chamaleagnos noftra Europaea ebrie¬ 
tatem difpellat, ut cereviftam in qua ea decodaeft, bibentem adutum 
inebriet^, quieffedus e diametro fibioppofiti funt; «que ac hi libi con¬ 
tradantur invicem, nempe quod Thee Chinenfmm inftar incitamenti 
hemicraniam & fimiles capitis dolores difenterefit obfervatum, quos 
Chamadeagnos Europaea caulaiur. Sic eftViri experiemitfjmi. Non 
nego', fateor quidem Galenum paflim demonftrare, quantum in uno 
D miftodiverfitas partium valeat, & id infignito exemplo mucum juglan¬ 
dium cum in vigore effent, de compofit. medie ament or.fecund. Lee. i. lib. 6 . 
c.2.p. <s§2. omnium optime nos docere, qvam tamen folam ad edendos 
iftos effedus, quos Thee ac myrtus noftras Brabantica edunt, fufficere 
haud affirmaverim 5 fed utraque haec tota liibftantia & fecundum, his ti- 
trisqueproprium, miftionis modum agere, me defendere potius pofie, 
quam ut imbeciUtiliorum calori, fedexccllentiflimae ficcitati, atque ad¬ 
eo folis illorum primis aut fecundis qualitatibus effedus hos tranferi- 
bendos arbitrer. Sed veritas ipfa quae nuda in plano pugnare dicitur 
meae huic patrocinabitur caulae,ut probem,unde haec qualitatum difcor- 
dantia fuam fortiantur originem. Sciendum autem fale & fulphure, e- 
oque maxime glutinofo, ut praecuteris curiose Anonymus in Dod.Au- 
thor obfervavit, maxime Chamaeleagnum exuberare, quo nec ipfus 
Dod. per bonam confequentiam deftitui illius femina frudumqve ne¬ 
gat 5 fed quod liilphur minime infenliim meo arbitratu cerebro nervis- 
queeft: imo quod inftar myrti ramulorum implexorum quos Lesbij 
hy pothimidas vocarunt, cerebrHmfua fragrantia qttafi ftfriat ac refociUet. 

Secus 


DE ABOSU TABACI ET HERB^B THEE'. 2 g- 

‘Secus enim fi res fe haberet, non video, qvi non fatifcerent infomnes ^ 
nodes fepicule tranfigentes Regum Principumqve ac Rerumpublica- 
rum ablegati ad exterasprovincias, qvorum fidei fides habenda, fed in- 
terim experientia eam vel confirmabit, vei in dubium vocabit. SicDe- 
mocritum per aliqvot dies cibum non cepiffe; fed folo nidore panis ex 
fumo recensextradi fuftentatum fuifie, accepimus, ut Diogenes Laertius 
his verbis p. m. 6$ 7. Editionis Caufabomana teftaturaios fiede eo Infimus: 
Jpuisnam tam fapiens vifus ,qui tale patrant 
Unquam, quale fciens omnia Democritus. 

^uiper tres tenuit prafentia fata dies df 
Illa recens coBi panis odore aluit. 

Sic moderatus vini ufus nos reficit & nervos corroborat 7 & fulphure fuo 
exiccat, quod nec citharsedos nec faltatores latet, ceu qvi ut corroborent 
nervos, qvos expeditos ad phonafeorum tadum habere difeupiunt, ix- 
picule manus & pedes vino lavant ; illi ut blando chordarum ta&u, tre¬ 
mulo feno aures demulceant 5 hi ut reciprocis pedibus altum feltent , 
venufteque. Qvos fi imitarentut Magnates, nempe ut lavarent qvan- g, 
doqve manus & pedes vino, vel Roris marini, Salvias, Betonicas &c. di¬ 
ci non poteft,qvamum hoc expediret ipforum valetudini, imo ex acci¬ 
denti fieri poteft, ut hoc euporifto a malignis prasferventur morbis; 
qvod in Anatomica fchola demonftrandum eft. Hxc ergo fulphuris 
volatilis Ghamadeagnofpecifici abundantia, qvod vel eminus fefe pro¬ 
dit, achares in ericetis errantium ferit,-cerebrum turbat ceu temetum , 
unde temulentia illa & capitis dolor. Siein- cellis vinariis, longe faci¬ 
lius qvam alias inebriamur, ob vini in doliis lieet contenti, in cellas vi- 
nariasexhalantesfulphureasfiveatomosfivepartes, vifiim effugientes. 
Tartaros qvidemimportafle inChinam fuumCha autChamadeagnum, 

( ut ex prioribus conflat) certum eft, aft incertum, an ijideUm in mo¬ 
dum prasparent, ut Ghinenfesqvodmihi vero non fit fimile. Nam fi 
mores ac diaetam Tartaromm fpedes, ij ebrietati impense funt dediti, & 
tamen firma valetudine. Hinc cum illi herbis & vefcantur crudis, & e- 
asdem decoqvant v. g. fuum Baltracan ( de qvo Anonymus m Dod. p. 195. - 
sfUegendus ^credibile eftinfuper illos habere torreant, aut arte fuum 

€ha, 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

Q Cha exiccent, vel non, crudi fint i crapula yel non, caputdoicant vel 
J non; modoilliajqve ac noftrates, acalionim EuropaeorumRuftici ade- 
codo Cha feu Chamaeleagni inebrientur. Hoc vitium in Cham;eiea- 
gnocaeteroqvinadmirandarum virtutum herba (loqvor cum vulgo} 
cum corrigi poflfe putarint ingeniofifiimi Chinenfes, verno tempore le* 
genda efte Chamaeleagni leu fui Thee foliola, non xftate ftatuerunt, po- 
fteaqve folerter exiccare periclitati funt. Qvam facile vero liilphureae 
herbarum partes exhalent, ex Chymicis obfervationibus notum eft, 
Qvod nec Galenum noftrum fugit, fi modo loci fuperius ex Ub. illim de 
aliment.facultarib. cap. 18. citati recorderis, in qvo docetur vehementem 
medicamentofam qvalitatem id eft me interprete falinas & fulphureas 
partes i. cottione. 2. ajfatione. & 3. maceratione corrigi, vel falinas fuiphu- 
reasqve partes volatiles medicamentorum abigi. Hinc aftant, aut in- 
clibanoftudiofilfime fuum Theeexiccant Chinenfes,hincin calidaqva* 
drantem hora? id macerant? minime id coqventes, veriti ne omnibus vi- 
_ ribus id codura aut ebullitione privent. Sic vos ipfi Viri Celeberri- 
mi noviftis Rhabarbarum, Senaeqve Alexandrinae optimae notae folia o- 
mni purgandifacultate privari 5 illud ft affaveris aut torrueris 5 haec fi co- 
qvantur exprimanturqve jufto fortius. Qvod fi ergo Europaei qvpqve 
Chinenfes imitarentur, ut fuperius innui, nec nifi verno tempore leda 
folia, ceu qvorummeftis tunc temporis adhuc in herba; non fruticem 
ipfum multo minus laete efflorefeentem, femineqye locupletem lupuli 
locoinaqvacoqvendaecerevifiaedecoqverent; fedfolum macerarent; 
utiqve credibile, nec npftratem Chamaeleagnum, tam facile ac jam ufu 
venit, eos inebriatum ire, praefertim (iterato illa moneo ,) fi omni care¬ 
ret femine. Tantum valet fulphur, qvod tamen in aliis herbis aut fru¬ 
ticibus abundantius, ut-innoftratiChamafteagno, in aliis plus minus re- 
peritur, idq; volatilius aliud fixius. Sicfvaveolentia Mofchatellae Cordi 
freqventiori odoratu omnis deperit. Geranium mofchatunon nifi mar¬ 
cidum ea fe commendat, qvam ut arte procures, percutiendu femel atq; 
iterum finiftrae manus dorfum Geranio eft,aut utrisq; manibus confrica- 
dum blanditer,fi enim nimis contriveris opera in eo luditur.Sicruta val¬ 
de & 



T>£ ABUSU TABACI ET HERB/E THEEc 
' dc & usqve adeo volatili cft fulphure, ut exiccata fit feu oninico- 

lore carens,femine oleofo & fulphureo.Abfinthitiin medioinodo (e ha* 
bet, uno valde volatili praeditum, fed qvod maxime ferit caput( unde 
nonnulli volunt, qvo id eluatur, aut potius eVanefcat?, immergendum 
effe calidae prius qvam recipiatur ad parandum ex eo vinum abfinthites) 
altero fuper ftite & fixiore una cum fale volatili & fixo. Sic ferpillum, 
allium,laurus,maxime fulphure ceqve ac Cha mxleagnus,qvam prae ma¬ 
nu habeo abundant, qvod tanto difficilius in Chamaeleagno' evanefeit, 
qvanto id lentius, ut ex prioribus confiat. Qvas mChamadeagno five 
vires five facultates, cum in officina Regi] Pharmaccp£i DN. Cbriftophori 
Herfordij explorare fagaciter contenderem , eamqve una cum foliis ac 
femine incenderem, opera in eam rem ufus duorum artis pharmace uti- 
ces fttidioforum liberaliter ipfifervientium, nempe Ernefti Chrrjjophori 
CnorrijTuringhd?Severmi Sartorpj param abfuit, qvin accenfa 

non qvidem ocyfiime ceu Juniperus; afiinffar betulae fragoribus inter- 
miftis crepans conflagraret, cujus fumus eum univerfum laboratorium 
oppleret odoratu acris; propemodum betula accenfos ramos te olfecif- B 
fe dixifies, fulphuris abundantifilmos: unde infertur fiilphtrre faleqve 
volatili plurimo conflare Chamadeagnum. Ex his ergo in medium 
allatis rationibus ac experimentis nunc conflare arbitror, cur Ghinenfi- 
una. Chamadeagnos cerebro grato fulphure, fed arte attemperato aut 
corre&oinfigniter fpirituseorum ita reficiat, ut infomnes nodes citra 
difpendium valetudinis tranfigere poflint iri China degentes (exem¬ 
plum habes in Alexandro Rhodio) nullo capitis dolore infeftari; imo 
ab eo vindicari; noftrasfieu Europaea Chamadeagnus & praefertim aetate 
perfeda, floribus femineqve maturis cerevifice incocta, cum inebriet 
am bibentes, aciis ceu temulentis fomnum conciliet, eapitisqve dolo¬ 
res cieat. Qvib us ad rationis ftateram exqvifite exa minatis, nunc ego 
omnis temeritatis abfolvor,fi poft habita pretiofaChinenfium Chamae- 
leagnb, illi vili pretio &huc usqve vitiofa nuce non pretiofiorem Cha- 
maeleagnum fubftituendam decernam : fruticem praiflantiffimarum 
virtutum adverfiis venena < 5 c ferpentes, ut antea ex ipfo Plinio probatu: 
qvippe qvi ne qvidem odorem illius ferre pofiimt commendabilem. 

H Qvas 


> 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

£ 'Qvas illius Afiaticis adhuc ignotas qvalitatcs nos Europaei eos docebi¬ 
mus, illis cum debeamus, qvod infomnes nodes illius beneficio feu 
TheeAfiaticae citra detrimentum valetudinis tranfigere nos poffe cre¬ 
duli hicin Europa credamus. 

Verum videor mihi necdum rationibus ac experimentis his fatis- 
fo-rifle experientiffimis DN. Pradicis, nifi cum in officinas paffim duum 
generum herbae Theeinferri advertant, alterum nigricandus , alterum 
viridius, alterum crenatum, alterum minus, ego qvoq; Orbi Europaeo 
palam faciam, qvi Thee Chinenfium ita variet. Qvibus hunc in mo¬ 
dum relponfum volo: Conflare qvidem ex TulpioChinenfi Thee folia 
efie ex nigro viridia,Japonenfi vero colore dilutiore, ac fapore gratiore; 
hinepoflerius libram unam non raro.centum argenti libris in India vel 
etiam Tefte Trigaudo folum decem ac Cx pe duodeci m aureis venire.Et 
tamen aromatopolae Amftelrodamenfes & Hamburgenles tam pretio* 
fiflima, de qvae pecunia aeftimari neqvit, herbae, (loqvor cum Vulgo) in¬ 
tegram libram odojoachimicis, odo Joachimicis dico divendunt, m 
jy fuperiusindicavi- 

Hic vero loci aliter Facere non poflum, qvam ut fagaxac folers flu- 
dium indagandi formam & vires Thee Celebrati fimi Viri DN. D. Olat 
VVormtj , olim Collega met condigne laudem,ceu qvi in Mufiofio Lugdu¬ 
ni Batavorum Anno 1655 . edtto libi. Cap. 14..p. 165 . fe etiam accepiffe du¬ 
um generum Thee, eorumqvealiqvot folia aliqvantilper macerafie ca¬ 
lida refert, qvorum unum explicuit color e viridi opaco, figura referens 
folium fruticis rolarum erenatum, oblongum, per longitudinem nervu¬ 
lum extenfum habens uncia ferme longitudine.vid. figuram Lc. Cujus 
ego fblerdam Audiofe data opera imitatus fum. Rogavi namqvc DN. 
Herfrdium Regium fharmacopolamA^thoc mihipublica curanti com¬ 
moda, ut fi utraqve Thee Chinenfium genera poffideret, mihi utraqve 
luftranda concederet accuratius. Qvi indulgcre mihi hac omnia, ac duo 
ferinia fatis capacia Thee repleta jubet depromenda diverforum colo¬ 
rum, in qvorum altero, & qvod ejus generis Thee repletum erat, (cui 
fimile ut ex prioribus conflat in Fleifcheriana officina ferutatus eram) 
ne hylum qvidem aut feftucamalterius fiye plantae five herbae neu pedi- 1 

culos 


DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. p 

culos neu femina reperi, qvam mera folaqve Thee folia; alterum qvo- * 
qve ferinium continens nigricantiora foliola, cum invertiflem ac ex eo A 
in meniam profudiflem omne Thee, idqve veluti rufparer, ecceex uni- 
verfo illius cumulo colligo tres pediculos myrti pediculis usqve adeo 
fimillinios, ut non fdlum meo folius arbitratu, fed qvoqve Herfordij 
ac antea laudatorum artis pharmaceutices ftudioforum, pro ipfifiimas 
myrtlhaudaiterius fuffruticisfrudus pediculis haberi poflent. Ma¬ 

gnum autem id argumentum in tam dubia caufa, myrto adulterari, aut 
potius fubftitui eam herbae Thee Chinenfium, ceuqvod,utanteade- 
monflratumeft, cum myrto conveniat, Atqve hoc genus, aut hanc fpe- 
ciem (nolo hic qvenqvam Thee, nifi ipfa myrtus, qvia nigri- 

cantior,eam efle auguror, qvae ipfbs inter Indos, longe vilius,qvam 
Thee herba viridior, venit. Sed cum modo laudatus Celeberrimus 
noftras Olaus Wormiw fufpicetur, ob tantam diverfitatem ,qua in foliis 
Thee apparet, fraudemfubeffe , ac multa hic apud nos pro foliis Thee vendi 
qua alteriusfant planta: (cui fraudi affinis ea eft, qvam in foliis Taba¬ 
ci, cum de iis agerem perflrinxi)utiqye non hrchaBeti n 

fedqvoqve lampade mihi ab ipfo qvafi tradita, non comndttanv hie$ 
qvoqvam mortalium ftudium in mereqviri meumjpr aifertim cum Hip* 
pocr. velit fmtiv Urii. Ne ergo qvis me temeritatis poftularc 
poflet, ceu fraudis infimulantem Afiatieos, egoqve male audirem, mea? 
rum efle partium duxi acerrime ac oculis maxifhe ihtehtiS ^brj^bdbh^ 
templari Thee Chinenfium. Exoravi proin DNc, Herfordh ttberaiMd 
fervientes prasdidos juvenes, ut permiflu ipforum Heri , [ neqve eiifiiti 
nos Medici adeo feroces aut imperiofi fumus, qvafi in illos vel etiaSa 
Chirurgos ceu beluas imperium habeamus,ob artisMedicae dignitatem, 
alias nobis reverentia,cultu, legibus obftridos, jufla noftra edi patrum 
exeqvi, fed non bajulare nosinftar ledicariorum, aut nobis fbccos de¬ 
trahere inftar fubhaftatorum five fervorum five mancipiorum ] m^frt 
fcula & perfediora Thee folia feligerent, aqva calida raacerada,poft3c- 
curatiflime explicanda ddn charta bubula exiccanda aC complananda , 
qvo fuisftudiis mea fublevarent, atqve ita traderemus operas mutuas; 
mihi cumob graviora negotia vacare huicuni Audio non liceret. ©te 
H z feqvua 



SIMONIS' PAULLI COMMENT. 
q feqvunturilii meae voluntati, & negotium hoc ex fententia conficiunt,, 
ac ex aliqvot numero paucula quasdam decem plus minus non lacera 
neu coumtamihi exhibent, ex qvibus duaeaqve perfe&iflima. Regius 
yhvirm Aibertm Halvveg fatis accurate caelavit, ut qvilibet curiofis ocu¬ 
lis perlpiciet. Vid.Hiftor.Cochlearias in 4ta Claflfe Quadripartiti mei, 
diverfa facie & ni a gn i tu d i ne,un u m vero feu prius illorum usqve adeer 
Chamnsleagno Megapolitanas folio verno confimile, ut vix qvisqvam 
habeat comparata inter (e invicem, qvod defideret. Caetera variant & 
potius alterius, qvam,genuini Thee, imo qvoqve funtalterius nifi. oculi' 
me mei fallunt, plantas aut fruticis, fpecie a Chamasleagno five.Tartai- 
rico, five noftratis differentis folia, qvanto autem minora cum tenera 
atqve ita imperfe&a verno tempore legantur, tanto.magis pmgenuinis 
Thee foliis effe habenda reor. 

Vemntamen ne qvis hic loci erret moneo, [cum antea ex incom* 
parabili Bauhino probaverim, interveniente autopfia, oppido variare in. 
fbhisunumidemqve individuumChamasleagni feu, myrti noftratislyW 
veftris, feu noftratis ^)or§/ac Megapolitanorum 9p>cff/ illudqve mire in. 
^ foliis ludere] dicatqve probabile id qyoqve ufu venireTartarico Cha» 
vel etiam Chinitico Thee j unde inferri poflit per bonam confeq.venth 
am: in China non. adulterari TheeTu qvod defendis efie ipfifiimamf 
Tartaricam C hamasleagnum. Bonum fane fa&um qvod Tu priorum 
adhucrecorderis Philalethes, aut jPhilomathes.^ ego qvoqve Tibi re-- 
fppndeo, permanere me adhucin ea fententia, at nunqvam voluiffe neu 
me dpeuifle., ita variare aut ludere naturam in fruticis Chamasleagni feu- 
Tartaricas feu Europxas foliis pofTe,ut folia fpecie omninodiverfa profer 
rat. Monflrum enim fruticum.dixeris his foliis, qvamvis arte cernas una- 
eandemqj prunum, pruna nigra & furdo colore, luteo feu flavo 5 mala 
Perfica, Amerina, amygdalas dnlces ac amaras 5 itemqveiHarum arbo^- 
rum folia proferre. Hic fane mihi aqva: haerere, neqvc auxilii neqve- 

confilij mihi copia Gapefienda ergo iterum mea mihi Botanotheca 
erat, qvam tribus millibus plantis abhinc qvadraginta & ampiiusannis> 
divitavi, ut Accij hic vocem ufurpem. Replico eam & capite usqve, 
ad calcem, non femel, fedfemel atqve iterum,, contemplans, arguto, o- 

CUl6>> 


m ABUSU TABACt ET HERB# TUEE". jj; 

eulAeo animo,ut anne ex his omnib 9 aliqvam, qvas ad fpurij Thee Chi- ^ 
uitici, feu qvo genuinum adulteratur, aut qvod ei remifeetur, illi analo- 
gon, ex tot herbarum numero poflem invenire fimilem plantam. Et 
ecce duorum fuffruticum ramulorum folia inter eas obfervo foliis fpurij 
Thee perfimillima. Sunt autem ij qvi apud folum & unicum Botani¬ 
cum incomparabilem aeterna memoria Carolum Clufium occurrunt^ 
prioreft; pyrolaipf tertia vel fruticans difia , lib. 5. rarior piantar. flijl.cap . 

20 pag. ii7. defcrtpta, qvam pari fama & authoritate Celeberrimus Bau- 
hmm in Pinaee appel lat pyrolamfrutefcentem arbutifolio. Pofterior fufi 
frutex SpiraaTheophrafri eiiaGlufolib . il Hifl.piant ar. cap. 53. p. 84 . pici a 
ac deferipta : Bauhmo,Frutexfricatus foliisfalignisferratis diMus. Cum 
vero antea expedire & ereMedicinaeCandidatorum efleexifrimavehm, 
urpoft meam, qvam hinc inde confarcinaram Thee Chinitici deferipti- 
onem, eam, cum Betonicas herbae & Chamaeleagni fruticis deferiptio- 
nibus, ex Dodonaeo depromptis conferrem: ita huic loco non inconve¬ 
niens putoutrorumqve deferiptionesaudore Clufio hicTnferere, qvo 
MedicinacCan didatoru & hocAuthore carentium defiderium expleam, g 
Qvod Viri clarifrimi ac experientifrimi veftrisfine ingratiis fiat, meo ipfi- 
us & illorum omnium nomine rogatos vos venio; Qvorum tempora 
meis his legendis non morarer diutius,nifi caufas qvam trado pondusde 
difficultas, ejusmodi verborum circuitiones reqvirerent,qvo non,dum 
brevis efle laborem, oblcurus fiam i- Definitio vero prior feu pyrohefru* 
ticantis Clufio didas hasceft; - E legantifrimum (inqvit, intellige pyrolas) 
esi alter umgenrn interdum quodammodo fruticans ; nam novelli breves ra¬ 
muli,fngulis annisfucer efc em es , aliquot annosfirmi viri destf permanent - 
dr fupra tellurem eminent , donec tandem pondere fuo deprefi , humi 
procumbant , & mufeo fi condant , fibras ip interdum agant : foliantplu* 
nmumadfngula interno diaiubi mvt ramuli fucerefcunt > bina terna ad qua¬ 
terna habent carnofa,fupcrnefaturatius Virentia & frlendentia Chamada- 
phnes (qvam vulgus laureolam vocat ) foliis firma & magnitudine prope 
fimiltdi tn ambitu tamen ferrata, gufru admodum exiccantc, deinde amari¬ 
cante , wt reliquarumpyrolarumfolia &c. inter qvae ultima verba probe 
©onfidetem velim Medicinae Candidati. Idem Glufius libwi. rarior 

H 3. plan-- 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 
r plantar. I. c hunc in modum fpirxam defcribit: Duorum cubitorum alti, 
tudinc affurgit, tenuibus ramis feu virgis puniceo cortice obduttis , per quos 
fineullo ordinejparfiifuntfrequentia , longiufcula & angufia folia, falignis 
proxima per ambitumferrata, fuperne dilutiore viriditate pradita, inferne 
veluti arugine ajperfa exiccantis cum quadam amaritudine conjunttp gufiut 
drc. & hujus dcfcriptionis ultima verba maxime confideranda funt 5 qui 
unicuiqve decernendum relinqvo, cum herba Thee, prxterqvam qvod 
ferratis fit foliis, guftus Citexiccantis cum quadam amaritudine conjuntti. 


modiflime & facillime ThceaChinenfibus prajfertim cum qvo ad for¬ 
mam ex parte inter fe conveniant, non fapore Colum pofle adulterari? 
fed prioris Ceu pyrolx foliim foliolum in tabula xri infculpta & hiftoria? 
Cochleari# Qyadripartiti mei annexa No. IX, depi&um aut fculptum, 
_ &eiperfimilel^Q.X,inChinanati reperies;curaflem unaeademqveo- 
D pera qvoqve fpirxaj coelandum, fed cum capax ejus non eflet tabula,bo- 
tanophilos vilat ipfus figuram (piraeae apud Ciufium,yel etiam ejus accu¬ 
ratius dcpi&um aut fculptum unicum foliolum inter #ri infculptas va- 
fculorumpretiofifiimorum cumfi&ilium,tum aeneorum Chinenfium 
figuras, fub finem hujus meiftochafini Botanici infertas pag. nempe.LI- 
bi duo Chinenfis Thee foliola, caslata exhibentur; qvorum majus usq; 
adeo perfimile Ipirxse Theophrafti eft,tam fi longitudinem latitudinem, 
qvam venarum duftum, crcnarumqve feriem aut magnitudinem fpe- 
des, vix ac ne vix qvidem, ea ab invicem difeernere ut pofiis. Aft qvam 
diflimiliautraqvehxcfunt ei foliolo Thee, qvod primo loco feu No. 
VII. in modo laudata tabula una cum Cochlearia Danica caelandum 
curavi: alterum vero pufillum illud fed omnino non crenatum Thee 
Chinenfi foliolum proh i ut illud fimile Chamaeleagno Megapolitanae; 
qvam mire ludere in foliis ex Bauhino docui: Hoc ergo pro genuino, 
illud qvod fpiraeam reprxfentat, pro fpurio habendum die reor. Ve¬ 
rum cum mihi, neu vobis Viri Experientifllmi confiet, horum cremio¬ 
rum, pyrolae nempe, ac fuflruticum fpira^ Theophrafti fertilis fit Tarta¬ 
ri* 


nec nonfruticans pyrola Uuiijitemqye illius fpirxa Theophrafti, feu u- 
traqve hxc & praefertim pyrola admodum exiccante deinde amaricante fit 
vu(lu , anne valde probabile videri poftit vel alterutro,vel utrisqve com- 



DE ABUSU TABACI ET HERB/E THEE'. 
tk vel etiam China, ( qvod tamen mihi valde probabile )veftra aeqva- 3 * 
nimitas faciet, vitio minime mihi vertatur, fi dicam hic nos decere » A 

\mxtiv Interim verifllmtim, manifeftiflime apparere non omnia ad 
nos delata Thee folia efle unius ejusdemqve fuffruticis foliola, & per 
confeqvens nullum e ft dubium, qvin adulterata aut alia eis remiftafint, 
fi non fiint vel pyrolae vel fpir£ae. 

Casferum huc usqvecum iti hoc meo ^<^0 botanico provedus 
eflem,commodum ad me invifit fallendi temporis caufa Rev. Pater ~Dn. 
Hieronymus Mblmannmjefuitarum ordinis ‘Theologia Bocior, bonorum 
amicitia digniflimus, qvam inter nos aufpiciis PeriHuJlris Herois Uberi 
Baronis ac DN< DN.Johannis de Goes Iit er arum ac eas colentium?atroni 
fummi initam , prsec&a illius eruditio confervat $ cui cum inauditum 
paradoxon de Thee herba revelaiTem,acqvantopereipfius ordinis focii 
me legendis ipforum deferiptis peregrinationibus Indiae Orientalis, ad- 
juvifient, prae caeteris verO laudarem Nicolaum Trigautium acnilexand. 
Rhodmrn eiqve qvsedamhujus meae digreflionis de herbaThee praelegif- 
fem j bene fe ifta omnia qvidem habent (inqvit; at redius Amice Tibi -d 
non confides tamen, qvam ut Tibi compares nofiri R. & iMartini 
MARTINIInovum initiantem Sinenfem 7 nove feu folum abhinc decenni¬ 
um AmftelrodamiaDN.Bkaneditum, ceu omnium noviffimum In¬ 
diae Orientalis aut potius China* feriptorem. Verum cum nemo five 
amicorum five collegarum olim meorum celeberrimae hujus Acade¬ 
miae eum poflideret, ( neqve enim qvisqvam eum mihi denegaflet) ro¬ 
gavi S. R. M* Regis ac DNi. DNt.mei Clementifzmt Bibliotheeanum, Vi¬ 
rum Clarifiimum Petrum Schttmacherum , intromitteret me in Regiam 
omnigenarum lingvarum, artium,fcientiarum,felediftimoram autho- 
rumlocupletifiimamBibliothecam, qvod perfacile ab homine facilli¬ 
morum morum obtinui illico. Dum ergo in Regia hac Bibliotheca 
modo laudati Patris CMurtini Martimj novum Atlantem replicarem, 
ac ad magni Sinarum imperij Nonam provinciam, vulgo Nanking di¬ 
dam perveniffem, ipfumqve in deferiptione iftius provinciae decimae 
qvartae urbis Hoejcheu didae, adverterem pag. 10< 5 . Cha mentionem fa¬ 
cere } ac affirmare illius folium nusqvam alibi qvam in ea efle praeftan- 



ym\ 

SIMONIS PAULLI COMMENT. 

Q tius &c.illiusqve 'hiftoriam (mox huic loco inferendam) perlegiffem, 
tanto animi mefprolubio idfadum, vix ut mihi prie lanitia conftiterinr 
non diffiteonimo vix majori delibutum gaudioiinceffiflc ex agro dornu 
reverfum Timonem hariolor> poftqvam in eo thefaurum inveniffeti 
.qvanto.ego cum R. P. CMarttmj hunc locum. Qvin nec diffiteor & me 
qvoq; poftmodum evax! exclamare, ac indar Archimedis iveti &,it 
lud ingeminare caepifife ; cum qvod ipfum Martinium haberem opd 
Cha aut Thee Chinenfium aperte docentem ad Rhus pertinere, vel ipE 
perfimileefTe,qvod antea ex Plinio, Cliifio, Dodon. Dalechampio & 
Anonymo inDod.Belgicae editionis auctore docui,noftratem effeCha- 
maeleagnum 5 feu Danicum porjffeu Saxonicum Poff/tum ut Martimj 
authoritateChinenfes non folum fraudis & impoftura accufarided qvo- 
qve illius criminis convinci qveant, ajqve ac apud Vitruvium hk 9. cap. 3, 
aurifexille hirti convincitur» qvi argento adulterarat auream coronam, 
.qvam Hiero auctus regi a poteftate, Syracufis reb us bene geftis, Diis im¬ 
mortalibus votivam, in fano qvodarn conffituiffet ponendam. 

Sed contemplemur deferiptionem Thee fruticis ,authore Martinio, 

U cujus hac funt yerJba L c. Folium Cha nominati fimum, nusquam alibi 
quam hicpraflantms eH ( intelhge inprvincia Kiangnanvulgo Nanking di¬ 
ci am) id in gratiam curiofi lecloris ac botanicesfludiofi brevibus defer ibam: 
foliolum eH omnino illi frnile, quod Rhus conaria profert, imo illius quam 
dam ejfefleciem , tantum non mihiperfvadeo, non tamenfylvefere illud,fed 
cultum esi, non arbor fed virgultum eH, quod in ramulos varios ut virgulas 
potius fefe diffundit, nec flore admodum differt, nifequod hujus albedo non 
nihil magis ad flavedwem declinet 5 aflateprimum florem emittit levi odo¬ 
re flagrantem ,fequitur bacca viridior, mox nigricans', pro potione Cha co¬ 
quenda expetitur folium primum vernum ac mollius,quodftudiose acfigilla- 
tim unumpoft alterum mam carpunt 5 mox in ferreo cacabo tenui ac lento i- 
gne aliquantulum calefaciunt , deinde fuper floream fubtilem ac lavem mani¬ 
bus propellendo, involvunt , atj s involutum iterum exponunt igni, ac denm 
conflicant, donec intortum rurfus & conglomeratum plane fecum Jit:J>uod 
fervant m vafis pleru^flanneis ab omnihumiditate dihgentifeime &e vapo¬ 
ratione cufioditum. hoc cum in ebullientem aquam conjicitur, etiam posi diu¬ 
turnam 


DE ABUSU TABACI ET HERBJE THEEf. ^ 

turnam afervationem adpnflinum virorem redit,fejp expandit , aquam o- /» 
fvavifi optimum eHjaparefy non ingrato, profertim ubi ajfueveru , ac A 
n/irc fubviridi inficit. Multis hujus calidi potus vires ac virtutem de pro¬ 
dicant Sino, qui eo noclu & inter diufre quem ifime utuntur , hofiitesfo exci¬ 
piunt. Tanta autem ejus varietas ac proflantia difcrimen eii, ut libropre¬ 
tium apudipfos Sinas ab obolo afcendat ad duos pluresfa aureos: Illi potifli- 
mum adfcnbitur,quod Sino podagram ac calculum nefciant j poH cibos fum- 
ptum omnem indigeflionem ac cruditatem flomachi tollit', maxime enim con~ 
coBiommjuvat, qvm & ab ebriis adhibitum levamen iis , novasfe ad poli 
dandum vires adfert, adeo^dr crapula omnes moleftias levatflquidem exic- 
cat & abflergitfuperfluos humores, ac vigilare cupientibus fomnifer os vapo¬ 
ros expellit, opprefionemfyfommfiudiis vacare volentibus arcet . Varia a- 
pud Sinas habet nomina juxta vana loca, eamfy quam obtinet proflantium y 
hujus urbisprodarifiimam Sunglocha vocarifolet. Plenioremfi quis illius 
defcriptionem de fideret, confulat Gallice editum R. P. Alexandrum de Rho- - 
des, qui illudfufius defcribit de regno Tunking part. lc. i^.HaBenm R. p. 
Martinus Martinius. Qyi etiam paulo ante docet, nonam urbem Lu- g 
eheu, nonas provincias Kiangnan pag, 104. tum a proflantia tum copia 
herbas Cha commendari. 

Hic aliter facere non poflum, qvam ut Vos, ViriExperientifllmi, 
qvotqvot pafflm in Europa degitis prologi Terentiani & qvidem Hecy~ 
ras verbis compellem,nempe 

facite ut veflra authoritas 
Meo authoritatifautrix, adjutrixq s (it. 

Si nunquam avare flatui pretium arti meo. 

Et eum effe quoflum in duxi maximum , 

Jj)uam maxume fervire veflris commodis &c. 

Qvi fic,dixeritis? Anne hic oculatus teftis praeter Trigautium & Alexand* 
Rhodium, priora omnia ilia confirmat, nempe Chaefle Rhun Coriari¬ 
am, aut illius qvandam efle fpeciem,cujus defcriptas qvalitates itemqve 
accidentia castera nota repetuntor ex prioribus: verbo dixerim me mi¬ 
nime dubitare qvinCha Tartarorum vel Thee Sinenfium ipfiflima no- 
ftras Chamoleagnos iit, vel Rhus herba Plinij, Danice jdom Germ- 

l 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

Q $0|?/Belgice ©a$<l di&a, prafertim cum vel prioris fecuii Botanicorum 
Pater atqve princeps celeberrimus Car olus Cluflus in autlar. exoticor.lu 
bror.p.m.376. liqvidififimisverbisaflferuerit, fe ex figuris quorundam. 
Sinenfiumlibrorum, qvos mercatores, qvorum res in India orientali 
verlantur, ipfi lofepho Scaligero ac Petro Pavvio dono dediflent, tametfi 
rudibus & craflfa Minerva expreflis, animadvertere potuifle, multas 
plantas apud Sinenfesnafci, iis qvx apud nos reperiuntur, valde fimiles 
&c. Qvod interim magnum pro me argumentum; probabile efle,nec 
ipfamChinam carere noftrati Chamseleagno Tartariae conterminam. 
Doleo autem & qvidem vehementer, qvod cum DN .MurtinusMminij 
cis pauculos annos ex Norvvagia hac in Imperium Romanum conten¬ 
derit, ut fuper laudatus R. P. DN. Mblmannus mihi retulit,mihi illius huc 
adventum non innotuifle,cajteroqvinipfum ceu alterum & Germani¬ 
cum Uly flem fimili humanitate invitaflfem, qva Syrenes Homericum, 
Cic. interpr. 5. deflmb.pag. m. 153- qvarum haec eft cantilena Ivaviflima; 

0 decus Argolicum , qvinpuppimfleti is Ulyjfes 
Auribus ut noflros pofis agnofcere cantus I 
Nam nemo hac unquam efi transvetlus carula cur fu 
Jfiuinprius adjliterit vocum dulcedine captus 7 
PoH varias avidofatiatus peti ore mufls, 
qvo ille awnvvis unius horulae qvadrantulo, omnia illa me longe redius 
docerepotuiflfet (verusprofetlofermoesi, quemplericpartifices in ore ha- 
bent-, quod non idem Jit , nej fimilea viva voce difcere , & ex libro legere 
Gal. inquit lib. 6. de compos.medicfecund. locos cap. 3 .p. 627. ) qvam qvae e- 
go ad pracmorfos calamos ac ungves, ja&one me ? folam rationem fe- 
cutus, meditatus fum; cujus tamen mei ftudij me nec dum poenitet; 
maxime cum ex Cornei. Tacito 15. annalium p. 375- confiet ; Multa expe¬ 
riendo fieri, qua fegmbus ardua videantur. Sic audendo atqve agendo 
rem Romanam creviflfe: Legendo atqve tentando Columbum Ameri- 
cam detexiflfc palam eft. & qvem eruditorum fugiti, Par Mathematico¬ 
rum incomparabile, Copernicum & incomparabilem Heroa, Patris fux 
Daniae ingens decus ac ornamentum, Illujlrem Tychonem Brahaum , feu 
qvorum 

i Gloria 



DE ABUSU TABACI ET HERB/£ THEE'. 

- Gloria, ad Herculeas innotuit usq^ columna *, 

majoribus noftris non invida folum, fed qvoqv e inaudita, ingenio & 
pervicaci labore in Matheli, & inveniffe, & demonftrationibus Mathe¬ 
maticis confirmaflej cujusmodi in arte noftra non dantur, nec qvis- 
qvam (ignofeat mihi hic loci Argus Philalethes ) a me, nili rana gyrina 
fapientior lit, ut proverbium habet, exiget. Ut taceam, illufirem Hojfi 
mannuminparaleipomenis offianalibus, dum illius ftudium integre in in- 
veffiganda mineralium aqvarum natura, invdHgatu perdifficili verla- 
tur,cap.ult. pag. <596. le tueri adverfus hoc genuS hominum videri, his 
verbis: ita moris esi inforophilofophico ; hoc esi Platon. Arijlot. Gal. 

ommum fdpientum,probabilia quis dixit, fatis esi. Sed praffifeine dixerim» 
ac pace i?.?. Martmij fiat,ceu cujus praclareeruditioni meritiffimo ali¬ 
as affingo, qvod tamen paucula qyajdam in deferiptione herbas Thee ne 
remorentur. Nam non capio illa, qvod Rhun coriariam illam (no¬ 
tandum Matthiolum?Bauhinum, Hoffmannum nolle differentiam in¬ 
ter Rhun coriariam & culinariam, qvamvis Gal. inter eas diffinxerit,in- 
tercedere, qvae Cha aut Thee alias Trigautio & Rhodio appellatur) no- jj. 
liteffefvlveffiem, fed exiylveftri cultam faciat ( id eft ut ego accipio , ftu- 
diose eamexcoli a Chinenfibus) neceflario aliqvot jugera occupantem, 
maximeqve luxuriantem. Qvod li vero folum verbulo meminifiet 
myrti,conjicerem BNxMartimumfecutum alios Botanographos, exclu¬ 
dentes ex myrtorum verarum conlbrtio, myrtum Diofc. fylveftrem, in 
officinis Rufcum aut Brufcum didam (de qvo Deo volente in qvarta 
claffemeiQyadripartiticonvenientilpcoagam)nomine fylveftris Ru- 
fcum intelligere. Sic Incomparabilis Florentinus Secretarius Marcel¬ 
lus Vergilius in eruditifiimis commentariis Diofc. lib. 1. cap. I 32 .^ 4 ^,i 43 . ; per- 
dode demonftrat, inter illum & myrtum veram ingens difcrimen exi- 
ftere,inqviens \quaa Plinio & a nobis fativa myrtus hoc capite ditiaeft, 
nullam habet ut in eat er is plantis confit ionis aut loci rationem. Nec quia,* 

aut artificio humano , in hortis confit a melior efcat, aut quia incultis defertis- 
que locis proveniens , hoc tantum aha afativafit , eo difcrmine in dictita eB, 
fed quod toto genere ab agrefti , quam Grati oxymyrfinem , Latini Rufcum < 
vocant, diverfa,eo nominis honore a DiofcoridePliniofy&anobisornari de- 

l z buitv 





SIMONIS] PAULLI COMMENT. 

hmt ! rtifco enim comparata myrtus mitior , & quod. Graci dicunt $v*p&e8.£. 

Ia enim cufpidafisfoliis , vulnerans magis quam pungens,affertor & indomi¬ 
ta merito habenda fuit:qualis autem Rufemfit, & cur agreftem myrtum ve¬ 
teres eam dixerunt,cum de oxymyrfincagetur, certmspatebit &c. Cujus, 
modi cenfuram nec dum unquam fuftlnuiffe noftratem Chamaelea- 
gnum, fed femper eam,vera: myrto, aft cognomento fylveftrem,fuiflfe 
annumeratam, aBotanographis recordor. Qyod vero eam cclebra- 
tiffimus Martinim cultam nominet, atqve adeo ea non fylveftris, fed 
hortenfis videri poflit frutex, puto non nifi K3^^?tmthoc epitheton illi 
competere: Neutiqvam dubitans, qvod cum fagaciflimiSinenfesack 
vertant; adeo inhiare nos Europaeos ufui aqvac Thee, & qvafi fitire eam 
ficcis faucibus & lingvaafpera*, ut pofthabitis Europaeis medicamentis 
prasftantifiimis, omne praefidium longaevitatis in Thee, una cunr Sinis 
collocemus 5 qvinlucricaula (cujusChmenfes funtcupidifsimi,ut A/^- 
timusmt docuit) Chinenfes illi non minori ftudio aut folerti cultura,. - 
__ fylveftrcm hanc myrtum, aut Rhun Af^//»//fuffruticem aut virgultum 4 
0 excolere occipiant, fpontcfua alias & ruri fuccrefcentemyaut in China 
natam, qvam nos Europaei vitem obvinumyPerfae morum arborem ob 
fericum; Galli Galliae Narbonenfis ac Provinciae fruticem Ilicem cocci* 
geram ob coccum baphica, Tabacum plantam ob fumum nobis Euro¬ 
paeis vendendum rMegapolitani mei & praefertim Brandenburgenfesi 
iLupulum ad coqvendum optimae nota: Roftochicnfem eerevifiam, lom 
ge lateqve per totam Europam olim divenditam: Bambergenfcs gly- 
zyrrhizam, quae Hilpaniae bonitate non cedit 5 Silefij ac Alfati rubram v 
tindorum,ad rubro colore tingendos pannos; Thuringilfatidem coe* 
ruleo&c. Sed cum Tngautius antea non fine ratione fubdubitarity 
non impofibile videri , etiam Thee in Europaisplagis fuccrefierepojfe ; (• ve* 
Iim benevolus leftor non fugiente oculo haecleg xcfsllexander Rhodius 
id tanto cum apparatu a Chinenfibus, qvanto Europaei vindemiarum’ 
tempore occupentur, colligi affirmat (unde fuperiusintuli jugeraali-- 
qvot veluti eo, Thee nempe confita confpici)ipfi decernite, anne ratio¬ 
ni & loquendi modo vulgatiori congruentius, Thee appellare , aut efie 
fylveftrcm fruticcnvqyam cultum j.ita.ut fint opgofita vocabula: fed 

no$ 



DE ABUSU TABACI ET HERBAi THEE'. ^ 

non diffiteor hic in Eurqpa quoque nos dicere excolere vineam, Vifteo 
ipfx cum vix hortenfes fpatiofa fatis fpatia occupantes, appellari vel 
pofsint, vel debeant. Verum fatis de verbis altercatus fum cum Mar» 
tinio. lidemChinenfescum fingulafolia (eodem tefte )feu unum poH 
alterum , eaifc non omnia,fed folaprima, verna & mollia (unde colligo ma¬ 
xime difpari effe forma ab oftivis,qiiod quoque in no lirate Chamadea- 
gno ©bfervatur, ita ufVerna oftivis difsimilia mollitie, laevore, colore 
Snt) manu carpant, mirum nemini videri debet, fi Chinenfium Cha* 
madeagnos, feu ipforum Thee, nofirate Chamoleagno, aut omni Eu¬ 
ropaea ht mitior, nobis ( quod ad naufeam usque repetivi) nihil eo* 
ruiii obfervantibus, vel in colligenda vel ficcanda,vel coquenda noftra- 
ti Chamsdeagno, illi quae fhidiofifsimeprocurant, & mox in ferreo, ca¬ 
cabo tenui ac lento igni calefaciunt aliquantulum , dem fiupra for eam fubti- 
km ac lavem manibmpropellendo involvunt, at % involutum iterum expo¬ 
nunt igni, ac ienuo confricant,donec intortun?rurfm& conglomeratum pla¬ 
ne ficcum fit &c. Hinc quoque ufu venit, quod noftras Chamoleagnos 
in calida macerata, non eundem colorem, odorem, faporem, minime f* 
tamen ab iis diverfos effedus habeat, fed fecundum magis & minus fo- 
lum eos variare, ac easdem qualitates in ea quidem, fed jufto intentio- 
res, quam in Chinenfi Chamoleagno feu Thee, deprehendamus. Eja, 
facite ergo, obteftor vos, me primo monitore, per communia quae mi¬ 
hi vobifcumfuntftqdia, ingens in emolumentum totius Europae ,. &> 
reiherbarize incrementum (q uo nomine tamen a vobis Ego 
nec mi aurumpofio, nec mihipretium dederitic) 

Jubetote,.imperatote pro imperio, quod in pharmacopoos mecum 
habetis (quorum alias aliqui usque adeo fapienti potentes funt, ut no*- 
rint fcilicet,quomodo Jupiter Junonem duxerit,ipfis Medicis una cum? 
fuperbis barbitonforibus fefe proterve proponentes) ut Pharmacopoi 
vobis obfecundent, ut obfervatis omnibus circumftantiis,aut fi illi vo¬ 
bis erunt immorigeri,potius eorum Rhizotomi aut Rhopopola; it a de¬ 
inceps Chamoleagnum Europaeam tradent, ut admiranda curiofitate, 

& improbo labore Chinenfesfuum TheejNec dubito,quin Deofortu- 
nantufimilesaut eosdem effeduscoteris paribus edat, fioftra Chamsc- 

I $ leagnosy 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 
q leagnos, quam C hinenfis. Secus enim fi quis faxit, qui eosdem effedus 
ab unaeadeq; herba cxpedet, praffertim fi altera primo Vere, altera fera 
«flate, altera domi arte, altera ruri Solefub ardente ficcata, altera her- 
befcente viriditate, altera fulphureo rore rofcida, floribus ac femine 
praegnans legatur. Hinc cedro digna illa fummi philofophi, ac ad A- 
nfiotelis flmam pergentis Scherbij lententia efl ; Nempe ubicun% multa 
concurrunt ad unum effcttum,ibi omnia oportet ex aci e fmt eadem. C uj us 

beneficio folvi pofle putat pari fama IWu&xis Hoffmannus difficultatem il¬ 
lam, quafape nobis objicitur in individuis, in quibus nulla apparet adfenfum 
differ entia, cum m efjeclufit maxima. Nimirum hoc eH illud', quod facit 
proprietatem quam vocant individualem , nullo calamo, nulla lingva dicibi¬ 
lem. Hanc memini ( pergit Hoffmannus) Praceptorem incomparabilem 
DN. Phil. Scherbium exponere hoc fimili ; Facit fufor aliquis viginti tintin¬ 
nabula, ex eadem materia , in eodem typo, eodem loco & tempore , nc% tamen 
ullum illorum habet fanum, dteriprorfusfmulem: qua caufa eH? Artifex eH 
idem, materia eH eadem, ignis eH idem, typus eH idem, omnia conffnrant ad 
J) eundem plane effeiium: nef tamen idem plane eH effeci us. Et tufi oculos con- 
fulasfitaclumfipondmfi ali a,non dixeris ullam effe inter omnia tintinnabu¬ 
la differentiam: differentiam tamen effe arguit fonus. Sunt quadam (ajebaf 
Praceptor)qua netfefcnbipo fiunt,ne dici: & tales funt differentia ifla.Forte 
no efl aquabilis materia crafiities,quodignis no aquabiliterpervaferit omnes 
particulas. Forte non eHfuperficies utrobif aqualis,quod materiafu filis jam 
effet aliquantulum refrigerata. Forte alia funt.Nam mfi omnia concurrant ad 
exailifiima amufiim,non fit idem fonus drc.&c.et hac libuit mihi hac occafio- 
ne afferre,ut minuam tantum admirationem, Hoffmannus inquit in Com- 
ment. lib. VII. de V.P.No.444-quem vide; itemqueillius inftitufio- 
nes Med. lib. V. cap. 27. §. 5. Ego vero ideo hxc Hofimanni afferre volui, 
quo fi forte quis C hamaeleagnum noftratem,feu noftrate aut Ger-. 

man.$Poft/vel denique Belgarum ©agd/ in quibusdam accidentalibus 
differentiis, effedu differre a Tha Tartarorum, vel Thee Sinar um, ob- 
fervet, ne is illico in dubium vocet, an frutex fit ejusdem fpeciei cum 
Chinenfium Thee, quod hadenus mihi probandum incubuit. Efl 
ergo & manet TheeChiniticum, & Chamadeagnos noftras unius ejus- 
demq; fpeciei frutex, cuj us caufa, nos yedores Per 



DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. 

Ver varios cafm per tot difcrimina rerum 

Tendimus in Chinam 

caput bonas fpei( pene dixiftem) bon® mentis promontorium praeter 
vecti, tot ®rumnas fuftinemus, quater /Equatorem fubeuntes, bis in 
Indiam euntes, bis ex ea reduces, ita, ut animus illarum meminifie hor¬ 
reat, quibus fuftinendis vix Hercules impiger fufficeret, ob quas revera 
dici nos pofliimus, ja&ari nos mari malorum omnium. Quid autem 
ex ea reportamus domum ? certe non atireum vellus; fed foliolum ha¬ 
ctenus ignoti fruticis, minime quod hic in Europa iis viribus aut quali¬ 
tatibus pollet, quam quibus fefe Chinenfibus in China commendat; 
multis parafangis cui noftras Europaea Betonica eft praeferenda ;Thee 
vero ipfum deinceps ubi Chamaeleagnos noftras magis magisque incla- 
refcet, non magis opus habemus hoc feculo ex China petere, quam ex 
Afia arum, ex Ponto abfinthium,ex Creta Scordium, de quibus fuperi- 
us ampliter actum eft. Sed tandem claudendi funt rlvoli, qui in hunc 
B otanicum influxerunt largiter. 

Ultimo reftat, exponam quibusvirtutibus maxime fefe commen- 
det Thee, ipfl pro Europaeis plantis, ut vulgus putat, Angularibus, quas " 
dico nullas in illo Cingulares reperiri, quas non participant Europae® 
plantae. (Nam vitam prorogare pofle, fabulae Chiniticae aut gerrae ger¬ 
manae funt, ut paulo ante innui.) C ompendifecifle autem illius virtu¬ 
tes prae caeteris videri poflunt Aiexand.Rhodim ac DNsJMartinius easque 
veluti reftrinxifle ad tria capita: & pruna illius virtutum eft, ut Alex.Rho- 
diw tefiami, quod caput levet, reprimatque vapores fSeeunda eft ventri¬ 
culum roborare: Tmia renes calculo & arenulis expurgare; quas Mar- 
tinius hac ferie recenfet, inquiens: hujus calido potui potifsimum ad- 
feribitur, quod Sin® podagram ac calculum nefeiant C ut jam pridem ex 
textu Martinij conftat)ac poft cibum fumptum omnbn indigeftionem 
& cruditatem ftomachi tollat: Quin & ab ebriis adhibitum levamen iis 
novasque ad potandum vires afterat,adeoque&crapul® omnes mole- 
ftias levet, fiquidem exficcet ac abftergat fuperfluos humores, ac vigila¬ 
re cupientibus foporiferos vapores expellat, opprefsionemque fomni 
ftudiis vacare volentib us arceat. H®e ergo omnia inpr®fcns accura¬ 
tius 


> C\ 


SIMONIS PAtILLI COMMENT. 
tius examinanda funt; Qua: vero hic de illius qualitatibus temperiem 
fequentibus afferantur, ea iterum fub incudem non revocabo, qui fupe- 
riusdefendi,totafub dantiagratutfieffe Thee cerebro, fed docui quo¬ 
que ex lingulari & rara obferyatiqne, betonicam eiusdem effe geni), aut 
indolis. 

Primo tribuitur Thee quod crapulae moledias levet, fiquidem cx« 
ficcetac ablkrgat fuperfluos humores.(loquor cum prioribus recenfitis 
authoribus ) eadem depraedat betonica; ad quod foporiferos vapores 
expellat, oppreflionemque fonini (ludiis vacare volentibus arceat, tale 
quid de myrto vera frequentius, quam Betonica traditur,ut ex prioribus 
condat, quamvisetiam ipfa betonica, ut mox palam fiet, adverdis ebri¬ 
etatem commendetur. 

Secunda Thee in aqua calda macerati virtus ed, ventriculum ro¬ 
borare ; roborat & quidem infigniteBetonica ventriculum. 

Tertia renes calculo & arenulis expurgare; hinc ut CMartiniuslo- 
quitur, Sinenfes podagram & calculum nefeire$ infigniter & Betonica 
J) renes calculo & arenulis expurgat, quod dum facit etiam una a podagra 
& arthritide nos praefer vat. Caetera; qvaiitates Thee, quas ex aliis au¬ 
thoribus fuprarecenfui, me non morabuntur hic loci , diutius ut com¬ 
parem cum Betonica:fed fi volupe cd Tibi,hidoriam Betonica;, mi 
Quadripartiti evolve, & Antonii Mufa libellum de Betonica Lc.illiin- 
fertum replica, qui tedatur Betonicam tantum poffe effedu, ut et¬ 
iam feptem & quadraginta morbos remediet, licet fieri poflit, ut o- 
mnibus vitiis prodede queat, quod nondum affeverare de fiio Thee 
Chinenfes aufi funt. Longe ergo laus Thee Afiatici infra Betonica; 
Europaea; fubfidet- Author vero tibi Antonius Mufa ed loco citi- 
to§.$t,Ne fias ebrius, Betonicampriusfumas ; (prohl qualem laudo Yi- 
rum, nonerronei\ Medicum, aut Receptorum confcribillarorem, com¬ 
pilatorem vc, aut pharmacopaeorum ac C hirurgorum mancipium, ut in 
programmate meo, de Regia; ac Nobiliffimae Artis Medicae abufii cum 
Celeberrimo Arnifao Mari Agrippa ipfius Cajaris Augufii generi Archia¬ 
trum, cuique tede Svctonio pag m. 102. cum Augudus illius opera ex an* 
cipitimorboconvaluiffet, ftatuamserecollato,juxta fignum Alfculapij 


DE ABUSU TABACI ET HERBdE THEE'. 

{latuerant) quibus verbis reflatur Mufa prohibere crapulam, & per con- 
fequens a fomno nos vindicare, tota fubflantia fua, uti puto, asque ac 
Thee cerebrum reficientem.. Atque utinam magni ufus & inultae ex¬ 
perientiae hic Caefarius Medicus nos docuiffet una ad expellendam ebri¬ 
etatem, ufurpandi Betonicae modum, tum demum Europaeis omnibus 
perfuaderipofiet aut certe iis, qui prsefupina negligentia fnperfedebum, 
usque adeo accurate vel colligere, vel a majufcul is foliis minora & tene¬ 
riora feligere, vel artifkioseexiccare, contorquereac conglomerare fiye 
manibus,fivedigitis, Chamaileagniaut myrti noftratis folia, ac fiium 
TheeChinenfes,ut non failidirent, noflratis Chamaeleagni foliorum » 
decodum,fruticispraeftantiflimarum virtutum, utex prioribus conflat; 
vel fi obiiinate ali) protererent, ac conculcarent noflratem Chamaelea- 
gnum,au£ fibi metuerent ab illius ufu, (qui tamen per fecula clarus inca¬ 
nuit, praefertim apud noftrates & inferioris Saxonis cives & rufticos; 
Theecum novus fit) Betonicam iis maximopere commendari, eamq; 
Thee veluti (iiccenturiari ooramodifiime poffe auguror. Verum fi 
Medicus Europaeorum alicui, imb infimae fortis homini, v. g. cerdoni, g 
Lanioni, fulloni, carbonario, falfamentarioimperaretBetonicamina- 
qua macerandam, eamque poft dein nodu interdiu firequentiflime 
( ut Martinius de Chinenfibusperhibet) caldam propinandam, nas ille 
indignaretur, dicerctve,torvetuens, fervaret ipfe fibi balneariam iftam 
aquam Medicus; er mltt fauffen/wufle a eg fef6et tfcoblju 

tttym/vnb Nvm tfttt er Him 01 af>f mv angebeuponnorfim. Ego ve¬ 

ro quid dicam, aut commemorabo ? Thee bibendi aut ejus utendi mo¬ 
dus foium quia novus, imo ipfortimChinenfium Patrum aut avorum 
memoria incognitus aut ignotus, quia exoticus, quia peregrinus,& quia 
ex Alia in Europam immigravit s hinc Europaeis civibus, fummatibus 
Viris atque infimatibus, decodum Thee, ilLorum palato adeo gra¬ 
tum, quafi nedar vel biberent, vel Ambrofia, aut ipfa aetherea vefce- 
rentur aur&, ingrati, amari, & fubaflringentis quod eftfaporis. Idem de 

Chocolata Inda & Cahvvas Perfarum aqua afferendum efl,& haec tria 
decodapalato noftro vulgo alias non gratiora funt, quam vilium pyro- 
rum Europaeorum decodum, < 5 c ut verbo dixerim fcnt> fdjmecfen bag 

nnafte nid» befrcr/afg <me #oc&wiffdjc oiw 6uppe. 


Hie 


> M 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

£ Hic vero loci, cum Medicinae Candidatis paulo fuperiusdfe choco- 
Utd Antonij Colmeri de Ledesma opufiulum legendum commendarim> 
eosdem expedare a me mihi videtur, paucula quasdam de Cahvvae a- 
quae praeparatione & ufu plerisqve illorum adhuc ignotis afferam, qui¬ 
bus perlubenter gratificabor, praefertim cum, qvod ego fciani £ nemine 
five Botanicorum, fiveMedicorum,exinftituto*fed fparfim , & in¬ 
tercise folum Cahvvae hiftoria tradata fit ;qvos moneo hoc loco me¬ 
minerint non folum Chocolatas,fed qvoqve Cahvvae potionem parcius 
comendam,praefertim delicatulis,(qvamvisutriusqve vires & qvalitates 
non ab dodis & rudibus in reftionibus, aut foece plebis infimae, fed vel 
primariis civibus maximo commendentur opere 5 ) Qvippe Hieronymus 
Benzoy qvi tefte Dalechampio lib. XVIII. Hiji. generaLplant. Lugdun.edit; 
cap. XCIII.p. 18^7. miles aliqvot annis in novi orbis, feu Americae pro¬ 
vinciis vixit, teftetur: Porcorum eam venus e(fe colluviem , quam homtnim 
potiorlem , qvi cum Nicaraguan in America provinciam peragraflet, plus 

— qvam integrum annum ab tali lora abhorruit i fed cum ipfi vini copia 
non efiet, ne femper aqvam bibere cogeretur, alios imitari didicit. Ea 
fapore aliqvantulum amaro fatiat & refrigerat corpus: minime tamen 
inebriat, haec praecipua & cariflima merx earum Regionum eft, rteqve 
qvicqvam aliud Indi majore irt pretio habent, ubi qvidem in ufu e&.vid. 
in hanc fententiam etiam Caroltim Clupum Ub. z.exoticor. cap. 29-pag. $6; 1 
itemqve K^Anonym. auttarij in Dod. LAuthorem. Sane ego cuni Benzo- v 
ne ei piiram aqvam longe praetulerim, aut bibere malim qvam hoc in¬ 
gratum Kcdfxa. i Jpuo <eque ac Cofpitemcp Thee Europaei, modo vellent, ci¬ 
tra ullam jaduram valetudinis carere poffent. Atqveutinamvel fingti- 
lorum, vel omrtium horum ufu & praefertim nimio eam non irent cor¬ 
ruptum, medicamentis diverfarum partium & totafubffantia agenti-; 
bus, atqve adeo non ratione, fedtefte Gal. per empiriam inventis. At- 
qve haec & fimilia faciunt (qvorum etiam mentiortem feci in hiftor. Ta¬ 
baci) qvod hoc feculo vel omnino ndVis Vel contumacioribus corripia¬ 
mur morbis, de qvibus irt commentariis veterum nihil relatum eft. 
Hincprudentiffime Ncpras Bartholinuspolyhpor, loco paulo ante ex 
Cometa illius praeclariffimae eruditionis citato praecipit: pag.146. Pro-, 

feriben- ‘ 



DE ABUSU TABACI ET HERM THEE'. 

fcribenda ejfe aromata , bellorum in Europa efin corpore incendiorum caufa. 
Per vices verofoliis colutheafumaria-, naflurtio efcfangvinem ejfe emun¬ 
dandum. Antidotum eligendum familiaris ufus, non Theriacam , cujus ad 
faba magnitudinem manefumebat ANTONINUS Imperator , nec Mithri - 
datium, quia dr calore nocent , & nobis aliena ; fed confervam Rofarum no- 
Jlrarum , Rob fambucinum, eleiiuaria CalenduU , c Jkorum Norvvagicant 
&cat er arum herbarum inquilinarum temperamento noftro convenientium . 
Sed didudius tradari ea hie loci non poliunt. Verum ufus herbas Thee, 
fi recens ex China in Europam inferri pollet, prae reliqvis duobus medi¬ 
camentis Chocolada & Coffi tolerandus adhuc elfet ; aft Coffi minime 
Omnium, ceu cujus decodum Chavvae, corpora, animosqve Per far uni 
omnino effoeminat, qvos cum imitamur, hoccine eft indurare corpora. 


?8 

A 


qvod. ftudium in Germanis nobis tantopere olim JuL Cafar, & Cornei. 
Tacitus praedicarunt ? 

Ex fuperioribuscum de abufu Tabaci agerem, notum ex Viganem 
libro de moribus Turearum Amiirethem IVtum Orientalis imperij Ty¬ 
rannum ideo fubditis fiiis capitali edido interdixifle omnem Tabaci u- B 
fum, qvod veritus fit, ne nancifcereturfteriles fub ditos. Et nOs Euro¬ 
paei incauti ob ufiim Cahvvas aut Coffi aqvae,aut decodi pergemus,ut 
ita dicam emafculare nos mftar Perfarum, qvi fterile conjugium foecun- 
do praeferunt, longe Europaeis, Tejle Oleario , libidinofiores. Qvi vale¬ 
ant, & fuum fibi Coffi, aut Cahvvae aqvam habeant, forbeantad latieta- 
tem usqve, dum inepti conjugio fint. Sed de hoc admirando effedu 
mox iterato agetur. 

Caeterum cum apud laudatos authores h c- Cacao-five Caca vate 
frudus, qvi amygdalas reprsefentat ( hinc Bauhinus in pinace p. 442. ar¬ 
borem illius appellat amygdalis fimilem Gvatimalenlem) & bafis me¬ 
do recenfiti feu Chocolataseft, figurae aut icones latis graphice 

jcoelatie fint, imo etiam easdem apud Tabernamont. lib. 3. cap. XVI. p. 1338. 
ultima feu Anni 1664.. editionis exftent, fuperfedco lubens nove eas cae¬ 
landi ftudio 5 qvi contra potius dedita opera, id ftudui, cum femen Bon 
vel Ban, qvod&BunavelBuncho, imo&Bunca etiam dicitur, feu ex 
Hvo potius Coava, Caova, Cayye, Choava Cahvvae, (qvi procul dubio 

K 2 corru- 



SIMONIS PAULLI COMMENT, 

£ corruptus,Coflfe, vel Coffi Gallis, Italis,Britannis, Belgis ac nobis hodie 
audit) paratur, neqve Dalechampim lib, cit. cap. 31.^.1794. Clafms lib. cit „ 
cap. 31 p, 236 . ne% Anonymus mDod. Authorpag. m. 1144. id femen omni¬ 
bus numeris abfolutum aut exafciatum nobis exhibuerint, ut ego ad vi¬ 
vum illud depingendum ac fculpendum curarem, atave ita illius ico¬ 
nem laudatorum authorum (ubftituerem-.qv.nn B.L, inter alios frudus 
herbarum ac fruticum tolia,pofthiftoriam Cochlearia; met Qvadripar- 
titi Botanici Claffe tertia, reperiet No. XI. XII. & 11.12. 

Sed qvaerat ex me Medicina Candidatus, ad qvamfimplicium 
claftemhxcplanta referenda,an ad herbarum vel arborum, qvae Bon 
femen profert ex qvo Chawse aqva paratur: cujas etiam celeberrimus. 
Olearius lib. 5. ttmerarij Perfici cap. 17./?. 5 97-mentionem facit': Sane rei 
herbaria: imperitus, facile eo abiret,- ut cum ille id cum (emine frumenti 
Turcici, feu frumenti Indici MaysBauhino didi vel etiam noftrate triti¬ 
co comparet, fcifcat efle herbam, cum tamen non, fed arbor fit, cujus* 
haec funt verba; b<m vtobacf trkufcn (>abm£e (nempe Perfre )b«jj fKfffc 

T) fcbwarfte QBajfct Chaws ar^bafb surbanb. fuu§rucfc?/fb fk auf & 

ber befottuncn/an ber fubftantz b<nt ^urcftfcbm an dufjerhcfjet ®e |Ult 

ttnfaon QBrifcm nicfjr un&jnlid)/ <m grofle aber cm<r $tkefifcfjen SBobnen gfttcfi/ 
Sibi nCite .Kfrnet btaren ob<t brennm |te bielmeJjr tn tfoer micfenen 
Jpfannen/wben$ fUm/fechen te tmb mnefen ba$ ^afjfer / te bKmbtgert 

*>nb vnanmufyngen ®cfcf)macf. foB fefrr tMm / bnb Ut #fcmtr tmfrocbfbar 

madKn/btjjt&fgen te bic meijlen mncten. S 5 knn man aber fo(#<$Chavv;e^# 
ferjunidgebraiKhf/fdesbicfletfchlicbc^egterbegan^auplefcfem. Hsdenus 
ille, qvod antem femen Bon vel Ban ex arbore ipfr cognomine, & fui 
generis colligatur, unicus nobis inftar omnium oculatus-te ftis eft inclu- 
tiflimae famse & immortalis nominis Projp. Alpm. li%. de plantis Agyptiis 
cap. \6.pag. <53. qvi in/Egvptoaliqvot annos Medicina m exercens jrhanc 
arborem vidit in Viridario Haly Bei Ture a, cujus integram deferiptio- 
nem, illiusqve iconem 1 . e itemqveapu ^Ebradunenjes Herbarios Tomf> 
primo lib. 4-to. Hijlor. piantar univerf.cap. $.p 422. repedes. Cum ergO 
Alpinus hanc arborem cum E uonymomoftrate comparet, ac ei (infriem, 
efle doceat, hinc incomparabilis Botanicus Cafparus Bauhinm inptrnce fuo 
#- 4 2 8 - qvarto feu ultimo loco inter Euonvmi (pecies collocat, & eam 

appel- 



DE ABUSU TABACI ET HERM THEE'. 

atppellat ■ Euonymo fimilem /Egyptiacam, fruttu baccis laurifimilem , Em 
vel Ban ex cujus femine /Egyptij potum Coava conjiciunt . Qvibus ut fanc 
hic frudus fimillimus cft,figuram,corticem illiusq ve colorem fi fpedes; 
ita longe magnitudine baccis 1 auri cedit. Qvi meo arbitratu omnium 
optimeproincum femine admirabilis Peruvianas deinceps comparari 
poterit, illi in omnibus fimil limo; cujus decodum orientales Nationes 
/Egyptij, Tureae, Perfss ad roborandum ventriculum frigidiorem, adju- 
vandamqve codionem ; & ad auferendas vifcerum obfbudiones, item- 
qve in tumoribus hepatis Keriisqve frigidis, ac antiqvis obftradionibus 
felici cum fucceflu multos dies experiuntur. Qvod etiam,eodem Alpi¬ 
no tefte,uterum refpieere videtur: ipfum enim excalfecit, obftrudiones- 
qve ab eo aufert, fle enim.in femiliari ufu cft apud omnes /Egyptias A- 
rabasqve mulieres, ut femper, dum fluunt menfes, ipforum vacuationi 
ufus hujus decadi ferventis purgata corpore multis diebus utiliflimus 
fit. vid Alpinum. Obiter autem noto, ob hos effedus, (,uti Perfe pu¬ 
tant* ut exClanfifi.Oleariod odi furnus ) minime Cahvvas aqvam eos fri- 
gefecere nifi qvoqve agnumcaflum, etiamfterilitatem inducentem, fti- 3 
gidaefle temperie dicamus. Sed mox enodabitur hoc dubium. O- 
ptandum V erbeekb etri m ojohanni VVeslingio tam licuiffetefle felici, et¬ 
iam in x£gyptoqv i peregrinatus eft,ut in viridariis Aegyptiorum arbo¬ 
rem hanc confpexiflfet, & nas ille accuratiorem illius defcriptionem, 
qvam hadenas defideramus : , nobifeum communicaflet ! Qvi in com¬ 
mentar, modo laudati Alpini pag.21. teftatur,fi*udum illius ex Jaminfeu 
Arabia feliciori in Aigyptum deferri, & potum ex hujus decodione pa¬ 
ratum in aliqyot mille tabernis in urbe Memphi divendi,, qvem vide; 
itemqve Profperi Alpini librum fingularem de 'Jfrfedkina 2 Egyptiorum 
liL 4* cap. 3 .p. 123. b. ubi dc decodis, qvibus Aegypti) tum infanis,tum in 
aegrotis corpori bus utuntur, agitur, & qvi dem primo loco decodi Cho- 
avas didi, ex tunicis feminisBon; fecundo ex femine torrefedo & con- 
rofiO; p reparationem latis, accurate deferibit, qvod frumentum, fecale, 
hordeum aduftmn Europasum, vel etiam pife nofuratia in prunas conje- 
da ac uliuiata redol et. Defendit autem per dode Alpinus, modo di- 
dafemina Bon, ex duplici fubflantia, altera crafia & tenea, qva cogunt,- 





SIMONIS PAULLI COMMENT. 
etroborant; altera calida in tenui fubftantia fundata conftarc, qva cal- 
^ facibnt, abftergunt, obftrudaqve aperiunt. Qvae ut ficcare valde con- 

cefferim, ita cur iniisdemfrigiditas modice praevalear, ut Alpinus vult, 
capere non poflum. Tota enim fubftantia ea agere, & ratione falis & 
fulphurisutriusqs generis modo rccenfitos effedus edere, rationi valde 
probabile videtur i ob ingratum nempe cum odorem tum faporem.Sed 
corrigi hic faccharo traditur. Sic eft. Nam Weslingius docet, non de- 
ejfe, qui Caccharopotionis amaritudinem diluant,nucleumfafrutfus integrum 
faccharo incruftatum inter bellaria fua debellent. Neque id m/Egypto tan¬ 
tumfed& finitimis etiam vafii illius impenj provinciis ufu fiequentipmum 
exiftit. £>u& res drpretij magnitudinem induit, & inter Europaos utilif- 
fimt alio quin medicamenti raritatem efficit. Qvorum pofterius, nempe 

quod Europaeis utiliflimum hoc fit medicamentum, Weslingius defen¬ 
dat, non ego, qvi diverfus ab illo abeo. Sic non folum Cahvvae aut 
Colfi decodum, fed Chocoladae, deniqve herbae TheeEuropaei condire 
faccharo inftituti funt,manifefto argumento, non tam eos fol licitos dfe 
indagent, qvantumadverfusrecenfitos five morbos debellandos , five 
D ad confervandam valetudinem omnia vel fingula haec valeant,qvam ut 
folum ad recenfitorum Afiaticorum & Americanorum confvetudinem 
fallendi temporis, coelum palati autfauces decodo fachari edulcari ti* 
tillent. 

Sed Theephilorum qvis, (nam ad illos me in praefens recipio) 
mihi hi£ regerat: Tune recordaris Tulpium docuifte, ipfos Chinenfes in 
infufoThee pauca falis faccharive grana diluerer* Probe,inqvam,horum 
omnium, Te etiam mc non monente, recordor; Verum hic non q vana¬ 
tur qvid fiat ? fed qvid fieri debeat, non qvid gulae inferviat, fed qvid na¬ 
turae conducibile, five ad confervandam bonam, five ad corrigendam 
adverfam valetudinem. Qvam redeergo Chinenfes in fufo Thee fac- 
charum remifeeant, ipfi viderint, falem non improbo at faccharum o- 
mnino. Qvam peflime vero noftrum Europaeorum, & praefertim Se¬ 
ptentrioni fubjedorum valetudini confulatur, dum finapi& embam¬ 
mati ex aceto & Raphano majori, faccharum remifeemus, qvo praefer- 
vemur ^fcorbuto, hujus ingentis erroris mentionem feci in hiftoria Si¬ 
napi, 



DE ABUSU TABACI ET HERM THEE' 43 

napi, in Clajfe tertia mei Quadripartiti, pertradata, & ob eandem ratio- a 
nem faccharum fi remifeueris infufo Thectato, illius vires infringis, & 
res eo propembdum redite fimpllcem codam Europaeam haud medica¬ 
tam aqvarmfed faccharo fbium ediilcatam ut ebibas. Egregiam meca- 
ftor medicinam adverfus ebrietatem dico pofteritati commendandam I 
Sed an putas, me Te illudere Arge Philalethes; minime : Lege autho- 
resprifeos & recentes, qvi de aqva commentati funt, aut obiter illius 
mentionem fecerunt:nemo eorum negabit, fi ebrius frigidam biberit, 
qvin ea ebrietatem difpcllat aut fuget j imo eadem etiam ebrietatem in- 
faniaj fimileni difclitit, fi teftes aut fcrdtiim linteis frigida riiadefadis in¬ 
volvantur. Qvid ergo fqvid opus efthiinc in finem,tantis fumptibus, 
terra mariqve,ex Tartaria, ex China, ex Japonia Thee petere ? ad qvid i? 
fta hon ferenda prodigalitas, aut pecuniarum profufio ; nonne longe 
fatius effet pauperibus, qvam in eosufus ex crumenis rtoftris iftamero* 
gare pedutiiani i Sed Peffius olim veridicus, diim ita indignatur 
i) curas hominum quantum eitin febiisindhei 
O tempbfa i 6 mores Europaeorum, diverfifiimos ab iis qvos oiim Hip- J 
pocr. nofterl. c. defcripfit, nondum Afiatica mollitie corruptos! Verum 
concedi Eurdp£isThee faccharo edhlcati vel ndn,ufus poffet,liceretqve 
illis imitari Indos, riodii, iriterdiu feu ab occiduo usqve ad Solem ori¬ 
entem caldum id bibentes, modo Europaeis cum Afiaticis com¬ 
munis effet diaeta $ ( qvo homine fex res non naturales didae, ut funt : i. 
aer , 2. cibus & potus. 3. excreta & retenta. 4. LMotus & quies. $.fomnus & 
vigitid. 6 . Animi fdthimaia intelligendae funt,:£nedkarum pnfifitiiii k 
gnaris) qvae qvam diverfiffima ja noftrati feu Europaea fit,dd pfeffius a- 
genti lhihi piuribus hic loci demohftrarenon licet 5 lege R, P. LMdrti- 
niumiLc priores alioS authbres, qvi ift Iridiam commentati funt, & prae- 
fertim popularis mei Ndbilijiimi a Hdndelslo Indiam Orientalem. ' Aft 

qvem fugit, Hippocratem hoftrum i Vitum in omnibus admirandum , 
compendifeciffe ea omnia iniibrofupefius a me citato, cui titillus de^- 
re, aquis & locis i prudenter tria haec conjungeritem, autfub jungentem 
ea uni titulo, qvae ratione magis, qvam reapfe aut ipfo a*du (nolo hic ca¬ 
villeris argute Arge Philalethes) feparantur. Sic cum aer fuas & fibi5 

pro- 





SIMONIS PAULLI COMMENT. 
jQ proprias, aqva fuas & fibi proprias*, terra flias & flbi proprias atomos 
poffidcant, iisqve perpetuo veluti halent fumcntqvc, aut de fe eas fpar- 
gant, & velutievibrent, & qvidem adimmenfafpatia diffundant, ut cum 
Celeberrima nofiro Bartholino, amicorum intimo ex iliiusCometa p.19, 
loqvar,docente poff Erycium Mohyum beneficio atomorum ad 1000 milia, 
na propagari (pahra atfiomsfympathettea (fic.cfit- accidit>ut circa aqvino* 
&ia &folftitia,qvo tempore fubita in ligni feto cadi orbe mutationes fi¬ 
unt,dunrSol appetit ac recedit igneus in loco terrae proprio q ve m regio¬ 
nem appellamus, illa ipfa atomi terrae aqva ac loci feu Regionis,adjuta 
igneis Solis atomis, vel crudae qvafi cirea Ver,ipfa in terra qvidem,terrae 
calore utcunq; codae, ac nec dum fuflicienter Solis calore attemperatae 
erumpam 5 vel qva affate fefc in autumnum praecipitante, nimis exuftae, 
& qvafi tofta, fblphureaeq'„fed graves fuis deorfum ponderibus tenden¬ 
tes fefeque praecipitantes varie omnem fexum ataremqve alterant. Qyid 
qvod \ vel vernis menfibus ejusmodi exhalationes aut fdphurea atomi 
qvandoqve coeloprxcipitenmr t Cujus rei infigne exemplum S. R.M. 
_ nofira, Summus Belli Dux pr a fidi anorum militum N orvvagicorum , Perii* 
•D lufiris /Atw DN. -NICOLAUS ab ALEFELD, pro ea qva advorfum me 
eiff fingulari& humanitate & benivolentia, interprete ac parario fihan¬ 
ne Martino Stob&o Medico pradico & infigni Chymico, pronuperad me 
perferibendumjuflit. NamcumFrideridcopoliNorvvagia hujusanni 
1665.19. Maij inter qvintam&fextam vefpcrtinam, infolens tempeftas 
oborta effet, tonitruhorrendo & denfis nimbis intermiftis, coelo ceci¬ 
dit fiilphurifimillima materia, qvae poftmoduin aqvis innataffe,necnon 
terram confperfiffe, imo eam qvafi obduxifie vifa eft. Qvam cum decen- 
tertradaffet DNus Stobaus^ exiccaflet, cribra flet, cribratam in tigiiiuxn 
conjeeiffet, is obfervavit, eandem, fimul acleniterfolum incaluiff et, fpi- 
rarefetentem fumum, colore ipfi fimiiem,qveminterdeftillandum ni¬ 
tri fpiritus induit j qvae tamen fulphurea materia ne qvidem fortiflimo 
igne eo adigi potuit, ut fluxa evaderet aut flueret. Qva anteqvam eum 
fuftinuiffet graveolens vilifiimum pulveratum fuIphur,poftmodum in¬ 
odora, fulva arena fimillima evafit: Qva an fale qvodani fixo adhuc 
pragnans fit, id porro in dagabitur. Refert idem author in fuis ad me 

datis 



DE ABUSU TABACI ET HERBAE TH£E'. 
datisliteris, qvod fl ab igni fortiTimoin tigillo candenti huicmatefiK» ^ 
rtaritiUum recentis, qvant-um mucrocultri capityfiilflet ad j edum, eam 
fpontefua ftiiflc incenfam aliqvo mododctatfuifTe, ac crepuifle exha¬ 
lantem fubrubicundum foetentem fumum.' Hanc crudae fulphure® 

materi® aut terne portionem,poftero die DN.St0b4.us per fe aut fine ullo 
additamento fiiblimare periclitatus eft, qvo certofibi conflaret, an flo¬ 
res fulphuris ex ea parari poflent, fed irrito conamine. Nam licet decen¬ 
ter ieiiper ignis gradusincanduerit ea, nihil florum, fed fblum & primo 
halitus, qui in alembicofiibriitilirs apparuit, inaqvam fufeo & ferru¬ 


gineo colore abiit 5 poft dein audiori igni, fpiritus comparuere albidi, 
qviinei fimilem coloreaq vamcommutatifimt, qv®fubacri fapore, & 
fatis gravi cfle odore inter deftillandum advertipomerunt,undefale vo¬ 
latili fui generis, fi ve hos fpiritus, fi ve albicantem aqvam praegnantes 
elle, condudendu, meritiflimb Eruditifi. Stob&w feifeit Qvidqvod plu¬ 
viam,qva depluit tonans cetherddem authorin fuis ad me datis literis te- 
fletur, fulphur redoluifle; inde perdodeftatuit ex hac obfervatione,fe¬ 
cundum mentem Chymicoram, dadrinam de generatione fulminis t> 
ejusq; caufis confirmari poffe. Idem materia aut terram hancfalphuiea • 
infudit fpiritui Terebinthino, cum non qvodhbet, agat in quodlibet, & 
fulphur ea fiilphureis &c. digeflitqueeam, qvse blandiffimo ignei. Junif 
fubluteo colore liqvorem infecit,odore ballamo fulphuris perfimilem, 
deqvibus omnibus ampliter hic non differam: Certus qvifum miracula 
non edi amplius hac mundi feneda; aft Deum caufas fecundas vel in 
pasnam vel folatiumnoftri pro immenfain nos bonitate difponere.tliv 
de accidit, ut naturaliter circa Ver & autumnum, aut utraqve aeqvino- 
dia vel etiam folftitia omnis generis morbi, &pr®cipue vel endemij y. 
g.fcorbutus; velepidemij, v. g. morbilli ac vario!®, peftis ipfanqs infe- 
ftent:Eaqvefoepetamen non latiusferpat,qvam v.g. Pomerania, Me-* 
gapolis, Holfatia, Cimbria fefe extendunt, faepe etiam vel f olam & uni¬ 
cam dvitatem occupet, cujus infigne exemplum in Hamburgo & Am- 
ftelrodamo celeberrimis emporiis habemus, ceu qvas utrasqve omnes 
novimuspeftilenti fidere 1663.& 1664. fuifle afflatas,fed per Dei clemen¬ 
tiam non infecifle tamen Daniam, Svveciam, Britanniam, Galliam :dc- 

L niqj 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

£ niq; nec Germaniam, undiq; has provincias, Holfatiam,nempe Sc Hol- 
landiam, & in iis nobiliffimas has Europa:as civitates circumdantes, ac 
qvafi circuvallantes. Sed cum eadem peftis ex Africa feratur, primu im- 
migrafle in Europa, ita ut non in Europa ipfa nata & qvafi eduda fit,val¬ 
de rationi probabile vi detur,aeris falubritatem modo recenfitorum Re¬ 
gnorum, correxiflcDeo benedicente ceu caufas fecundas pravas illasTali- 
nas & fulphureas atomos,qvse primo cives AmRelrodamenfes, pbft de- 
in Hamburgenfes pefluridederurif. Caiteroqviri indifferenter in omni¬ 
bus partibus orbis aut hujus univerfi tria illa recerifita, nempe? aer aqva 
& locus ita variant, & vel amice iri unum veluti effedurii confpirarit 
vel etiarri fibi ita contraria funt, ut nulla, & ne qvidem fpatiofa Regioat- 
teri confini & conterminae iri omnibus fimilis fit. Sic pineae in Ger¬ 
mania vinum omriiuiri optimum ad Rhenum nobis fuffictunt, Se g¬ 
men illud qvocf ex tradibus illis, qvos Rhenus & Maenus alluit aut prae¬ 
terfluit, longelateqve exportatur, oppido variat, &• alterum alteri boni- 
tatecedit.Sicin Palatinam omnium optimum ad pagos 
-L' S 9 ?arcebrtC^/vindemiatur, qvod ad alios ej usdefti tradus non item.Sic iri 
Mogutttiriotradu viria Jfochheimgfe, Lobeiiheimefe, Weifeririacherife, 
prae aliis vinis ejusdem Archiepifcopatus v.g. Bingenfi, Lorechenfi, An- 
derriacherifi,primas tend.QvaevinaomniaRhenana &auditmt,&furif; ; 
aftfingula'ilia fingula'ri colore, odore, fapore, fapore, ac cum 1 aliis non 
communibusfefe commendant. Sic inter Gallica vina vinum de Couf- 
fy, d’ H ai j & fimilia probata funt: contra Aureliarienfe peflimum audit,> 
adeo, ut i^€^ef(feUmtnt>uteticoJuo c. 6 .p i iori teftetur: Iri Gallia- 
rum Regis oeconomina’ fancitum e(fe legedomtflica'? ne ceconomus, cum 
*d hoc munm vocatur? Aureli anum vinum RegiaCMdjeflati dufltpropinare $< 
Afuod bonaflde & jurejurandofe prafliiuturum promittit Rtfi Aureliam 
vina: inter eat er afapore quamfuaviflimo exhalant. Eadem ratio cerevi- 
fiartim eft. Sic’ Roftochl foltfm- genuina RoftocJiienfis ? Wismaria; 
Wifmarienfis: LubecaeLufrecerifis:Hamburgi Harribrirgenfis cerevi- 
fiacoqvitur. SicfplacentaeqvaiCxtra Noribergam parantur, qvia fari¬ 
na &aromatanori fubiguntur aqvaNbrica, qvx' omnia veluti illarum 
«lementa fiuit, nunqvam in tota Europa adeo grati faporis praparan- 



DE ABUSU TABACI ET HERB/f? THEE'. ^ 

tur, qvam q?/o fhn$ genuina; illsc Noribergenfcs. Ethoefft ^ a 

qvod adeo Phi lolbphos to.rqvct, & exercet: Et haec qyoqyc, nempe ' 
aer, aqva, & locus in caufa funt, ut nunqvam deebdum The6 
eos edere poflit apud nos Europaeos, qvam Afiaticos, aut in fpecie Cfii- 
nenfes effedus. lino juro tibi mentem injuratam minime ge¬ 
rens,utapud Euripidem eftrqy a mp lurimos Magnatum Nobiliflimi hu¬ 
jus Regni mihi rctuliffe, fe non percipere potuifle magnificas illas ac 
fplendide laudatas decodiTheeyirmtes, neu fomnum id prohibuifle, 
nec fe ad labores,tolerandos alacriores redditos. Jinus tamen item- 
qve altetj catarirhis obnoxius, mihi fafius eft, fe ab ejus decodi ufu, lon¬ 
ge melips, qvam antidhac habuifle. Sicfando accepi, qyendam Regi¬ 
um adB^gasLegatum, cum antea </W.o/*feu gravi auditu laboraret, u- 
fujugideebdiThep, Hagaj Comitis fibi prbcurajTeauditum/Naturas 
congruentem. Ipftis in m e ipfocomperi,' decodum hoc efle diureti¬ 
cum jEfto. Nonramen diffiteor,tinum itemqyealterum eorum, qvi 
longe lateqye non folum in Europa peregrinati funtrfed qvoqyjb in In¬ 
dia Orientali, qvi mihifan#eaffirmarunt,infufiam Thee certo exgerir n 
mento diffolyere ebrietatem in Japonia potum, itemqve fomnum o- 
mnem citra difpendium virium abigere, fed fi recordans priorum, fix- 
perius laudati authoresidpma^irmarunt, qyem tamen effedum jhic irr 
Europa edere non advertimus. Ego vero ut advena: in Mufcoviam 
feruntur vini adufti ingentem copiam bibere, aut ingurgitare ceu 

arcus aqvam bibit, qvxeosin Germania yel aliis Regionibus enecaret; 
ita fcifco in China, Japonia &c. decodum Thee exteris adjuyantibus dc 
concurrentibus in unum effedum, eaufis, potiffimum fingularcm hunc 
edere effedum, in aliis Regionibus aut Europaeis non item: Atqve o- 
mnia haec decodum Betonicae praeftare pote eft, herba nulli Europaeo- 
rumignota, Thee qvid fit, modoftudium non improbes meum , neu 
rejicias meum Botanicum, aut Thee nolis efle noftratem Cha- 

maeleagnum, tu me doce, qvid tandem fit Thee 

. & eris mihi magnus Apollo 

Sed ad finem mea properat oratio, foliim de Indorum ac Chinen- 
fium vidu ac genio, aut moribus paucula afferam. In genere autem vi- 

L 2 deor 





SIMOVIS PAULLI COMMENT. 
dcot mihi me obfervalie, Indos humedantis vidus efteftudiofos, qmy 
S6lis ®ftus temperent, & frudibus arboreis v g. cerafis, oleraceis herbis* 
pileibus, oftreis,aftacis, cancris magis qvam aliis cibis vefci. Ut tace¬ 
am R.P. Michaelem Boym Societatis Jefu Sacerdotem in Flora Sinenfi- 
mentionem injicere variorum frudmim,qvorum qvosdam Natura coe¬ 
lo Europaeo omnino denegavit, qvosdam etiam Europaeis fimiles, aut: 
eosdem Sinenfibnsinduliit j; qvornm priores aut fimiles aliae Indise O 
dentalis deliciae, qvin[ ut femelatqyciteruminnui in hoc meo 
Botanico ] occafionem dare pofiint novis in Europa morbis nullus du* 
bito: fed audiamus R, P. ipfum loqventcm: Regnum boc>Smenfe (inqyit) 
i rbis compendium aut annali, h.e. orbis , gemmam recU dixeris r in qua fci- 
licetpluspretfrerumq, reperturuses, quantin reliquo, ut ita dicam,orbeto- 
to. In aujlrali plaga majores fervent ajhts, ubi omnes Indiafhchts lecti 
proveniunt uber es %: Palmarum nuces, Mu/a, 'JMangas, Ananas^.aiiiqy : in> 
Boreali vero parte uvasfert. Heus, cajfancas, nuces alias omnis gener is. Poma < 
Perfica, Cotonea, Pyravarugeneris. Vides Interii» ,qvam provida Na- 
J) tura, qvod in auftrali plaga Indiae omnino ignotos Europae frudus* in 
Boreali vero Europae non ignotos, & coelo Europaeo congruentes profe¬ 
rat j Cur ? Nam in priori feu auftrali a;ftus fervent; in Boreali non item. 
Vides ergoipfamNaturamveluti repaguloobjedo, nos aditu prohibe¬ 
te ad ignotos illos frudus , tanto terrarum fpatio ab Europa natos, ut' 
contra iis in finibus Europaeconterminis natisiruamur vqvorurti ultimo 
loco R. P. Boym mentionem fecit. Nam qvod praecipiamur qvando- 
qvead infvetatranfire, id omnino docum hic non habet, Europaei enim< 
fumus, Europaea qvoq ve utamur diaeta , ceu cibo & potu coelo nofircP 
congruis, qvod etiam alio loco docui. Hinc vulgare illud, fi- 
-- — parva licet componere magnis 

urbem nempe, cum unrverfo orbe, vel hic locum-habet j ; 

Si,Roma fueris Romano vivito moreta. 

Si fueris ahbivivitoficut ibi. ■ 

Haec cum commentatus eftem, ac Amanuenfi meo Fili j locodiledo A-f 
dolefcentulo Johanni y&ctytxi Hamburgenfi deferibenda tradidiftem; 
Contubernalis verailliusjFilius meus chanffimus Cbnftianus PaulliHaf • 

mc4« 



DE ABUSlf TABACI ET HERBA* fHEE'. 


4i 


tiittifis eaTegiffet;, puta vit e re fua effe in mei honorem priora de Variis *•. 
potibus, aut qvse illorum loco veniunt, feqventi modo omnes qvatuor A 
orbis partes, qvas inter Europa Regina eft, eeuDeas inter fe altercantes 
de pipilantia potus univerfi orbisPoetico more introducere. 

Orta Deas inter lis qvondam maxima, potus 
Laudibus illa fuos tollere & illaTuos. 

'Thee fautrix- ASI/E jadabatC hina faporeni, 

Oftentant Cabiiva Perfica Regnafuiim. 

* AFRICA tunc Coffi Serbettfc adducit ,utmmqj # 

Inflar divini nedtarisefle putat; 

AMERICES lauda fttchocobaun Regna, Tabaci" 

Saspius eft, clamantf dulce vapore frui ! 

Stabat ab ELIROP/E Qemifia partibus orbis, 

Acmc^vario qux fluit uva mera 
filos rtimmocernensAEfelapius aethere motife. 

Hinc ait, hinc abfmtjurgiayana procul. 

Qupquefuos potus Fibi fervetterra 5 Tabacum g* 

Qui vis fumanti, dum lube't ore trahat: 

It cuivis liceat plenis haurire culullis 

SerbetThee, quivis fortiterusq; bibat. * 

Ipfe EUkOP/EIS' r*/?/commendo liquorem, - 
Hac utimodice qui valet* ille valet 
flft* ergo iridici Saxones feu Megapolitani mei, qui- ne laturii quidem 
ungvem difcedere aeonfvetddinibus Europporitm, illorumque diaeta,» 
neu pedem extra Etiropam efferre, quo gulaj infervirent , aUt externas 
convehere delicias vififunt, dum olim dicere, aut in ote hsc habere fitnt- 
foliti: : , 

Srtncf 9 ®tm/ tmfr ttiarft/ 

JDrincf wrbarff/ 

^rincf‘iJBaarcr/ttnb jlarff. 

Latine dixerisi- « 

Bibe Pinum & lucrare, ‘ . 

Bibe Cereri fiam &emaerare, - 

Bib tr Aquam, ut moriare» • ■ Ad 



c 


ISIMONIS P AULLI COMMEM T. 

Ad qua; modo laudatus filius meus diletttfimus , natus quafi annos 
quindecim, hoc Ai\acteoqticoallu4it: 

Vinum bibendo,vires 
Acquiris, & ferendo 
Sic aptus es labori. 

Vinum bibendo, caute 
Jibi tuisqucrebljs 
Tuprofpicis, beate. 

Vinum bibendo vives, • 

Ingens enim jparabis 
yinum bibendo lucrum. 

Cerevifiam bibendo 
Vires tibi labafcunt. 

Et robur omne perdis 
Cerevifiam bibendo; 

Tumteterhinc & inde, 

Cerevifiam bibendo 
Per corpus occUpabit 
Te marcor, & ferendo 
Impar eris labori, 

Aquam bibendo mortem 
Lacefiis, & Charonti 
Aquam bibendo triftem 
Lethes fcyphum propinas. 

Modice bibiflfe pofthac 
Studebis ergo Vinum. 

Cerevifiam^ pofthac 
Studebis improbare. 

At Aqua liquore prorfus 
Studebis abftinere. 

Sed qvo non abeo; illud veriflimum, majores noftros olim ( ut hodie 
noftrateslslandi, Norvyagi ) fimpliciori vidu utentes, ignaros adhuc 
multarum deliciarum aliarum Regionum, in feram usqve fenedam, 

inte- 



DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. 

, integra valetudine fuifle ufos, qvorum nepotes vix ubi trigefimurti,qva- 
dragefimum,qvinqvagefimum antium aetatis fuperarunt-, jam longe 
debilioribus furit viribus, qvam parentes aviqve j usqveadeQ > ut Lyri¬ 
cus Vates iri noftram hanc aetatern reipexiffe videri poflit, durn inqvit ; 
Dantnofa quid non imminuit dies ? h 

Atas parentum pejor avis s tulit 
Nos nequior es, mox daturos 

Qvid ergci^riltiriiqillisfiet Europ^is, qvi in Europa victu & ami&U ge- T 
ftiunt efle Afiatici, Africani, Americani, atqve ita qvafi liqvefiunt cor¬ 
poreis voluptatibus? qvis nori vel praevidet, vel ratione afleqvitur? prae- 
fertim cum c JMacrob* lib. 7. Saturnal. cap. 4 ,p. m. 438 . ubi defendit, ci- 
buni fimplicem praeferendum efle mUltiplidy ut q vi fit digeftu facilior, 
referat, qvod Socrates fvadefe fuerit folifus, illos cibos potusve vitan¬ 
dos, qvi ultra fitirii famem ve fedandam producunt appetentiam, 

Atq; herba T heefotm &c.ultrdfiiinifaihemv efedandam > 

producit appetentiam ex decreto Chinenjium , 
iLdlliusfeiiThee pottisvitandus e&- 

idem efto judicium de Cbocolata, Coffi &c. Sed his relidis jam ad 
Chirienfes iterum revertor, qvi cum aqvae potui afiveti fint, & frugali¬ 
ter vivant,• hinc procul dubio illorum Medici, qvos longe Europaeis 
PraCtici S praeferre videtur, (jMartinius inibit laniis Sinici prafatiotiepdge?* 
praecipient eis, ut deco&o Thee excrementitiorrirn huriidrum, qvorurii 
mater veiufi huriiidifas eft, generationem prohibeant , vd genitos eo¬ 
dem abftergant, & per accidens per alvum prdluant, vel etiam per uri¬ 
nas. Moderate eniriicalidurii eft THee,fubamarum & valde exiccans 
adftririgeri^qve, uf ex prioribus confiat Atqve M firnilesqve ratio¬ 
nes faciunt, qvis dixerit, merito ut magni faciamus ufitm Thec,praefer- 

tim debili veritticuloVSedbmnimddehicaufculfemusCtfr^/^C<?^//A 
1 .de re Medicacaf.i.p^j.Gpyxi eft,cujriShaec furit: Nefecrederidumutifyno-’ 
Jlrisett,{ addo propria authoritat^ fequutus Cor.Celf, non tam vinum 
qvam Thee, C effi feu C ahvvae, deniqve Chocolatie five infufa five de- 
1 pofcentibus) qui cum in adverfa valetudine vinum!aut aquamconcu-- 


44 






SIMONIS PAULLI COMMENT. 

^ ^bent. MecaftoL elegans & vcnufta eft oratio, qvafi dixerit: qvo ut deli 
tientur, qvo ut fitim expleant; immerito immerentem ventriculum ac- 
cufant; Cujus fi qvandoqve recprdarentur aliqvi, & prxferttm haruni 
Chiniticarum deliciarum Patroni (de iis enim potififmium hic contrq- 
vertitur) ceu qvi.tanti faciunt Tl\ce,ut veluti ipforum panaexa fit, parci¬ 
us certe id,& prxfertim in non adverfa feu optima etiam valetudine for- 
berent, vel aliis i d commendarent, prxfertim cum idem CELSUS an¬ 
tea cap. 5. p m. 24.25. praeceperit: Cum quis mutare aliquid volet^auUtinp 
debebit affvefcere, quod enim contra, confvetudmem esi, nocti f eu molle feu 
durum eH. Egovero fubfumo; ' f . 

Atq; The e bibere Chinenjium in morem contr a confvetudinem Eurfa 
p&orum eH 

E. Thee Europais nocet feu molle feu durum.esL 
Hinc nos Germani alixq; Nationes maris Baithici accolae vel Saxones* 
cum non aflveti vino> neu id temperare aqua condocefa&ifumus,in 
Galliam & Italiam ad venxplerumque febribus malignis corripimur % 
cur ?quia omne fixum figit volatile, contra omne volatile folvit fixum: 
HEinc in venis ac medullis Germanorum, nobis vivis contentus craflky: 
fqeculentior fangvis, (conftans falinis & fiilphureis partibus fixis & -vo¬ 
latilibus ) a mutata in Galliis dixta, accedente Solis calore & coeli.diver- 
fitate,fubtilifatur a Tartaro & fulphure vini Gallici,prxfertim in iisGer- 
m?mis, qui dixtx in patria ac valetudinis fuerunt ftudiofi,feu valptudinS 
diligenter curarunt luam .5 aftqvl eam infuper habuerunt,, eorum fan¬ 
gvis non fubtilifaturfoliim, ((cio me Barbarizare cum indoflis Chymi- 
caftris) verum etiam fermentefeit, ebullit, ac defpumatur, : unde etiam 
macularum in vivo corpore omnigenarum copia,langvine diverfiffime 
corrupto, veluti.effloreicitj.eaque nos obfiti aepicti con(picjmur,de qui- 
b 9 ampliter k me aedum in Digrefione mea de Febribus malignis /.4.5.6.7. 
Quid quod ipfus nofter Hippocr. lib defraftfe&. 6 . p. 700. maxime ef- 
feconfiderandum prxeipiat, quod Namra a Natura &<ztas ab at at e plu- 
rmum dijlet. y erum quotusquisque Europxorum efUixc qui confi¬ 
deret? 


DE ABUSU TABACI ET HERB/fi THEE'. . ^ 

deret ? Attamen commonefacere me eos decet, ob has Medicorum La- ^ 
tinorum & Graecorum antiffitum rationes, nc pergant Thee Chi niti- 4 
co abuti, aut fe eo corrumpere, prsfertim cum advertamus, illius virtu¬ 
tes haud (appares efle illi elogio aut laudibus, qvibus Chinenfes, J.ipo- 
nenfes&c fuum Thee ad coelum efferunt. Ob infignem autem & 

fingulariffimam, (ut ita dicam) exiccandi vim, qva id prae aliqvam mul¬ 
tis herbis Europaeis pol! ere non diffiteor, tantum abeft, ut longaevitatem 
in-nobis Europaeis procuret, &pra'fertim poft flatam aetatem, aut in no- 
bis qvadragcnariis, ut potius (loqvor de illius jugi ufu) fenedam ac¬ 
celeret, quae fenedus qvafi definitur, quodfit liquor vitalis , longavitate 
ficcatus,\j& Macrobius lib. 7. Samrn.cap. 3 Q.pag. 508. loqvitur Nam 
frenecla 'fioca ett, inopia naturalis humoris , humecla esi abundantia vitio- 
fi ex frigore procreati, idem ait. Cum ergo ratione fulphuris fui, 
qvo Thee praeditum, magis exiccet, qvana calfaciat verbi gratia ZZ. 
Cinamomum, Piper, Cubebs, Carda mom urn, Coflus Arabicusfa- 
ciunt, nonne hinc neceffario infertur, etiam nocere fenibus, iisqye 
qvi ficca funt temperie, & rarae texturae. Atqve ob hanc fiaaia B 
Senum conflitutionem, qvam nullus Medicorum, arte prohibere 
potefl, neqve marafmum fenilem, accidit, ut fiticulofi fint, aut in- 
ftar five Ennij, five Homeri vinofi audiant, cervice fe fupinantes ( ut 
Taubmannus loqvitur) plufeulum cerevifiae adbibentes, unde iiiud 
Germanicum: 

SBett «tt futitfSJiattn Mftt / 

3Bo «enemDtfwt em ©r uttrf (fifte; 
©oftmrfcefxfpaatcn/ 

Idem jambi hi fenarij Filij cariffimi his verbis indicant: 

IncautaopuodJi fedulo perpenderet 
S e cum iuventm \ quam Cenex de fideret 

M Frui 



. SIMONIS PAULLI COMMENf. 

C Trui Falerno vel liquore Magico-, 

J\Qon tamfrequentes hac fua tenellula 
/Et at efumptm, credo, tunc impenderet 5 
ArBifamefed[acculi nummarij 
Nodum fatur a cogitans, confringeret. 

Damnofa ergo &fenibus fatalis ficcitas, non calor facit, membris fub- 
frigidis, aridis, cuteqve corrugata, ut appetentes potus fint.- Hinc fid¬ 
unt ob ficcitatem,non ob calorem,& appetentes humidi funt. Unde 
paflim in meis commentariis eis humedam dictam commendavi. 
Hinc maxime ea: Nationes fibiin Europa cavebunt ab ufu Thee, qva: 
praeter deco&um Thee jugi r vinum bibunt, ne qvocuriqve modo fu- 
bito immmutent dictam, ac in fpecie vicium. Ex qvibus cum qvidam 
natione Gallus, magna:authoritatis, ac prudentiae lingularis, perilluftri ; 
cuidam Heroi , ac Comiti Europao & qvidem iisdem fideribus nato, ubi & 
D qve ac hic apud nos# 



authoreffe vellet ac perfvafor, cum bis terue qvotannis catharro qvan- 
doqve corriperetur, immutaret diaetam, defineretq; vinum bibere, vel 
certe id aqva dilueret; Se enim advertifie( inflabat ni fallor Medicus) 
frigidam valde temperare acres humores; Heros vero ille Magnanimus 
qvaereretex illo, an ergo optimaipfuseflct valctudine;qvi &qvam opti¬ 
me fe efle ipfiretpondit, cui Comes: heus tu, inqvit, bibe tu aqvam aut 
yinum aqva remiftum ad fatietatem usqve;Tu tamen tua fvada mihi 
non perfvadebis,ut leviculorum catharrorum caufa, qvi raro mihi mo- 
leftiftmt, Te confultore permutem diaetam Gallicam aut Italicam, cum 
Septentrionali, fiveDanica, Germanica, aut illi fimili, qvi velis, ut vini 
accerevifhe loco aqva bibam. Nam Dei gratiahabitior lum/ucci plenus 

fum? 



DE ABUSU TABACI ET HERM THEE'. ^ 

fum, facie florida fum, & ventriculo valido fum: eodem habitn fuerunt \ 
Majores mei,Parens, Avus, Atavus,Abavus,Tritavus, Heroes feptcntri- 
oni notiflimi, qvi eadem dixta mecum ufi funt. Ego vero eorum Nepos 
valde vereor, fi ego fexagenarius jam aqvam bibere occiperem, ne Te 
magis qva illos reprsefentem qvod non finit valetudo mea, nec mihi eft 
integrum. Quippe Tu hydropota ja&eslicet tuam valetudinem, tamen 
vefco corpore es, rara textura es, cadaverofa tacie es, vix ofiibus haerens, 
fceleto aut umbrae potius fimilis es. Atqve 6 utinam hunc illufirem 
Heroa, Catonem alterum dixeris, complures imitarentur &praefertim 
Senes & Theefaftiditent, aut refpuerent, qvod adeo exiccat Chinenfes 
hydropotas ipfos ut mox audiemus, vix ut exfpuant. Sic ingens Per- 

farum error & aliorum omnium efl, qvi putant femen Bpn aut Ban, 
qvod toftum Coffi dicitur, & illiusdecpftum, aqva CahvvseautCoffi 
(qvodinter alia rariora caelandum curavi in tabula poft Hiftoriam Co- 
chleariae No. XI. XII, 11.12. Qvadripartiti mei, inferenda), adeo frige- 
facere eam freqventius bibentes, forbentesve, ut omnino elumbet Vi¬ 
ros, aut eorum nervum rerum gerendarum in thalamo vel conjugio ita g 
enervet, ut eum lorum in aqvaf fic Petronius loqvitur) dixeris cum Per- 
fas infignjter exiccet. Nec immerito Regis Sulthan Mahmud, Ca- 
fnin conjux,poftqvamille di&um in modum corruptus efiet,ac ob hoc 
vitium ipfi maritale ve&igal perfolvere ineptifiimus eflet, fficloqvor 
ego, cujus ftudium ac fedulitas tot annos cafte integreqve in anato¬ 
micis fuit verfata ) conjugis dulciifimae fvaviffimae fuae omnino im- 
memor 5 fumme deteftata efl aqvae hujus ufum, ubi aliqvando de 
feneftra profpiciens, cum w Jiwra, procurarentur, aut apportarentur 
ad caftrandum generofiim Perficum eqvum. Fertur enim illa, ce¬ 
leberrimo Hijlorico Oleario tejle dixiffe: fuperfederent omni ifto labo¬ 
re , nec tanto apparatu ad caftrandum eqvum opus efle, folam id a- 
gerent, potaretur hic abominanda Cahvvse aqva, fic eqvum hunc 
Regi fuo perfacile fore perfimilem. Sed juvat ipfius authoris ver¬ 
ba in vernacula audire: £)ann flfs tinettiatyt / im genjfer gefegm / 
uttb m<m tinrn au QBafiac&m ttKtwgwotffm / fabe fic 

$cfra3«t / baf fofre? Un t> Da man jfjt mtf wrWutwm SBorrett 

n fur&rac&r/ 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 
r fur&radfc / mm bem pf«be bU QBoHuff / unb bm SDftif&ttiffm 
^ tvok / b4 e$ nldrauff an&crc fptlngen / cb<v ftc& <ut ble @ruff<ti fehtcti jbi,, 

«/ b<ft* 6ie wrmcimt/ t$ ®4rc btfj «a<6 ntdjf nof?d<5 / mart fetit ^btn nue 
fca* fcjtfttWkfK Chaw* SBaftet $u rrintfcn gebett / a ftwrbf bcm £onigba(b’ 
gfdcf) tv«rbm- Vide modo laudati authoris wrmeljm ^cfcon>i(ifcbe 
«nb ^crftanifc^e OWfc&cfdfrri&ung jum mibcm mafjt fjeraup $qcben i^f 
Lb 5. cap. 17. pag. 598. Sed qvis erroris infimulabit Pcrfas , qvis 
dixerit hrec cum praftare qveat five nucleus hic, five lemen hocex' 
ffgypto m Perfiam delatum i ingens lanc Perfarum error eft. Nam" 
non qvod frigefiant, ftenlefcunt Perfaj, fed qvod clanculum fen- 
fimqve exiccentur non a qvalitate pafiiva aut fecunda, ficdfare nem' 
pe Ariftotelica , fed a fulphure Cahwa: five Bon vel Ban feminis, 
ipfi proprio ut opio, ut Tabaco, ut Agno cafto (iia propriafiult 
fulphura. inter qvac ultimum feu agnum caftum feu viticem, curri' 
Gal. nofter calidam & liceam iri tertio gradu , indar ruta: ftatuat 
cum magna partium tenuitate 5 qvrpcr Derim qvario te, vitex con¬ 
tra naturam femen frigefaciendo libidini adverfaretur : Qvod fic- 
fx cando non tam partium tenuitate, qvam ut dixi, fulphure fuo ipfi' 
proprio, imminuit. In' viticem vero nemo doctius aut accurati¬ 
us commentatus eft, qvam incomparabili Hoffmannm cum in variis' 
le&ionibus, tum de medicamentis officinalibus, qvem vide, a 
qvo, fecuto fua, ego feqvutus mea dogmata, fi fupeteflet adhuc 
hoc tempore, impetrarem perfacile, ut qvse Gai. nofter partiunt' 
tenuitati, non fimplieium omnium, fed eorum, qvre tota fuBftan- 
tia agunt, ut opium , ut tabacum, ut agnus caftus feu vitex , uf 
Thee Chiniticum, ut Thee Europaeum feu anyrtus noftras Brabari- 
tica, aut Chamxleagnos Danica aut Germanica, tranlcriplit* codV 
fentiret mihi, ea deinceps fulphureis illorum partibus tenuibus St 
impense ficcis largiremur; cujus rei lisec indicina eft , quod femen 
insigni cafli caput petat ( ftc ex prioribus conflat lemen Chumadeagid - 
potiftimam efle caulamy ut noftras Chamadeagnos rufticosin ebriet) 
& non effert quidem flatu* in caput-, ut cum Hoffmarino loqyar, fed 
&m id eo parttum tenuitate pervenit , (feu ut ego ioqyor, valde’ 


DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE' * ^ 

fulphnreum fit) non fecus ac vinum-, cujus odorem & faporem ha- ^ 
bet , ut Pltnms fer ibit (qvx omnia vini attributa, afulphure ner¬ 
vis grato proveniunt, xqve ac Chamxleagno noftrati ) caput oc¬ 
cupat , & fomnum facit , qvod fola partium tenuitas Galenica 
nunqvam proflare potis eft : aft pergo porro eum HofFmanno 
loqvi, cujus rei indicium eft ( nempe qvod fit tenuium partium, 
ego fulphurearum dixerim) quod femen agni cafii flatus in imo 
ventre difeutiat quidem tam crudum-, quam fixum-, fedfixum po¬ 
tentius (jam arrige aures Philalethes) fixo inter im non ita petente 
caput, addo ego, atqve ob frixionem aut mitem toftionem, ut 
ita dicam, qva Chinenfesartificiose & magno ftudio fiium Thee 
in China exiccant, exteris paribus, accidit, ut illorum Thee ab- 
a&is maximam partem fulphureis partibus, ( qvam toftionem 
nos in Europa in noftro Thee feu Chamxleagno aut Myrto Bra- 
bantica mfuper habemus ) infornnes fervet Chinenfes, hxc te¬ 
mulentos rufticos noftros reddat, aut ebriis fimiles 5 illud fo¬ 
mnum abigat, hoc veluti fomfium provocet, neutrum Thee g 
Chinenfium & Europxorum occulta qvalitate, fed manifefte ful¬ 
phureis partibus ; Chinenfi paucioribus , Europaeo feu Chamas- 
leagno noftrati pluribus praeditis. Sic notum eft prxparatis vi¬ 
peris hodie impune vefei nos pofte ;• Diofc. etiam olim in cibum 
torruiffe Scorpios * tantum intereft arte , & a natura qvid fiat. 

Sed pergam loqvi de agni cafti, aut viticis feminis tortione, qvod 
nimirum dum figitur (inqvit, audi fis, quxfo te, HofFmannus) 
pars illa mfgmter fubtilts difrpatur &c. qvam partem infigniter 
Jubtikm, partim in hoc ipfo commentario, partim in aliis meis 
femper appellavi fulphuream , qvam Perfx ex /l : gypto petito fe¬ 
mine Bon vel Ban, artificiofa uftulatione qvoqye abigunt Vi¬ 
des verbis inclitum Hoffmannum folum a me difientire > in re¬ 
bus nos-convenire, Idem de Chocolata- etiam affirmandum* 
Concludo ergo omnia hxc exiccare ratione partium fulphurea¬ 
rum*- Qvomm omnium per ipfam v^tua* obteftor Europxos Ma- 
§nates, cujnjscunqvefint Nationis, nempe qvx hic de herba Thee 

M 3 iteaiqji 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

itcmqvc Cahwae aqva allata funt, femper recordari, imo vek 
^ uti animo infcripta habere velint. Venienti occurrite ma¬ 
lo , humedantibus fervatc juventam, ac ficcantibus iffis fulphu- 
reis (calidorum moderatorum ufum non interdico) ante tempus 
tardigradam magnis pafiibus incedentem, aut potius ultro nobis 

infciis lente obrepentem riccamrencdamaccerrerenolitotejQvo- 

rum nemo vitio mihi vortet, ego qvod eadem identidem repe¬ 
tere, ac malos imitari citharaedos ipfis videar, aures noftras ra¬ 
dentes oberrantes chorda eadem ; ad qvod rei, &, qvam trado, 
caufae difficultas, me adigit j infuper hic loci habentem Rheto¬ 
rum leges, aut illorum aurium fuavia condimenta : fialus populi 
fiuprema lex ejlo politici decernunt ; & mihi non liceret quocun- 
qve inconcinno , intercifo & interrupto dicendi genere fervare 
non populum folum Romanum ( proh fi qvis vel civem folum 
fervafiet, qvanta iile praemia) fed omnes, omnes Europaeos .-aut 
potius illis folum ad oculum demonftrare,haud expedire ob ufum 
D Thee noftram diaetam cum Afiaticorum aut Chinenfium permu¬ 
temus. Qvantopere ergo & qvam magnifice K. P. DN. OWarti- 
nus LMartimus commendet vidum Chiniticum dum in prxfati- 
one fui Atlantis Sinitici. pag. 9. ita feribit 5 Potus ( Chinenfium) 
fiemper calidus fit oportet , five is ex aqua fit , five ex vino , ex ory¬ 
za coelus ; in aqua bulliente Cha ibi herbam nominatifiimam mace¬ 
rant-, & ita calidifiimam hauriunt. Plane ubi adfvevi ( ubi£ in 

China intellige minime in Europa, haec enim alios mores aut a- 
liam vitam poftulat) Sinas laudandos dixi , damnandoscp Europaos , 
ita frigido potu gaudentes, ibi enim calidam potitantes & fitim ex- 
tinquunt , & humores exiccant , unde vix unquam expuunt , nec 
calculo autflomachi cruditatibus > ut hic (intellige in Europa) la¬ 
borant , longecppauciores morbos , nec ita graves fientiunt, calculum , 
podagram , chiragram & fimilia neficiunt ; Attamen non me , neu 
alios Europaeos Medicos , qvod pace fummi Viri praeclariffimae 
famae, praeclariffimeqve de tota Europa meriti, Martini dixerim, 



DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE*. 4 g 

eo adducet aut perfvadebit nobis, noffram diaetam cum Indo- * 
rum permutemus, vel noftram ad illorum corrigamus» qvorum ** 
qvidam adhuc ob Pythagoricam Metem pfychofin ip focJKartinio 
tefte, efu carnium fanile abftinent , qvibus 

— — fcelus eH tn ‘vijcere vijeera condi 

Congefiocpavidumpinguejcere corpore corpus, 
Altenmcp animantem, animant u vivere letho. 

Dico ergo fallaciam hic committi infufficientis enumerationis 
caufarum. Neqveenini univerfafalubritas Chinenfium , utfu- 
perius docui, ab ufu’folius Thee dependet» fed complura alia ad 
eam concurrunt ( hinc locum illud Germanicum adagium inve¬ 
nire pollet j gum $eljow nui )t ate em paar rot^er ©djufj ) ad 
quae enarranda omnia hic locus non eft. Solum cxjohanms Bc- 
tenj Benefj Lsdmphiatridio Liibecd CMnno 1600. edito , obfervo in 
Chinn regmonibm ■> tantam ejfe coeli benignitatem , derisfefalubrita- g 
terti, ui non meminerint ibi aliquando pejlem univerfalem fuijfe. 
Obiter etiam noto , & qvidem in gratiam eorum,- qvi theatri 
Europti johanms Bleau parte fextd (ive novo Atlante Celebratifimi 
Vatris Martinij carent , ex illius praefatione pag. 7. fingularia qvas- 
dam & notatu digna de Medicis Chineftfibus In Medica arte 
( inqvit} fipraxtn Jpeffes, nos (Europaeos) fuperant,ptufiulum qui¬ 
dem illis dijputant , (peculanturque tiojlri , at facilius & melius illi 
morbis medentur 5 qvod facile credo» coelo usqve adeo miti & be 
nigno : Qvod fl Vero qvis eorum hic ad mare Baithicum praxin 
exerceret, ubi endemio morbo fcorbuto nempe laboramus, cre¬ 
dibile eft haud facilius, nec melius eum qvam ego ac alij Euro¬ 
paei Medici huic mederi pofle. Medicos multos efie nomine, re au¬ 
tem perpaucos teftatur nofter Hippocr. in lege fua. Idem in prifca 
Medicina pag. 16. ait quos. t Medicorum plerique malorum navium 
gubernatorum, ipfifimillimi videntur » qvod) fi tranquillo mari na- 



SIMONIS PAULLI CQMMENT. 

£ -vim f igunt , nemo eos peccare deprehendat. ffuod fi eos vehemens 
ventus ac tempefias opprefierit jam omnibus manifefte confiat eorum 
imperitia , & culpa , navim fuijfe perditam. Sed a defenfione 
jufla Medicorum Europaeorum , abeo cum Martinio iterum ad 
Afiaticos, qvi paucis intermittis l. c. tc flatur, qvod Chinenfes 
Medici ut plurimum ex fimpltcibus ac decottis , medicamenta confi¬ 
ciant. UHiones fiichonesf adhibeant , fieBionem vena non item •" 
qvam illi gravi fimum errorem autument. Jejunio potius altistf re- 
fiigefic entibus fangymem ad debitam temperiem reducant , ajunt non 
ideo quod ferveat in olla effundendum jufculum ( mccaftor venuftum 
exemplum, aut latis concinna comparatio ebullientis fangvinis 
cum fervente olla )fied fi compeficere velis ignem fubducendum. 
& iterum paucis intermiflis : Artis Chymica. Profcffbres dr hic non 
rari ubify vagantur , non aurum modo pollicentes fed .& immortali¬ 
tatem in hac vita, qvorum pene idem , qui Europaeorum fico pus est\ 
ff lendi de mentiri fcilicet , & nimium credulos > avar osque ifiis ofi 

J) fucus fallere. 

Nunc redeo ad priora, nempe aerem, aqvam &loea. Sic 
nec reticendum, cum tefte Martin, loco citato pag. 5. China feli 
extrema Alia , fodinis omnium metallorum v. g. auri, argenti,» 
Mercurii leu argenti vivi, ferri, ftanni, cupri, minii, lapidisla- 
zuli, vitrioli abundet, yalde vero efle fimile, qvod Chinenfi- 
um aqvje ex montibus fcaturientes,aeqve ac Europa;# qvam plu¬ 
rimae , medicat# fint, aut partem participent eorum mineralium, 
qvx alluunt , aut per c#eos maeandros f#pe ex fatis didito loco 
fcaturientes, profundant ea in ftagna & fluvios.. Sic cum tefte 
Georg. Agricola rerum metallicarum peritiilimo lib. X. de Natur, 
fofiil . cap. iS. pag. 753. in Saxonia Goslari# reperitur rubrica atra¬ 
menti futorij fucco infecta (idem vitriolum audit) fimiliter O- 
ehra : item Agricola antea lib. 1. de Natur, eorum qua. ex terra ef¬ 
fluunt cap. 4 -.pag. 185. docuerit, Ochram jfluvium ab Ochra; colore no¬ 
men inveniflfe, iflumqye eo e fle infe^t/fn, & luteum, ubi rivulus ex 
. Rame' 


DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. 4 p 

Ramelo monte inipfum influit: Quisjam non rationem dare po- 
terit, cur Goslarieufis cerevifia Germanice tW 0 ofe di&a ufque 
adeo diuretica fit? Sic cerevifia Garlabicnfis Helmftadii 
ftpdi&a, medicata eft. HincteftecelebratiifimoA^/^^^in pa- 
raL oflicin. c.ult. p.699. Iit. k. Ea & curat & facit morbos in non af- 
fuetts. Est enim aqua Tbermalis, cujus rei indicium est fapor ille ali? 
nm. E contrario curtam amabilis esi Turgenfs,tvitbtt 303* m 33rttntt 
f ftagnum illud e quo coquitur cerevifia illa, ha¬ 
bet minerale quid-, quod veiturafacite perit? ut in aliis quoque ft. ideo 
AUGUSTUS Ele&or Lipfa nihil aliud quam Rajirum coxit. Sum¬ 
ma,nolim quemquam ejfefecumm in ufu tdm acidularum, quam Ther¬ 
marum 

“—- non gloria nobis 

Caufafed utilitas officiumijfuit. 

Ha&enus ille. Ego vero ex genere mineralium aquarum quoqi 
illam efleauguror,cujus R. P~DN. Martinim in deferiptione nonx 
provincia: Kiangnan Chinas,quinta;urbis Chang-Cheu di£te,his 
verbis p.i02. defcribit: Prope Kiangin mons viftur chin,fabulofa Si- B 
narum hijloria inclytusfquidem ibi mulierem a cerva partu editam vo¬ 
lunt, Leang rivulus exparvo collo Hoeiprofluit in lacumpropeVufie-, ejus 
origo fonti debetur, qui Hoej dictus e B, cujus aqua apud hanc gentem fe¬ 
cundum obtinent prajlantialocumtatij egoipfe adeobonam hanc aquam, 
meo etiam experimentocomperi,ut credam,Sinas minimum hic aberra¬ 
re 'a vero,hac de causa etiam a magnatibus ubi ^expetitur, cumplurima 
naves ijlhactranfeant, vix ulla eft, qua jam in vafs paratam, vilifi- 
mo pretio non emat, quamvis fi tantum ibi morari libeat, cuivis quan¬ 
tum lubet, haurire liceat: adprovincias maxime remotas hinc devehi - 
tur, inio in Regiam usdp PEKING. Eam enimpro potu Cha conficiendo 
maxime rentur aptam, ac eam oh rem coemere folent. Ha&enus ille, 
ubi autem quaefo hic in Europa venditur , aut comparari poteft 
hsec aquaChinitica ? Idem in decima quinta provincia Junnam, 

& in ejus metropoleos deferiptione p. 1 S 7 - refert, in monte Xang, 

> ver Jus urbis Bonam fontem reperiri aqua frigidifima, qua tamen para- 

*” lyticis 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

£ lyticis mireprodcH. Idem in decima qvinta provincia Junnam p. 

' 163. teftatur rcpenri fontem Hiangkuidi&um, i.e. aqvaeodorifer#, 
quia vereprocipue redolet, quo tempore incoU ob rei mfolentiam facra 
fonti faciunt, & aquam vino miftam feu liquori ex oryza confetto ebi¬ 
bunt : hanc aquam multis morbis mederi volunt. Qvod autem aqv# 
ili# metallica? fint, aut partem alicujus metalli participent, id, ut 
credam, duo funt, qva? me in hac fententia confirmant 3 qvorum 
prius eft, quod modo laudatus author retulerit, hunc rivulum ex 
fonte prope Uufie civitatem ex parvo colle Hoei profluere 3 alte¬ 
rum qvod hujus lacus aqva ad provincias maxime remotas hinc 
devehatur,imo in Regiam ufque PEKING, eamque ab aula aut 
potius aulicis pro potu Cha conficiendo optimam haberi. Opti¬ 
ma autem longe lateque avecta , incorrupta diu permanere non 
poflet,cum multum decedat virtutis, vel Spadanis acidulis, miflis 
in provincias confines Germania? 3 nifi falc fui generis plurimo 
£) abundaret. Sicpluviam noftramMajalem multo fulphure&fa- 
le abundare, ac alias pluviam incorruptiflimam diu fervari pofie, 
non aliam obcaufam,qiiam modorecenfui, palam eft Europaeis 
omnibus j quod nec rcligiofos fugit, ob quasillius virtutes ex illa 
potius, quam ulla alia luftralemaquam conficiunt. 

vid.fis Digrejf.meam de febribus malignis Anno 1660. Trancofurti edi- 
tam $.44. p. 55. Ne vero has meas rationes, quis, meris conje&uris 
annumeret probatione caffis, probabo rem ita fe habere: Author 
eft faepicule laudatus c JMartinim l.c.pag.102. Igon de nihilo quoque 
civit atiGmhingnomen ejfeinditum.illud enim terra gloriamfonat,quod 
haede causa illi impofittim esi , quodibifglina arte vafcula illafiant , qui¬ 
bus ad diluendum epotandum% Cha(uum tanquam aptifiimis utuntur., 
idcirco autem ea , Sina Kiang Swenfibus(plendidioribus licet , magisdia- 
phanisproferunt, quod faporem aliquem ac odorem a Sinis expetitunh 
potui illi tribuant 3 unde maximi apud eos fiunt, totapp civitas eo in ope¬ 
replurimum occupatur: Jguadam ex iis vafculis magno veneuntpretifo 
ac Ffiremofia illa Lufitanio autfuperant , aut oquant. Hactenus ille. 
Cum itaque & odprem & faporem Sinenfibus gratum quafi fpP 

rent 


DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. 5 0 

rentautrefipiant haec vafcula, abinfufo herbae Thee'caldo: Sa- ^ 
porisautemcaufafitSalvoIatile,fulphurodoris,quaevix ac ne vix 
quidem vel arteChymica ab invicem aut aegerrime feparantur; 
certe cum falis fit penetrare rerum effentias, fieri per rerum natu¬ 
ram aliter non poteft, quin aqua illa ex fluvio, aut lacu, cujus non 
ita pridem fa&a eft mentio,haufta, alias inodora, (fi enim odora, 
DN.Cfrlartinius folertiflimus idindicaftet, aeque ac fecit de tertio 
fonte)exvafisillispretiofis, terram Lemniam vel etiam Silefia- 
cam reprasfentantibus, quicquid odoris & faporis pofiident, fen- 
fimextrahat, non autem extraheret, aut certe longefegnius aut 
difficilius ex argilla illa, ex qua vafcula illa fftfta funt, nifi lale pene- 
trandffimOjiilaaquaLeangrivuliautfontisHoei, & forte vitriolo 
(docuit enim Martinius, vitrioli fodinas quoque repeririin China) 
abundaret; quod enim quis non poffidet, alteri com municare non 
poteffi Sapidum quidem eft Thee', aft non grato eft fapore,ut ex 
prioribus confiat. Non ergo is fapor ac odor, quos inter Thee 
bibendum percipiunt Chinenfes ipfi Thee herba:, fed vel aqua: vel B 
ipfisfi<fiilibus,vei utrisque acceptus eft ferendus, aut utrisque de¬ 
betur: Aquaequidemiftiminerali minime noxias, ex accidenti; 
ipfi terra: aut argilla: per fe: Aquas,ratione falis fui mineralis ex¬ 
trahentis ex vafculisipfis proprium fal, fulphurque; vafculis ea¬ 
dem illi communicantibus. Ob quam lingularem & argillasGni- 
hengenfi propriam virtutem, ex qua vafcula illa fua finguut Gni- 
hingenfes, illorum civitati hoc nomen impolitum , quod tefte 
kMartinio terra gloriam fortat , Nec novum & inauditum inveniri 
e jufm odi fua veolentes minerales terras: Sic in Ducatu Kalenber- 
genfi in Germania noftra effoditur minera quasdam bituminofa, 
inter terram, argillam, lapidem intermedia, quam fi lingis, live ei 
fuperfuderis, frigidam & praefertim pluviam (ipfus hujus rei feci 
pericuium abliinc circiter viginti annis , in frufto quodam dono 
quod datum erat, non recordor , a quo,Socero meo jam piae me¬ 
moriae lacobo Fabricio Medicorum Regiorum principi; ipfiusvio- 
1 $ marti» ipfiffimam fragrantiam aemulatur. Sed quis dixerit, 

N 2 rarp 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 
q raro vafculaiUain Europa conlpici, imo corvo alboNorvvagicoef- 
fe rariora, ficeftadeo quippe pretiofahujus generis vafa fidi, 
lia funt, ut lingula non aufim dicere, quanto veneant pretio, vix 
libra: medicae capacia. Horum autem par elegantiffimum,torno 
id fa&um diceres,ufque adeo enim nitet & perpolitum eft, cimu 
fcirem Sereni/imum ac Votentifimum Regem Da ni a ac Igorvvaga» 
Z>iV. DN,: meum Clementifimum FRIDERICUM TERTIUM, 
vivati vivat f vivati Patria hic Pater, alter ^fugufius, fervare ft* 
bi una cum aliis utenfilibusChiniticis,inter pretioftora fua torev- 
mata, quam fieri potuit humillime, ac par erat jufta veneratione 
& cultu condigno, oravi S.R.Af. mihiindufgeretclementiftlme* 
ob publica ftudia,( quae impense S.R.M promota una cum arti- 
busingenuis cupit) ut depi£ta aut caelata ea publici juris facerem j 
&ecce annuit clementiftime mihi ea exoranti; quaeproindomi 
meae incluta ac libera ReipuhL Argentoratenfia Mathefeos dejignatm 
Profejforjimulfc graphices peritifiimus DN.MAVLLVS. REICHELT* 
D ea qua vides folertia depinxit: Ut vero non folum quam fieri ul¬ 
la arte potuit accuratiflime pretiofiftima haec fi&ilia & alia uten- 
filia Chinenfium ytjsxbtz Iculperet,,fed quoque quis.ejufdemma-. 
gnitudinis fibi comparare pollet,fedulo ab illo curatum, quodil- 
lius modo laudati meiCommenfalis de iplb bene merendi nun¬ 
quam latis laudatum ftudium B.L. benigne accipiat,uterque coii- 
tendimusj cujus haec funt: 

E N operam. Benevole Ledo r , quam in delineandis quibusdam utendlibus 
Chinenfium,rogatu Plurimum Reverendi, Excellentiffimi & Experientiffi- 
mi DN. D. SIMONIS PAULLI, Holpitismeitumtemporis liberaliffimi,bo¬ 
no rei li teraris publico commodare volui,, debui. Eam ut sequi bonique con¬ 
fidas fubmifse, amice rogo. Quandoquidem vafa ifta, necad artis Pictoris^ 
necPeripedivx, ut appellant , praecepta, accurate depida cernis £ led ad mo¬ 
dum, quemMechanici ufurpant, cum menfuraeratio habendaefl,&Jefuitaqui¬ 
dam in Perfpediva fua pradica Paridis. Anno AL raeChriftianae daIoc LIV; 
recula, plemus tradidit. Menfuram autem obfervandam duxi, ut in rariori hu¬ 
jus feripti materia Sc accuratiffimo VIRO fupra commemorato , Sc curiofo 
fbrtafle Ledori fatisfacerem. Cacterum exhibeo vafis Fig. IX. defgnati ortho¬ 
graphiam. Figura IlL Scenographiam, & JK orthographiam intuenti objicit 

ejufdei» 











































































DE ABUSU TABACI ET HERBAE. THER- ^ 

ejufdem vafcull. In Fig. VIIL vafis AL fcenographia, operculi N. orthographia a 
cernitur. Reliquorum omnium fcenographias defcri pE. Pedem Geometri- ■*** 
cum Rhinlandicum adhibubadcujus menfuram omnes vafculorum i (lorum par¬ 
tes ea proportione & fymmetria conveniunt» qua dellneatorum ad minoris Fi¬ 
gar. XIV. appofiti pedis denaria EibdiviEone diftincli- Solum Fig. XIII. repra:- 
(entatum indrumentumligneum prototypo (no magnitudine plane congruit- 
In omnibus longitudinem & latitudinem diametris dcdiagoniis». altitudinem 
(ive profunditatem perpendicularibus natavi occultis- Denique haudfore (pe¬ 
ro* ut fcrupulus fuboriatur Mathematum perito Ledori in tubulo illo tetrae- 
dro, quo in Fig. L aeri ad prunas in adjeclo Caldario poEtas * excitandas patet 
aditus- nec in Fig. IX cujus duopedes>quorum alter alterum vifuiaufert, gemina 
arguit umbra- Operamin hacdelineattonededi, praefifcine dixerim % (edulam*. 
quod fi quiderroris Errrepierit^idinjuriisj.quibus charta obnoxia t utpote quae 
calore vel modico Eccata jundtius coit„humida dilatatur» au t Chalcographo in- 
Egnialioquin artifici ; at in huiusmodi operibus cupro infcribendis minus ex*- 
ercitato adfcribes. Paucula htec funt,qusrogante huius, fcripti Authore Cele-^ 
berrimo adjicienda videbantur- Vale- 

DESIGNATIO ET EXPLICATIO FIGURARUM* 

utenfilia quaedam Chineniium reprafentantium. g. 

Figura I-A. Excupro Chinitico degantiftmoajfabrefadum. vafculum lageni-forne, bractea 
cuprea, feu pariete intergerim aut mediam interfmctum nobis unie cum. anja. ex- 
Bibet, quod prima afeciu unicum& fimplex, ali fi lufires id, autaccuratim intu¬ 
earis, geminum ac duplex, duplicibus quoq 3 opercults idejfe advertis.. Quippeprim 
Iit. A. foculum, aut furnulam meritifiimo dixeris, ceuin quem conjiciuntur p rum^ 
cujus prafurnium dathratum iit. B. denotat,per quod, prunaventilantunut. acrius:, 
urant i alterum aut pofimus vafculmmn internafuperficie aut concava parte Jiam- 
no obductum, aut, ut itadicam,fianna incrujlatum eslyVel exiccanda,vel coquenda 
herba thee aptum,praditum tubulo peculiari, cujus operculum lit.a. denotat, cu- 
juscfe beneficio claufis ac operculatis grandibus illis:operculis C. D. vaporesTheeeoi 
remota exhalareyVdtubulo impofto,pro iubitu compefa queant.. 

Fig.H-E- Vafiulum cupreumesl > inquo,vel Tftee coquitur* vel exiccatum reconditur , iubitu 
lum UMmEy operculumvero F. denotat». 

Fig. IIL&IV. G- G. Unum idemcfe vafiulum dmrjo ajpeclu exhibet , cujus- concava: pars 
Jubtiltfma lamina aut bractea deauratainduda ell j exterior. & convexa,.Chi - 
ni tuo. artificio lacca, mcrufiata esli 

Fig-V- lit.1.1. d,uo folia reprafentat,.qua inter Ut i_ Genuini TheeChinitici foUolimJuJfit 
meo, fed fiudio artis pharmacevtices fiudioforum maceratum , curiofisposi dem 
' • u 5, ipforum 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 
ipforum manibus explicatum, arte% complanatum ett. N. i. Chamdeagni Me- 
gapolitamfeunoftratisSpwfy Germanica Gallica Piment Royal, Bel¬ 
gica Gag e\ ab Anno \6n.in Botbanotheca mea fervata, & a me in Megapoli 
leda & arte exiccata nobis exhibet. 

Fig. VI. K. Aliud, & ut puto, Jpurij aut nothi Thee Chinitici folium ex China allatum. 

Fig* VII. L. Spiraa Theophrafii Clufio authore, hic Hafnia in viridariis Magnatum crefcen- 
tis folium ; C hinitico Thee(furio, aut quo legitimum adulteratur, adeo perfimile, 
ut ovum ovo, lac ladi eft. 

Fig. VIII. M. Preticffimi fictilis polygoni aut Carchefii, quod vel ex terra Lemnia velsile- 
fiaca figiUatis fidum diceres,figuram repufentat, cujus operculum N. catenula 
elegantifima optimi auri O anfa 'illius, P concatenatum eft, aut ex ea depen¬ 
det, rofirum aut tubulis illius Q^exquifitifiimo artificio ejusdem nota auro pro- 
munitum esi. 

Fig. IX. R. Aliud fidile quofy roflratum, fed dtverfa a priori, eafy fubrotunda aut oblonga 
forma, cujus operculo amudus inditus ex argilla filum fictus. S. aptus ad id re¬ 
movendum vel aptandum orafictilis. Utraq 3 hacfidihafragranti fima funt j quo¬ 
rum priusfiadueo propemodum esi colore ; poflerius ex fubrubro albicat, 
Fig.X. T. AEneumfianno inductum vafiulum denotat , capax q. uncias quatuor, cujus 
mferior pars circa Iit. V.italignea lorica obducitur, ex ligno Europao alicui cri¬ 
bris conficiendis perfmuli aut apto confecta , ceu gladius in vaginam reconditur, 
quem ut prolubitu evaginare, ita huic poculo loricam detrahere potes, puto au¬ 
tem Chinenfis huic poculo caldum Theefive mfufum, fivedecodum , infundere,, 
quo ne manibus id officiat, fi non eas ujlulet, cate id dicio modo loricant, quo tan¬ 
to commodius decoctum id verfare queant, ne labia linguamcfo juflo ferventius> 
& calidius quafi adurat. 

Fig. XI. lit.X. Loricam illam ligneam aut manubrium ligneum detractum fiorfim exhibet . 
Fig. XII. Y. Tudiculam ligneam una cum manubrio hemicydo ligneo reprafintat. 

Fig. XIII. Z. Spathulam aut rudiculam ligneam urvant, aut repandam denotat, 

Fig. XIV. Pes esi Geometricus minor denaria fubdivifione diflmclus. 

Sed de Vafculishoc oblervatione dignum, quod tam gratifi 
fimo fint odore, ut ad Juniperi, Cuprefli arboris aut ligni aloes fra¬ 
grantiam quamproxime accedant, quas terrae procul dubio bitu- 
minofae, ex qua fida funt, debetur, aut ei accepta ferenda eft. Sic 
recordaris terram illam foituminofam Kalenburgenfem violas re¬ 
dolere, atque hanc vafculorum fragrantiam quam tantopere, ut 
teftatur Martinius, expetuntChinenfes inter Thee bibendum,fa- 
eerc,ntmaximi apud eosfiant, & ex iis quasdam magno veneant 




DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. 
pretio* qua; five vafculafiveollas, fi recordaris priorum, 
h annem <JMaffaum->aTulpio do&us es,aliaque perpolita huj 
nadnflrumenta, aliquot aureorum millibus &Sinenfibus redem¬ 
pta, fericisintegumentis involuta, intimis folummodo amicis o- 
ftendi, neque ab ipfis minori haberi ea loco, quam apud nos ada¬ 
mantes, gemmeae braccatafum mi pretii monilia. Facefiant er¬ 
go hinc omnes Europafi, bibituri, aut forpturi Thee aquam aut il- , 
liusinfufum, fedpriusGnihingenfiailla vafcula, & lacus Uufie a- 
quam ex China incorruptam in Europam transportent,quam per¬ 
gant Thee odore callum, hic in Europa decoquere, acfaccharo 
edulcare: ac tum demum fi miles effe&us hic in Europa Thee ede¬ 
re pofie, credi pofiet, quos in China edere ja&atur j ut verbulo i- 
terum non meminerim aeris. Et fane longe verius, itemque ra¬ 
tioni congruentius, potius aquas bonitate m, qua Chinenfesfruun- 
tur, a calculo, podagra, arthritide, quam Thee (quod tamen noib 
nego ) folum & unicum eos vindicare. Huic accedit, quod foli¬ 
orum Thee vires necefiario exolefcant,aclabefiantinlongifiimo n 
illoOrientali itinere prae calore Solis immenfo ac intolerabili,dum 
bis aequatorem fubire naves coguntur,prias,quam ut nos Europaei 
Thee illo potiri queamus. Quare illi omnium redtiffime Euro¬ 
paeis confulunt, & illorum commodis velificantur, (experiendi 
& ufu edodd) qui tefte Mercatore in deferiptione Regni China pag. m. 
721.fuadent,utRhabarbarum,quo China,ut abundantiflimaeft, 
itapraeftantiflimum profert, terreftriitinere per Perfiam minime 
mari in Europam id avehant 5 veriti ne viribus id fpolietur fuis 
tam immenfum orbisfpatium, integram Africam circum autprae- 
terve&um. Sane haec illorum oratio falem habet. Quid ergo 
jam fiet foliolis fruticis Thee, autChamaeleagmChiniticaE,femeI 
atque iterum ipfa in China, ferreo in cacabo calfa&is, ac in fumo 
ita exiccatis, ut conglomerentur, vid. R. R. P.P. Rhodium & Marti - 
nium: virtus ac vires Rhabarbari radicum , recenfitas ob caufas 
cum exhalent, longe compadtioris corporis, quam tenerrima fo- 
iiola Thee verno tempore ledta,guftu acerbofubamaro, fed 

odore 


poft/tf- . 
us culi- 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

T* odore nullo: unde inferre licet, falibus quidem volatili, ac fixo 
^ ea adhuc efle prodita, fedfulphuribusfuis cafla, maxime autenu 
volatili. Namfi omni omnino fulphure carerent, ne quidem in- 
flammarentur,nec exuri poifent. Casteroquin exanonymo Au- 
thorelibri, cuiTitulus: Artificia, hominum Miranda Natura m Sina. 
& Europa, Etmcoiutti 1656 . editi, noto,illum Cap. XXXV. p. 769 . 
tcftari, quod Chinenfibus m Chekiang fylva fint mororum , bombyces 
tot,& fer ici panni tanta copia, ut viliori pretio ibi decem vefles, quam 
ulhbi apud Europaos unica lanea compararipofit. Moros , ut Europd 
pites, quotannis putare folent, nec in altas arbores eas cxcrefcere finunt ■: 
quod minorum folia pr flant ior em byffum ac filum producere, longifimo 
tot annorum experimento edocli fint, atf hinc primam texturamfili, 
a fecunda optime diJHnguunt. Ea esi, qua a vernis illis molliculisac 
delicatioribus foliis, quibus bombyces aluntur,pr odit, altera ab aflivis 
ac durioribus: tantam operis mutationem affert vel fola cibi varietas 
infubtiliftmis illis animalibus. Ha&enus ille. Hasc fi vera eft j ut 
D de fide Authoris minime dubito, fle bombycum nutricatu, rela¬ 
tio, utique nos Europsei docemur, ingens quoque diferimen inter 
vernans foliolum fiveTheeChinenfium, five Thee autChamas- 
leagni Europasse, intercedere diferimen,ut paftim 'quidem in hoc 
meo Commentario innui, aft loco hoc infigni hujus anonymiau- 
thoris magis ac magis confirmor,nempe, & vernum Chamaslea- 
gni, fcu Thee Europseifolium longe aliis viribus acasftivum, Sol 
ubi Leonem ingrelfus eft Zodiaci, effe praeditum , quod parado- 
xologo mihi haftenus concedere permulti noluerunt, qui bom¬ 
bycum exemplomanifefto, manifeftiflime rcfutanturflnprsefens, 
quafi in barbam. 

iis bv quoque hic loci exoro Te, quisquis es veritatis 

amore du£tus,autipfus fis Philalethes, incende folia, folia dico, 
non fruticem,non flores, non femen noftratis TheefeuChamae- 
leagniEuropaeas,quorum odorinficcatis etiam evanuit, vel con¬ 
jice fuper prunas, conjice quoque totidem pondere & menfura 
Thee Chinitici fuper prunas, fcd non in uno eodemque conclavi; 



DE ABUSU TABACI Et 
Ili fi admodum fis obefae naris, jurabis 
re aut reddere odorem. Sed quid ii 
co, cum jam dudu probarim, non ficulneis fundamentis, fed foli- 
dis rationibus, aut ad minimum maxime probabilibus, numerofo* 
lum non(pecie differre Thee , & Cham de agnum. 

Non de omnibus quidem confuetudinibus, ftatutis, legibus 
aut mandatis urbium Europaearum mihi confiat, quibus coercen¬ 
tur nimia protervitas & aurifacra fames,, aut nimius habendi a- 
mor pharmacopaeomm quorundami afiin fuperioriac inferiori 
<jermania, nec non in Nobilifilmi hujus Regni provinciis, man¬ 
datis Regiis cautum eft, ut-ifte pharmacopaeus damnas fit, qui 
exoletas herbas vendiderit, vel medicamentis remifcuerit^ imo 
receptae eft confuetudinis in quibusdam-Germani-2^provinciis,fed 
tamenidminime cum infamia aut dedecore pharmacopaeoruiiL, 
-conjunctum efi, ut in foris aut compitis fp edant eo m ni populo 
exurantur ac concrementur herbae,radiees,£rutkes &c. / necives, 
quibus res angufta domi eft, morbidi,de£raudantes fuum genium, 
omniemunganturpecunia, ut Vidua illa in novo Teftamento 
Luc»8. v-4 3. ) quae ceu vieta, Medicorum cenfura rejecit, aut nigro 
dapillo ad ignem condemnavit; imbvelea, quae illi fufpicanmr, 
intra annifpadum non efte lecta, aut in officinas illata. Et tamen 
nos Europaei infuper habemus, horna fint illa folia, vel abhinc an¬ 
tium aut biennium in China leda,qua integri anni plus minus fpa- 
itioexado,ferius, oeyus demum cum navibus Amftelrodamurm» 
advehuntur,ubi exChina primo folverunt. Cogitate quaefo,qus- 
fo cogitate, quanta, quanta haec fit noftra Europaeorum probitas5 
probitas dico , quam Ethicorum nullus velferret, vel laudaret* 
comparatam ad caliditatem Chinenfium,quae facit, ut nos Euro¬ 
paei nec Afiatieos improbos fufpicemur^ cum fint; nec ob eam, 
quidem nosindignemur, fi vel, ut ita loquar , ante Trojanibelli 

tempora ledaThee folia nobis obtrudant, quorum alias ufusipfis 

Chinenfibus recens» Et quis j urare aufit , cum odora non fint, 
quin non eadem illa ipfafoiia,qu$ femd atq; iterum infuderunt. 


HERBAE THEE'. ^ 

,unum eundemque exfpira- * 
n dubium iterum ea hievo- ^ 



SIMONIS PAULLI COMMENT- 
q aut aqua macerarunt Afiatici, poftquam dii forbuerunt jufculumr 
quin non arte iterum exficcent,ae in Europam mitta nt, quippe fa¬ 
cile lingua atteruntur, in grofliim pulverem manfa,& quafi in pul¬ 
verem refolvuntur, faliva aut fputo, ubi permaduerunt- Ut ta¬ 
ceam, infuper eadem folia adulterari aliis, aut genuinis furrogari,, 
aut remifeeri iis, ut ex prioribus conflat, valde eflfe credibile, una 
cum Clarifi. fioftro VFormio, me jam pridem docuifle- Bellum in- 
teftinum bellorum omnium pelFimum vereor, ne fatis grave no- 
ftris cervicibus immineat, ubi ia capita noflra conjurabunt phar- 
macopseorum cohortes, 

junciumbone fha.la.nges. 

Ideo quod nos Medici interdicamus eis ulum herbarum Euro-- 
pxaru exoletarum,&tame ferrepoflimus,tanta vim, odore caren¬ 
tis Thee, jam pridem in China, in Ghinenfium ufum & commo¬ 
dum ftudiose uftulati, inferri in Europam, imo in Magnatum cu-- 
£) bicula. Verum cogites quiefo, anne is fe deridendum toti Euro¬ 
pa: exponeret,quiTabacum exBrafilia, minutatim coneifum,ar- 
te exiecatum, mox ad calycem tubuli eo referciendum, mox in¬ 
cendendum, ut Indus & Americanus id ufurparet, magna copia ia 
Europam iaveheret. ? aiit nobis id commendaret, aut id un$u- 
ofolentoquefulphurepraftanti aut adhuc in funes quali contor¬ 
to Tabaco praferret r Quis enim non intelligit,fi di&o mod© prae¬ 
paratum,^ exiecatum poft aliquot menfes, commendaresEuro- 
paro eatarrhofo, id jatr, dudum evilui lfc, ac propalam contemptui 
e fle. Aft nos Europari non cogitamus, iraquoq; cum Thee com¬ 
paratum efle, quod ut Chinenfcs uftulent , ut curiose ia vafculis 
probe operculatis fervent, ne aer in ea intromittatur, idque cor¬ 
rumpat, aut jufto impenfmsexiccetj id ex prioribus conflat. Qu«- 
fb ergo cogitate, ut nosEuropaei ab Afiatieis decipiamur, utabiis 
pecunia emungamur/ Certe noftrarum eflet partium*, a Magi- 
ftratu impetraremus, tempeftive averruncaretur hoc glifeens & 
jam longe lateque ferpensEpidemium malum,totam Europam 
non minus, quam Tabaci Americani abufus infeftaus, cique infen- 

fum. 



m ABUSU TABACI ET HERBAE TREE\ 54 

Ium. Quippe,quae utraque&Cahvvaeaqua, ut fuperiijs probavi, a 
elumbent Viros Europaeos, ita ut fterilefcantinftar Eunuchorum, 
quorum quidam rceleratiffimicongreflusfuntappetentiflimi; fe 4 
notum quoque nihil illos potefie ,etiamfi illi quid femini analo- 
gon profundant, Hinc Tureae fuos Eunuchos diverfiffimo ab 
Italico modo caftrant, nempe praefeindunt iis una cum tefticulis 
mentulam j Itali non item 5 quem pufiones caftraudi adum,Qv 
Uberrimum JCtum> ac in Patria Academia P. P, alterum Donellum, 
quippe ad unguem norat propemodum univerfum Juris corpus 
recitare, Tolem annum fed jocis ac facetiis natum, grandaevum 
Senem, memini abhinc quadraginta & amplius annis Gallice me 
ac alios juvenes animi caufa docentem, ^^^ acjoeo dicere, quo 
permolere incubi Eunuchi Turearum uxores fuccubas non pof- 
fent, nec titillare eas illis inflar tribadum liceret, idejfe, id prafein- 
der e parentalia una cum temone: fed jocorum fatis hic loci , quae 
fervanda theatro anatomico : non vero hac commentatus furru 
inveftihus pueris, neu Catechumenis, neu Religiofis, fed Medici- 
nae Candidatis, ac Anatomes ftudiofis, qui non gravabuntur adire 
Celebratiffimi Noftratis Thom& Bartholini , Affinis conjundiffimi 
lib.i.Anatom.R,eformataeLugdun,Batavpr.Ann.i65i-editscap.23. 
p.145. in cujus calce docebuntur, qui quandoqjfiat,ut caballi,tau- 
xique caftrati obfervati fint generaffe. Ne ergo Turcaeex Eunu¬ 
chis filis fuppofititium tollant,autfufcipiant foetum, hinc in mi- 
ferasillosadeo faeviunt, & longe truculentius contra illos fe ge¬ 
runt quam Itali. 

Ultimo meum eftfervare fidem, Equidem dedi, me poft vi- 
dumChinenfium huic meo wx^pd Botanico hic loci paucula 
quaedam de moribus Chinenfium attexere,quo tandem in eo mea 
termineturoratio, unde exorfa, aut profeda efh Veftris ergo fi¬ 
ne ingratiis fiat, obteftor vos,Viriexperientiflimi,utcummefcio 
nemoauthorumeffet,quieosR* P.Martinio pertradavit accura¬ 
tius, cuinon diffiteor,plurima medebere,mihi ut liceat ipfo au- 
dore Viro fidei pleno,eos quafi vivis quoque depingere coloribus. 



SIMONIS PAULLI COMMENT- 
sg QuiChinenfes,ubi agebatur dePfeudomedids>efTc mendacifft» 
mosteftatus eft: atque ita non Crctenfes Polum, fed etiam Chi- 
nenfes mendaces funt. Idem p.5.Atlantis Chinici inquit: Eurm 
p ai fortitudine Sinis prfflamus .Sma nobis ingenij acumine. Sagaces[iim, 
fubdoli,ac ad fubitos cafus acutifimi,&imp avidi folert es etiam funt an£ 
indufrij-, rerum utilium nihil omnino perire fnunt, vilifima quaf 
fer ut a etiam in tanta rerum abundantia colligunt,fervantq ? , offa cat¬ 
tum, gallinarum plumas,porcorum fetas , imo & fpurcijsima qu&f ex¬ 
crementa, quibus etiam mercimonia inftituunt pag. 7. Ingenij quoque 
acumen perperam fiepe ofendunt dolis & fucis, quibus aliis imponunt 
Et paucis intermiffis: Mercatores indufriifunt & folertes, gens tota- 
otio inimica & difidia, uBi vel minima lucelli affulget fpes, nullus eis.la- 
bor gravis, quippe honeffo-titile fepe potius & antiquius , Valetudinis- 
fatfrma ac robujhe, duratis vel inde a puero lacertis,eoiore candido cer¬ 
tant alicubi cum Etiropxis. 

Hic loci, quemadmodum ut antea di£tam,aut potius vi&unr- 
D Chincnfium cum Europaeorum utcunque contuli, ita inprsefen? 
illorum mores, cum noftris,comparandos fc mihi offerunt» Ve¬ 
rum, quem eruditorum fugitinclutillima: famceSatyricum toban* 
nem Barclajum edidiffe horum Iconem, vel fingulorumpropemo- 
dum in Europa Regnorum, Regionumve, proin ne a&um agere' 
velle videar, aut opera temporeque abuti, fciens volensq; hoc la> 
bore&ftudiofupcrfedeo: Quianinea hiftorise leges neglexerit,* 
autplufculum quam concedit veritas affc&ui indulferit j nec ut 
€ornel. Tacitus fine ira & ftudio, iliorumque caufas procul habue¬ 
rit mores illorum defcribendo,hoc meum non eft examinare,auc 
excutere accuratius. Ego enim velutiin Elatonis Republ. verfori 
quilib.i. deRep.p.^j 6 . F. ftatu it: fingulaffieri & plura & melius & facig 
Hus , quando fingulifingula fecundum naturam occafonefervat a ab alite 
ceffantes effeiunt : Qui Medicinam tot annos cum in Ducali Me- 
gapolitana, tum Regia hac HafnienfiAcademiis profelfus, jam in 
Ethicorum caftra tranfire nolo. Prjefifcinetamen dixerim, Chi- 
nenftum calliditatem omnium noftrum Europajorum fuperare 

pruden^ 



DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. ^ 

prudentiam, illbrumquefcruta, quorum quaedam non fine ingen- a\ 
tiillorum probro UWartiniusrecenfait, quibusq; mercimonia in- 
ftituunt, fatis indicare quam vellenti fi pollent,poliunt autem quia 
volunt, univerfam Europam longe aliis moribus, cumnon folum* 
fint callidi, fed mendaces, fed a vari,decipere. Quorum animos* 
cum tot egregiaeanimi'virtutes fcilicet, ut funt calliditas, mendae 
citas, avarities occupent, hinc ubi vel minima, lucelli fies affulget,, 
nullus eis labor gravis ^fquo aliasapudPoetas, Dii nobis omnia,imo 
ipfam virtutem divendunt) utili ho ne flatem pofthabentibus. Ego- 
vero Patrem Mendaciorum,^ut Beelzebub, pie credo, hos Ethni¬ 
cos avari fii mos, callidifli m os, mendaciffimos inftigaffe, aut fi mi¬ 
le m itliDiabolum, qui Parentibus noftris Adamoae Evaein Para?- 
difo impoluitjiis perfuafilfe, fingerent illi, potu Thee immortali¬ 
tatem in hac vita nos apifci poffe, aut certe & finxe- 

runt ilia hi Chinenfes,$#/ hodie in off e nfis & peccatis adhucverfan- 
tur, utesl vita mundi hujus, fecundum Principem,cuipoteftas esi aeris,, 
fflfiiritus*nunc agentis in hominibus contumacibus, ut ita cum Apo- rv 
ftolo Paulo ad Ephefios fecundo loquar , ac lucrofo fatis eventu 
Eoe commentum divulgaruntinter Europaeos, mercaturam am¬ 
plam in India exercentesj hinculu venit, ut nos Europaeos Chi- 
nenfes illi faverrime decipiant. Quanta enim pecunia quotannis 
BOsemiHigant,dum vietum, ex fuccum, odore calfum, trimulum, 
quadrimulum,imbadulteratum (recordaris priorum) nobis Eu- 
ropsis obtrudant, aut ingenti pretio redemptum divendant, hue: 
ufque nobis ignaris fuum Thee, hoc modum excedit omnem-,. 
Cum ergo commodum ex Hipp.jtoJlrivitz recordatuseifem,ipfum 
aeterna fui laude, ubiin Illyrios, Poeonas , ac Barbarorum Regio¬ 
nem peftisingrueret, redaque conjedura judiealfet, morbum in. 
Atticam proventuram; Hippocratemquead id,quod futurum e- 
rat, praevidentem, tum urbium tum difcipulorum curam fufeepif- 
fe: Utique & ego,non mihi Suffenus fum,novime ipfum,nec me 
effe Hippocratem,quinullum unquam Medicum adiliiusfamam 
pergerepolfe hocfeculofdfco>utolim in &ratione me* uti vo- 

O 3 cant, ; 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

Q eant, IntroduBoria , defendi, cum P.C enucleatis fuffragiisinRo, 
ftochienfi & Patria Academia Pubi Medicinae Profeffot renuncia^ 
tuseffem; attamen non diffiteor, me ipfi Hippocrati affedu ce¬ 
dere nolle: quoutillepeftem Atticam a patria fua mature ftudio- 
seque avertere, nihil prius habuit ? ita ego unice ftudere hoc meo 
Botanico volui, ut in China edudam , & per univerfam 
Europam inftarEpidemii mali ferpentem cladem, non quidem ii- 
lico fed furtim fortunis noftris nos Europaeos conantem everte^ 
re,ac certe magnam partem earum dolose intercipientem (ma¬ 
lum) poffem avertere. Ex quo meo Botanico conftat, 

me Virisfummaauthoritate,quafi ducibus,&illorum authoritati 
confifum demonltraffe, Thee' non foluiii TartariaeacChinae, fed 
quoque nobis Europaeis, imo nobis Danis ac Germanis effe indi¬ 
genam fruticem; iplumqueTha, aut Thee ipfiffimam effeCha- 
macleagnumDodoniMjfeuMyrtumBrabanticamDan.iporjj/Ger- 
man. 'Po(l/ Gallice Piment Royal Belgice Gagel didam, atqueaded 

D ThecChinenfium anoftratiMyrtoBrabantica,autChamadeagno 
Europaea minime fpeeie, fed folum numero differre. Quod u£ 
ignarisartis noftrae,ac ftudii Botanici, creditu difficile, ita eisdem 
non facilius perfuafu erit, delinant deinceps Thee Chinitico fefe 
obledare, fed illi furrogent modo indigitatum noftratum Thee 
Europamm,feuChama:leagnum noftratem Europaeam, At cum 
didatoria penes me non fitauthoritas,quam nec mihi arrogo, u- 
tique neminem mortalium cogam, j uret in mea verba,vel fubfcri- 
batmeaehuic fententise, aut inaudito paradoxoj Coraeboenim, 
id li contenderem, effem ftultior, non : Attamen author illis efle 
pervelim,cum fupralaudatus Antonius Mufa,ufqueadeo deprs- 
dicetBetonicam,ut vel 40. morbis, li non omnibus remediet, 
tottantarumq; virtutum, orbique Europaeo notiffimam herbam, 
fibi commendatiffimamhabeant,acpoftdeinloco TheeChinen- 
Es inodori, ac aetate & longitudine itineris neceffario corruptae,aut 
certeuoniisdem hicih Europa viribus praeditaeherbae, quibus in-> 
Alia eft, comparentfibi Betonicam Europsarum herbarum nobi- 

liflimam 



DE ABUSU TABACI ET HERBAE THEE'. ^ 

liftimam>exeaq; eundem in modum infufum aut decodum,quo ^ 
exfuofibiTheeChinenfes,parent; necdubito, quin omnibusiis 
malis &c. seque feliciter hic in Europa queamus mederi,quam qui¬ 
bus Chinenfes in China fuo Thee. Quorum Medicorum folertia 
meritiftimo laudanda eft, quod cibi potusqj abftinentia, fimplici- 
busque decodis, aut fimilibus potius medeantursegris, quam ut 
multis compofiris medicamentis onerent debilem valetudinem, 
velmagismagisqjdebilitentimprovide; Naturacumpaurisfit con¬ 
tenta : liatur a cum fmplicifimis gaudeat ; Natura cum refocillari tor¬ 
pe fc emfive medicamentis five cibis velit , nolit utrisfe inftar oneraria 
navis faburra , farragine compofitorum medicamentorum onerariery 
parata alias 

Vitatfc cum gemitu fugere indignata fub umbrat. 

Haere fi quis ae priora omnia riferit * rideat per me licet, ufq? 
dum ipfi rumpantur ut ilia Momo. Ego certe illius caufa me non 
rumpam, qui tutus ac fecurus fub clientela fupra laudati Epideti, 

& pone veritatis caftrum delitefco, dum ea, quse optima mihi tot 
ducibus ae veluti myftagogis in re Botanica vifa funt Europaeo or- R 
bi, aut in eo illuftribus Collegiis Medicis , polito omni fupercilio 
proponere, & eorum cenfarsefubjicerevolui; minime vero eam 
expedans,utea vexer ab ullo umbratico Dodorculo,Difputator- 
culo,qui cruda fua ftudiainftar horsei frudus, quoadutum venum 
eant in forum magno ordinis noftri opprobrio propellit. 

Imberbis juvenis mentum cui glabrius ovo , 


fepe nonP. C. enucleatis, fed vel eblanditis,vel emptis pretio fuf- 
fragiis hanc dignitatem qui indeptus eft , minime inde ullam ca¬ 
ptans gloriam 5 fed qui mihi perfuadeo, quali' a Deo in ea ftatione 
fim collocatus,ut, quemadmodum ab iheunte adolefcentia mea, 
aut potiusfumptavirilitoga, publicis commodis ac ftudiis com¬ 
modare voluerim? commodaverim iis (jadone me? ) virili mea 
state; ita fenili hac mea me decere m eadem ftatione perliflere? 
acDeo,Patriseque fervire, usq; dum ab illo ceulnduperatorcfum- 
mo, jus vitae ac necis,inme,fervum fuum, habente, ex ea; evocer, 
quem haud gemens fequar integer vitafcekr is % purus-. 



SIMONIS PAULLI COMMENT. 

,£ olim Istam illam vocem : Euge,ferve fidelis , ultimo mundi decrc- 
toriodie auditurus. 

Qua: omnia quin squi boniq; Medicina: Candidati confulant, 
nullus dubito, quoscsterosq; benevolos hujus Commentarii mei 
le&ores, non meis,fedipfiusCicvxr bis,pauculis folum mutatis,ex 
4 .^Xcademicar. J^uaftionp.m.^. petitis,oratum venio,talem mea:- 
Riment,qualem Cicero fesftimari voluit; Cujushscfunt: 

Ego (inquit) fi aut oftentatione aliqua, adduci tu, aut (ludio certandi, ai 
hancpotifitmum rhilofophiam( 2 idi hunc $z%ct<rfibv (ZoJctviKov) me applica- 
vi,non modoftultittam meamfledetiam mores dr naturam contemnen - 
damputo. Namfi minimis in rebus pertinacia reprehenditur, calumnia 
etiam coercetur : ego de omni flatu confiliotf totius vita aut certare cum 
aliis pugnaciter, aut frufi rari cum alios, tum etiam me ipfhm velim? A 
taq., nifi ineptum putarem, cum in tali di/putatione idfacer em,quod, cum 
de Republ. (dc Re Botanica ) difeeptatur,fieri interdum [oleta Jurarent 
O f er t° vem ® eos js penateis (ego per Deum immortalem coeli ac terras 
Dominum, Deum, ac Dominum Dominantium) me&ardere (lu¬ 
dio veri reperiendi, & eafient ire,qua dic er em. £)uienimpoJfumnoncu- 
pere verum invenire, cum gaudeam,fifimile veri quid invenerim ? fled 
■ut hoc pulcherrimum efifejudicem, vera videre: fic,pro veris probarefaU 
[a, turpifiimum esi. flfec tamen ego is fum, qui nihil unquam falfi appro¬ 
bem, qui nunquam afflent i ar, qui nihil opiner: fled quarimus deflapiente* 
Ego vero ipfle & magnus quidem flum opinator (non enim flum fapiens\& 
meas cogitationesfic dirigo, non adillamparvulam cymfluram 
Qua fidunt duce no&urna Phsnicesin alto, 
ut ait Aratus, eojp directius gubernant, quod eam tenent 
Qua: curfu interiori brevi convertitur orbe. 

Sed ad Helie en, & clariflimos fleptentriones, i. e. rationes has, IdtiortJ 
flecte, non ad tenue elimatas. Eo fit, Ut errem , 

& vager latius. 

* / WL i S. 



Macrobius Lib. VII. Saturnal 


Poftremo, fi in his quae fiimimus, varietatem noxiam 
putas, cur potionum remedia, quae per os huma¬ 
nis vifceribus infunditis, ex tam contrariis & fibi 
repugnantibus mixta componitis > fucco papave¬ 
ris admifcetiseuphorbium 3 mandragoram, alias- 
que herbas conclamati frigoris pipere temperatis: 
fed nec monftrofis carnibus abftinetis, inferentes 
poculis tefticulos Caftorum & venenata corpora 
viperarum 3 quibus admi[cetis, quicquid nutrit 
India quic quid devehitur herb arum ,o^ox\& Cre¬ 
ta generofa efh 


P 



ERRATA 

graviora fic corriguntor > ac omifla 
adduntor. 


au Dedicatione. j 

r A Sterifc6 *$.lin. n. pro ratol 
f \ lege cato- 1 

JL Jl ¥ 4. lin.2.1, illorttm. j 

¥ *, 1.\.i^;\Jtafi. 

In Trafatione ad L> B. I 

r Afterifc6 * -K.4.I. \o.\-cumob. j 

lin. 16, pro qvatn I. c\v&. \ 


Fol. 1. D. lia. iz. po fi paratum adde; 

pauca^ qvantitate fumptum. 

F. 2, B. 1 .12. 1 , osdematofs. 

F. 4 * C.l, $. 1. qvo. 

1. 16. dei hujus. 

D.L7, I ,‘Democrit'u 
F. A. h f. L Inclajfe tertia JOvadri- 
dripartiti mei , cum &c. 

D. 1 . 5* 1 . ditioni. 

F. 7, B. i. 11. 1 . catarrhh. 

C. l» 11. adde poft America , mit¬ 

titur. 

D. 1 . 9. poft ipfnm,siddQ: non. 

F. 8. C I.7.I .ficco. 

D. 1 . 9. pro BAUHINI, l 

BARTHOLINI. 

1.12. 1. proce Jus mammiU 
lares. 

qvi in anteriori. 

1.14.1 .invefiitUr 

1.1 f. 1. ocmpant. 

Ft A.l. 1 , Tabacophtlorpm. 


Fol. 9. IXl.4. Germanica illa verba 
parerrtheli inclufo, trans¬ 
pone in lin. 7. p©ft ver¬ 
bum referferit : & lege* 
SBaimdrw&c. 

F. lo. A.l. 10.1 .ufurpatts. 

C. 1.7.1. proabufuj uf 

D. 1. i.\ narcotico. 

F. 11. A.l. 6.1 nobis. 

D. I» 11. dele confcripta- 
F. 12. B. 1,4,1 .hic. 

'C.l. iiA.qviJsus etiam. 

F. ij. A.4. , lt*lf , 'i irnofiros'. 

1. z.pioSz.1. aut. 

L 9, \.freqvemior illi us. 

D. 1.7.1 perpufilk. 

F. 14, C. I.10. i fafciculum. 

F. 1 f . B. 1. f. 1 .fufcitari. 

C.L 4.L Q5aucf$u|. 

F. 17, C. 1. f. poft primum , adde 
Chinenfes. 

F. iS. A.l, j.h b&Theepoflea 
Theefuffr. 

C.L OA.confcJfum. 
\.l%.\.atmenefc 
F, 19. A. 1. 2.1. dubiis ratiott. 

1. 16. L habeto. 

C. i. 2. L neu [em. 

1* 7. 1, femen aut. 

F. 20. A. L 7 .1 .fint. 

1.1 6. poft crenata adde; 
modo »0» crenata. 

B.I.pen .1 .aut Sin. 

(?) F0I.20, 




Jrof.io.D. 1 .1 .1 vernum. I F© 1 *29 A. 1 .1. 1 . omni odore? 

F. ip. A. 1 j t.l Betonica jB. 1. 8. Ittifejlatu 
i il. poft corcUat adde : I. 9. I vindicemur, 

alfo adeo animalem facul- < C. 1. J 1, dfiattco. 

tui em mmjtce rejitt. Ob. j F. fO B.Iin.antep I bibula. 

&c. I C. I. 5 pro qvarta Itertial 

1. 15 1 indemennus. I F. J.i. B. iin, 5. poft nempe addet. 
E.i.if. poft tantillum adde: I p*g'Sf- 

ilUuifdiiYi.tr}. i poft: foliola adde: Fig,. 

F. 2i. A.l. it. i cir^i tdem. Wta. N 0. h.Ut.L ttemo^ Fig^ 

B 1.1 j 1. Chirotheca. V/.ht.K. 

D.i 1l.tf.7w valentis, in eadem linea poft majus. 

F. 25. C. 1 5 I. haTheeejfe. ii,i &- adde: Eig.Vl.hu K. 

F. 24. B. 1 . pen. 1 . Theetatam.. i 7. poft */?adde: FigVlh 

C. L 7. L r Diarrh*a cef. L A. 

F.2 5.*Aj.<S.prop.i28.Ui8. i. 12 .1 <r*r*w. 

L 11. 1 . »i.;^ valenter » . in ead. Iin poft i/lfW addet 

£V26. B.l. i. additus. Ceufig. Vta. No. 2. Ut. A 

D. I i.tidcScbij. tn priori tabula hujus comi ■ 

F. 27. B. 1 . ult. 1 . S/w« mentarii caelatum. 

C. I i 5 1 inftar incantamenti. I 1 .13.I Chinenjts,. 

D. I.& poft poffe addeiauguror. | F* A L 6. poft Spira* adde : 

Qvam meritiflimo Rhus aut Sumach fpeciebus, ob ipfius fruticis ma» 

gnitudinem,foliorum# r.um,faporis^ ; convenientiam & fimilitudinem an> 
numerandam arbitror, licet me, non fugiat, Celebratiffimo BAUHiNO 
placiiifte, eam tn Pittace fota pag. 4.75. inter agnum caftum, feu viticem 
liguftrum qvafi intermediam , medio loco collocare, appellareq^ eam/r#- 
ttcem jfi catum foliisfdigmsferratis - ceu dubium, ad qvod genus fruticum po- 
tiffimum ea vel referenda fit, vel pertineat, cujus flores cum verticillatitn 
fpicatoordine virgularum faftigiacoronent, *qve ac agni cafti feu viticis 
fuas virgulas, Spira?a vitici perfimilis videri qvidem poterit 5 aft fi illius flo¬ 
res una cum foliis crenatis accurate luftraveris, longe re&ius SpiraeFad 
Rhus aut Sumach , qvamad ullam aliam cujuscunq^ fruticis fpeciem, per¬ 
tinere tnecum afleverabis. Sed cum illius vires nondum dodtus fim, sb 
ipfo Theoph. negle&as 3 neq-, eas Clufms enodarit, neq-, Bod&ut a Stapelen 
in eruditiflimo alias fuo in Theoph. commentario illuftrarit, ego prohi¬ 
beor aflerere, illae cum Thee Chinitici congruant vel non, qvod nec ego 
defendendum fufeepi, fed; probabile videri,Spiraei Theophrafti, The? 
Chimticum vel ab ipforum Afiaticorum, vel etiam noftratibus Europap 



Rhfzotomls aut Rhopopolis adulterari: Aci qv» flagitla lioc gemis 
num amor (celeratus habendi adigit, ob qvem, non folum ad vifcera ter¬ 
rae , ferreo hoc feculo jam pridem itum eft, fed hodie (verum honos & ve¬ 
nia praefanda funt) in ipfas cloacas foedas hic in Europa, defcenditur ; 
ut abunde ex prioribus , aut Tabaci live adulterandi live id infucandi, 
omnino deteftando & abominando artificio aut mangbnio, conflat. Ego 
vero amore veritatis flagrans , hic loci B. L. ferio hortor ac obteftor, 
conferat inter fe in priori Tabula hujus commentarii pag. fi. fculpta , 
utraq^ foliola, Thee nempe in China autjaponia, &Spir®®hic Hafni® 
in Dania menfe Junio hujus anni, nata , qvo dexterrime de iis dijudi¬ 
cet , cernatq;, ut perfimilia fibi fint invicem. Vid.Fig. VI. & VII. ^va¬ 
rum illa (ut dixi) Folium Thee, haec Spirae® exhibet. 

Fol, 3 2. A» 1 .6 . 1 . swpjjjcus, «upjjjcas. i F0I43. B. 1 .4, l.Serbet j Thee. 

D. I.7 1 . varios aut. | 1 . io. 1 conveherent . 

F. 3 3. D. 1 .4, 1 . variis avido* j F. 44. C. 1 . 1. 1 . qvb ut dek&smur, 

F. 34» A. 1 .12 1 . praclara. !F. 45. D.l. 4. 1 , catarrho. 

. y 1 .13, L Thee me. J F. 46* 1 . 1.1 fum: & eodem, 

D. I. 4 poft baphicam adde: ] F, 47, B, 1 .1. pro hoc 1 . hic & pr o neu- 

uitnericanL trum 1. neutris. 

1 pen. 1 . Thee nos appellare F. 48. A, l.S.poft committi adde Ca*- 
ut efl. | fa non cattfa aut. 

E 35. B.I. fl.L nec mi pretium dede-. I B. 1 . 1 • 1 - regiomb. 

ratis. lF.49, A.l. 3 1 . Garlebtenfis. 

F. 3 5 . D.l antepen. poft Arnifao adde 1 .7 .1 Torgenfis: 

locutus fum\ fed Marci A-iF. fi. C 1 .12. 1 . tubulus* 
gripp. |F. 52. B. 1 . 8 * dele id. 

F. 37, C. l.j .l, mihi videor. j C 1 - 6. 1 . p. 5^7. 

1 10.IddoBis&rudibus non jF. f 3* C.l 5 1 * aut alia, 
refiiombus^autfaci plebis. J 1. 6 1 .& una. 

F. 38. B.l. ultim 1 . potus. J 1 .7. i me id jam. 

F. 40. D. 1 ir.pro^/fL*#. j D.l ult. 1 . qvam Cojfiac, 

F. 41, B* 1 .8. 1 , immenfdfua. F. f4» A. lin. 1. dele & Cabira aqva> 

D.l. i.L Q 3 «cfj« j B, 1 . 9. poft Itali: (adde de» 

1 . 5. dele Sapore. 1 perdita aut omifla qyaj 

1.8,1 .utJgverecumus. j hsec funt-,) 

Sed juvat hic loci, data in rem eam oportunitate, & cum Turearum 
'qvoqj fadta fit mentio , iterato meminHie petulcorum Perfarum , atta¬ 
men fterilium ^ Qvippe qvi, ne ob Polygamiam, illis cum Tureis com- 
snuaem, nimis numeroiam prolem alere cogantur , corpora cum conju- 

' ' (?) I $b- 



glVuJ aut pellicibus milcentes non tam id Rudere videntur ut liberis dent 
opera (caftiffimo apudCk Ioq vendi modo utor)qva ut voluptarij inftar Ona- 
num impioru/eme infecundu ptofeminent (proh Dei imnrortalis atq,-homi¬ 
num fidem* qvantum hoc & morte expiandum grande nefasdacinufve Iqvod 
Theologi ex Moife tra&entdidu&ius^aftigentqjapertius,acerbiufve) qvod 
ob jugem Coffi aut Cahwae aqvae ufum in venis ac arteriis viventium Per- 
farum corruptum, commodiffime feu Phyfices, feu Medicina; Dodor, 
non ignarus chymicorum principiorum , cum vapp& , fale & fulphiira 
volatili vini, maximam partem , caffa, comparabit e Vel etiam idem, 
comparatum ad aliarum Nationum non vitiofarum, Eunuchorum aut 
Scjtbarum (vid. Hipp.de aere aqva & loco pag.2^9 v.io.) ubi illos eviratos. 
& effeminatos appellat, perfimiledixerit. Verum ut Bipp. nofterl.c. Scy¬ 
tha:» in genere inter alias caulas ftatuit, ideo fe tpfos perdere (ita n. Ioqvitur, 
nec mea fed illius funr verba) qvod utranu^ venam,poft aures Jibi incidant us - 
qve adeo , ut ubi pofica ad uxores- accedam , rem cum ijs habere neqveattt : Ita ; 
a me ex celeberrimo Hifloriographo Dno. Oleario relatum eft, Perlas citra hoe 
adminiculum, folo & unico ufu lolius Cahwae aqvae fefe evirare falacillW 
mos. Nemini qvod mirum videbitur. Non n, falacitas fecunditatem* 
ied potius illius contrarium portendit. Hinc, publica fcorta aut profti- 
bula , raro impraegnantur a Venereis Nepotulis ac jocundulis Amafcisj; 
licet tam libere cum ipfis in lupanaribus volutentur, qvam ruri fuper ca¬ 
jarum redis, autRufticorum fterqvilinijs, infilire palTerculum marem fae- 
minae dono , pallis ac tremulis alis, vides. Aliud qvoq; mi Philoma- 
thes ac Amice, icias efTe velim, frigidos ae in Venerem tardos ftimulare qvod 
Eruca perficit; aliud etiam efie femen fecundare, aut fomenta Veneri (qvas. 
fine Cerere & Baccho frigere dicitur)fufficere qvod ex vegetabilium clalTe,. 
amygdalis dulcibus, pineis nucibus, ac piftaceis., Caftaneis &c. Ex ani¬ 
malium clalTejCaponibuSjalaudisjturdis, perdicibus, ha?dina,vervecina,vitu¬ 
lina, &c. obtinemus. Et ilkm efficaciam,nempe Venerem flimulandi, 
ncq; Coffi neqj Chocolladae denego j Qvibus Tabacum eftannumeran¬ 
dum , & tamen fterilitatem haec inducere qveunt, ceu^vaediverfarum funfc 
partium, aut potius tota fubftantia agunt ; aftad fecundandum femen, onii- 
nia haec ineptiffima funt, ceu ad unum omnia, nimium qvantum exiccan- 
tia, minime, uti vulgus loqvitur aut putat,frigefacientia* Verum de Cahwae 
aut Coffi aqvae, & Tabaci fumantis effeminandi effedu, certo conflat;. 
Qvibus utrifq; nifi ratio me fallit mea, aeqvi arbitri, ideo Thee annume¬ 
randum mecum exiftimabunt,qvod^.ii'.A/4W/««s^ww»j(admirandumid 
fanc & obervatione digniffimum) referar, qvod Thee aut Cha in aqva e- 
buJJient& maceratum, aut potius illius aqvam potantes, JibiJftwMexJii»^ 



gpant, hftmrts exficctht\unde vix exjpuant, Qvid! qvod vitex feti Agnus 
caftus, ruta, mentha, camphora, ficcando qvoq* impotentes reddant ma¬ 
ritos ! Ut taceam , qvod T hee ipfis Chinenfibus novum fit medicamentum, 
cujus proin vires ac facultates nondum fatis accurate illi ipfi examinarint, 
aut nondum exqvifite ceu ad Lydium Lapidem probarim j Unde meri- 
tiffimo illi noftratem, ut ex prioribus conftat, Betonicam Europaeam, cu¬ 
jus laus per tot fecula incanuit, antefero» Interim en tibi Philalethes ma- 
nifeftiffimum, Sulphuris ficcantis in vegetabili, nempe Thee.effe&unijmi-- 
nime impenfecalidi, fed folum fubamari medicamenti, in non fpuentibus Si- 
ni s>vid fis locum p.41 fD, hujus mei commentari]. An. v Chocoliada,ut corpus 
umbram fecum trahit,fimiiem in modum aeqve ac Cahwae aut Coffi aqva 
fterilitatem & impotentiam caufetur, id ha&enus in commentariis aurito¬ 
rum,, adeo aperte relatum non reperio ; nec ipfus indagavi fagacius: 
Qyam impense ftimulare Venerem volunt 5 Qvibus viribus Chocoiladam, 
noftrates ex America & Africa , reduces cives , maxime pollere affirmant, 
qvi ceu praefentes arbitri, harum gentium mores, in utrifq^ hujus Orbis aut 
Univerfi partibus, introfpexerunt intime. Sed cumfupralaudatus Ben&on 
vid pag 57 D. hujus commentari]> Chocolladam fapore akqvantulum anui- 
ro fariare, ac refrigerare Corpus (qvod re&e accipiendum,dumimpenfe exic- 
cat) minime tamen.inebriare ajfrmet: Hinc non ego tantum, fed complures 
ali; medici, per b#nam confeqvenriam mecum fcifcent, cum Chocbllada in; 
uno tertio cum Coffi itsmq-, cum Thee convenire videatur, haec tria inter fit 
neceffario convenire,f?u omnia haecinftar Coffi effaeminare viros pid n.ma-* 
xime urgeo, cseteras qvalitates non indagabo aut excutiam hic loci accura¬ 
tius, Spero proin,imo ceitiffione. confido ob rationes has & fuperius pag. 57; 
allatas, venientibus annis fore,(nifiPhrygibus Nos Europaei velimus effe 
magnb noftro probro fimiles , qvi fero fapere dicuntur , nec pifcatoribus fi¬ 
mus ftupidioreS;, qvi icti Capiunt,)ut nos Europaei ChocoliadamXoffi, Thee; 
denicj.omnino ejuremus. Horum qvippe fi unum bonum, om nia tria effe; 
bona ftatuenda auguror. Cui fimile refponfum dedifle (tritiffima Vulgi Fa¬ 
bula eft) nefeio qvem Europaeum venditorem , five canum five luporum ca¬ 
tulorum,, licitanti eos mediocri pretio , fedqvaerenti ex ipfo, an omnes Ca¬ 
tuli iftieffentfrugi, aut ejusdem bonitatis, nempe: 2 $ Cint<$Uffj/fo fritt- 
fle affe «uff. Imo, Deo propitio & fortunante fperabo, omnia haec prope- 
diem omnibus EuropaeisMagi ftratibus» fu ramis, infimis, medioxumisnon 
minus exofa fore, qvam Tabacum Mofchis aut Tureis, aut potius illorum 
Imperatoribus eft. Qvi qvam fevere in Tabacibibulos aut Tabacophilos 
advertant, ex prioribus notum eft,cum nolint inertes, prodigos, & qvod 
fommuro aut palmarium,fteriJb, impotentes,ac effieminatos,ciY«s aut fubdi- 



m, In Regionibus ipfofum ditioni fubjt&ii alere, Qvin & hic loci alius 
modus, (de qvo antea paucula qvadam occepi dicere) & per qvem in¬ 
cauti qvoq; ftenlefcunt, excutiendus veniret, ceu qvi videri poterit, ex Alia 
olim commigraflc in Europam, fedqvi non tam huc, qvam adanatomicam 
fcholam, pertinet; nempe jam increbekere peffimam confvetudincm, ut 
adverfus intolerabiles dentium dolores,venae fedio pone aures promifeueu- 
triqj fexui imperetur Sed friant ij ■> qvorrm protervitas falubria confilia 
non admittit, vel qvi dcBtjfimi yttiHipp amhoritstem. ipfis Jurisconfultis» 
ubi de vita hominis aut partu leginmo decernitur,alias Iaeram dandam, con¬ 
culcant aut explodunt, eos ingenti fuo incommodo, olim fallis & calidis la- 
chrymis defleturos, fuum infortunium qvo madabuntur ,dum illi aeqve ac 
Scythae patiuntur fibi venas poneaures incidi, utdoloresdentiumadutum 
evanefeant, ceu incantamento efient abadi fciiicet Etenim nonfolum cito * 
fedttixm tHio &grts, nes Mediet dogmatici medebimur ; illis magis nocebi¬ 

mus qvam morbus ipfe. Qyippe dentium dolorem intolerabilem, aliqvando 
delirium, aliaqj graviffima fymptomata comitata fuifie, apud pradicae Me¬ 
dicinas Dodotes, legere qvidem licet; aft nemo tamen eorum adhuc obfer- 
vafse vifus eft, dolorem dentium fterilitatis exftitilfe caufam, ut Hipp. nofter 
de venis pone aures incifis, teftatur, & exempfo non unius akeriufve indi¬ 
vidui, led integrae Natibnis Scytharum confirmat, Vir & Macrobio fubfcribi- 
tnus.tjunqvam qvifuitfalfus, nec alios qvi fefelli r,cujus qvoq; autbortateAnato- 
mici tuebuntur. Angue int rim ac cane magis, patres ac matres familias, dara- 
'nofum hoc,hujus feculi five empiricorum five imperiforum Chirurgorum ac 
Barbitonforum confiUum fugient, fcu ipforum liberis fumroe noxiam nie- 
de!am>nimirum venae pone aures inftituendam fedione uftionem ve; nifi fte- 
rileolim eorum conjugium malint, qvam fsecundum ; ringentibus conju- 
gibus, indignantibus optimis parentibus, fecero una at m nuru y NovSq; 
ipfa nupta, jam jugum pafla, venuftula, ejurante & deteftante velperam 
qva poft hymenaeum zonam fponfa folvit, qvod magno fuo probro,videri 
poflit, qs, cbfignati eflet Natura, cum nonfit, atq; adeo citra fuam culpam, 
maritum pulchra prole parentem facere impotens fit,nifi capitis alias pudici; 
& ob qvam auratajuftoni bidente Maritus caederet, ut ita cum juvet), loqvar, 
alium vedorem navis fuae admittet , atq, fic illi frons in cornua definet. 
Haec fibidida putabunt Pamphili illi, formarum fpedatores egregij, ac ut 
vitent utraq,- haep cavebunt fedulo: Parentibus vero ideo indignantibus 
qvod fufeipiendorumnepotumfpe,miferi grandasviq;decidant, ita ut ayi, 
vel aviae nomine, a fvaviffimis alias Nepotibus falutari neqveant. Aft lin- 
qvam haec anatomica, & jam pridem rude donatus, alijs lampada, fimulq; 
aafem trado fagacius inqvirsndi in dudus ac valvulas venarum earunaq; 
% : ana- 


anaftomofes cum arterijs,ad jugulum & praesertim pone aurcs,ceu qvibusftu- 
diis S. R.M. Regis ac ‘DN. DN. mei Qememifi interveniente lingulari Regia 
clementia & parili gratia,me abhinc duodeviginti annis abdicavi,qvo,Socero 
meo Jacobo Fabricio Archiatrerum primtceriejam p m.cum live ufus live expe¬ 
rientia non nili ferisab annis veniret, ego meam medicam fcientiam, illius, 
ceu in Medicina Rofcij t Praefrica Medicina praeceptis inftitutisqve augere- 
gc exemplis oblirmare poftem, praxi medicae j^m Uci gratia per triginta &c 
fex anos deditus. Sedqvo non Orientalium Populoru s PerUrum acAiiatico- 
rum Scytharum jam dudum & certo probata j Sinentibus v. metuenda..atqj 
utinam nonqvoq^ncb-is Europaeis expe<ftandaftetiliras,ilii3nobi{cuml hee 
abutemibus, nobis infupor Scytharum in modum,venas pone aureis ferro ab¬ 
rumpentibus, me non abduxit i 

Fol. 5 4* B. 1 .12. 1 . attexere velle. j Fol. ff .B 1 . 17.]. perventurum . 

C*l. ;.l rerumpretiofarum. [ D. 1. . 5.1. nojlrate. 

Atqo, hac graviora errata ut B. L* ngq,- mihiabfenti,neq,* Corredtori neq- 
typotheta profentibus imputaret, meum fuit ahfoluto integro hoc com¬ 
mentario ea emendare primulum. Castera Le&orem haud morabuntur & 
levicula erunt, ceu in pundhs commatis & parentefibus perperam locatis 
Gommi{Ia,qvae non curavi ledulo,neu rufpatus fum: nimis enim id mihi ope- 
rofutn & magna dividia plenus fuiftet iabos: Qvem proin obteftor ob eam 
virtutem, ab homine lolo nomen qvaindepta eft , mihi, illis, deniq^ama- 
nuenli qvoq; meo condonet ; memineritq-, fe ipfum hominem efle. Cate- 
roqvinplerumqj ita nobifcurn comparatum eft ,malum ! Lyncei in aliorum* 
in propriis peccatis atq; erroribus, talpis casciores ut fimus, hinc illud Per- 
fii Satyricorum, Principis, 

Vt nemo in fefie tentat defcenderenemol- 
' Sed pracedsnti fpeElatur mantica tergo. 

Ultimo?, univerfos Commentarii hujus mei, Ledlores, exoratum venio, 
©mne hoc meum ftudium,aqvi boniqj confulant 3 & qvidem Patritii Heneti&' 
AqvilejenfisPatriarcba verbis, nempe Hermolai Barbari ex illius Prafatione 
in ‘Diofcondis Corollariorum libros petitis, qva verbulo uno itemq j altero mu¬ 
tato, ita le habentt/ic mihiperfvadeo , me, qvantum ingenioperficere,qvantum in - 
ditfiria elaborare 3 qvamufiudio ac cura confeqvipotuhqvantum deni/fe judicii inii - 
teris habui 3 m hofce libros^ comentarios) contulijfe.jgvifitaleserum,qvdes ut effient,., 
contendimus, gratulabor mihi & omnibus , qvibus hac fcripfimus Sin vero aliud 
Doctorum fuerit de hisj udicium, non recufo,qvi n qvantum de his libris, (commen¬ 
tariis j tantundem de jludiis ac vigiliis detrahatur meis * Illud certe petitum ab em - 
mbus velim % eodem animi candere nofira aJhment 3 qvovelipfi noftra fcripfimus 3 vel nos 
de dienisjudicavimus , vel ut illi perpendi exsmman^fua ab alus vellent. Valete». 
- _ F I N I S. _„